Эрдэнэт хүний биеийг олж төрчихөөд нэгнийгээ, тэр бүү хэл ойр дотны хамгаас хайртай эрхэм нандин хүмүүсээ мал нядалж байгаа юм шиг хоморголон алж, хөнөөж байгааг чухам юу гэх ойлговол болох вэ. Өнгөрсөн гуравдугаар сарын 19-ны өдөр Чингэлтэй дүүргийн XII хорооны нутагт н.Наранбаатар гэгч залуу хадам аав, ээжийгээ дөрвөн хүүхэдтэй нь хамт шатаасан хэрэг гарлаа. Дарамт, доромжлолоос нь залхаж салах өргөдлөө өгч төрхөмдөө буцсан байсан эхнэрийнхээ араас ирж шөнө унтаж байхад нь “Хамтдаа дуусъя” хэмээн бинзен цацаж шатаасан. Аз болж хөршийнхөн нь шатаж буй гэрээс гаргасан ч эмнэлэгт бүгдээрээ нас барсан юм. Аар саархан зүйлээс болж дэвэрсэн хүргэний хорслийн гал зургаагийн зургаан хүний алтан амийг ийнхүү авч одов.

Өнгөрсөн оны зургаадугаар сард Тахилтад 25 настай Ч.Энхээ гэгч залуу хадам ээжийнхээ амь насыг хөнөөж, эхнэр хүүхдээ барьцаалсан гэх хэрэг гарч байв. Ч.Энхээ эхнэртэйгээ хорсож нүүрэндээ баг зүүн хадмынхаа байшингийн яндангаар орон хадам эх болон 45 настай Б-г мэсээр хоолойг нь хэрчсэн. Улмаар 85 настай эмэг эх Б-ын биед хүнд бэртэл учруулж эхнэр, дөрвөн настай охин, эхнэрийнхээ дүүг барьцаалан, амь насанд заналхийлсэн. Хэрэгтэн мөрдөн байцаалтын явцад “Гэр бүлийн таарамжгүй харилцаанаас болж ийм хэрэг үйлдсэн” хэмээн мэдүүлж байсан юм.

Ч.Энхээ нь уг хэрэг гарахаас өмнө эхнэрээсээ тусдаа амьдарч байсан бөгөөд гэр бүл салах болсон шалтгаан нь эхнэрээ байнга хардаж зоддог байсан гэдэг. Харин ойр дотнынхон нь түүнийг “Мэдлэг боловсролтой, цуу цөөнтэй, тайван дөлгөөн хүн. Яавч ийм хэрэг хийх хүн биш” гэж байсан аж.

Цаашилбал Б.Эрдэнэбилэг гэгч залуу 2011 оны долоодугаар сард Баянзүрх дүүргийн нутагт оршин суудаг М-ын гэр бүлийг хүйс тэмтэрсэн хэрэг гарч байсан. Тэрбээр М-ын гэрт шөнө дөлөөр нэвтэрч гэрийн эзнийг зургаан удаа, эхнэрийг нь таван удаа хутгалж амь насыг нь хохироосон бөгөөд охин Ү-г нь хүчирхийлэн хөнөөсөн жигшүүрт хэрэг үйлдсэн юм. Б.Эрдэнэбилэг мөрдөн байцаалтын явцад өгсөн мэдүүлэгтээ ”Ү-тэй хайр сэтгэлийн холбоотой байсан бөгөөд шоронд хоригдож байхад минь эргэж ирээгүй учраас хэн гэдгээ харуулсан” гэжээ.

Энэ мэтчилэн айдас хүйдэс дагуулсан жигшүүрт хэргүүдийн дийлэх нь гэр бүл, ахуйн хүрээнд гардаг бөгөөд хүчирхийлэл, хардалт, хувийн маргаан зэргээс үүдэлтэй байдаг гэнэ. Хачирхалтай нь судлаачдын тооцоолсноор хүний амь насыг санаатай хөнөөсөн хэргүүдийн 86 хувь нь гэр бүлийн хүрээнд гардаг буюу өөрөөр хэлбэл хохирогчид ихэвчлэн ойр дотны хүмүүсийнхээ гарт өртдөг болох нь тодорхой байгаа юм. Дээр нь бидний аймшигт араатнуудаас ч дорд үзэж жигшин зэвүүцэж байгаа тэдгээр алуурчдын ихэнх нь боловсрол мэдлэгтэй, төлөв даруу, зарим нэг нь хэнээс ч илүү ухамсартай сайхан сэтгэлтэй хүн гэдгийг ойр дотныхон нь баталдаг. Өөрөөр хэлбэл тэд угаасаа л алуурчин заяанд төрсөн улс биш харин ямар нэг зүйл тэднийг буруу тийш нь хөтөлсөн байна. “Холливүүд”-ын нэгэн кинонд “Адгуус хүртэл нэгнээ хүчиндэж алдаггүй” гэж охиноо алдсан хөөрхий эцэг харуусал бас хорсолтойгоор хэлдэг. Уг нь энэ ертөнцийн эрхэм дээд төрөлтөн хүмүүс бид адгууснаас аль ч талаараа дээр баймаар. Гэтэл адгийн нэг шавьжнаас ч долоон дор зантай болсон нь юутай холбоотой вэ. Эмч мэргэжилтнүүдийн судалгаагаар монголчуудын сэтгэл зүйн ачаалал даах чадвар жилээс жилд доройтож байгаа гэнэ. Ямар ч хүнд өөрийн ухамсарт сэтгэхүйгээ алдах хязгаар гэж байдаг гэнэ. Бидний амьдралд өдөр бүр тохиолдож буй бэрхшээл зовлон, стрессээс болж сэтгэл зүйн хямралд өртөн энэ хямрал нь даамжирсаар ухамсарт сэтгэхүйгээ алдаж адгууслаг үйлдлийг хийж эхэлдэг байна. Зарим сэтгэл зүйчийн хэл байгаагаар монгол хүмүүсийн сэтгэл зүйн байдал нь уг хязгаарт дэндүү ойрхон байгаа аж. Тийм ч учраас хүмүүс гэр бүлийн аар саархан маргаанаас болж хамгаас дотно хүмүүсээ аймшигт хэрцгий байдлаар хөнөөж байгаа хэрэг. Монголчууд бид 1990 оны цагаан морин жилийн ардчилсан хувьсгалыг огтонын хамраас ч цус гаргалгүй хийсэн гэх мөртлөө 2008 оны долоодугаар сарын 1-ны өдөр ямар аймаар мөргөлдөөн гарсан билээ. Үнэндээ тэнд жагсаалд оролцож байсан олон хүний ухамсарт сэтгэхүй алдарч адгуус мэт болсон байсныг бид зурагтаар харсан шүү дээ. Магадгүй тэр өдөр жагсаалд оролцож байсан хүмүүс өнгөрсөн хугацаанд амссан бухимдал, шаналал цөхрөл бүхнээ тэнд гаргасан байх.

Нэгэнт л улс орон, нийгэм даяар стресс, уур бухимдал, харуусал, цөхрөлийн давалгаа нөмөрч байгаагаас хойш хэн нэгнийг чичилж хэн нэгнийг буруутгахаас илүүтэй тэр чигээр нь эмчлэх шаардлагатай байх. Хувь хүн бол зах хязгааргүй үргэлжлэх нийгэм гэх их далайн зөвхөн нэгээхэн хэсэг нь. Далайн ус тэр чигээрээ бохирдсноос хойш тэндээс шанага ус хутгаж аваад цэвэршүүлэх гэж оролдоод нэмэргүй. Үүний оронд далайг бохирдуулж байгаа шалтгааныг илрүүлж тэр чигээр нь цэнгэгшүүлэх аргыг олох хэрэгтэй байх. Үүний тулд хэн нэгэн хувь хүн гэхээс илүүтэй төр засгаас нэгдмэл бодлого хэрэгжүүлэх шаардлагатай гэдгийг мэргэжлийн сэтгэлзүйчид онцолж байгаа юм.

Нэг үхрийн эвэр доргивол мянган эврийн үхэр доргино гэдэг. Үүнтэй адил нэг хүн асуудалтай, стресс, уур бухимдалтай байвал ойр дотны олон хүндээ нөлөөлдөг байна. Тухайлбал гэр бүлд архины хамааралтай нэг хүн байвал тухайн гэр бүлийн бүх хүн үүнээс болж үргэлж зовлонтой явдаг гэдгийг судлаачид тогтоосон байна. Тиймээс хувь хүнийг эрүүлжүүлье гэвэл нийгмийг тэр чигээр нь эрүүлжүүлэх шаардлагатай байна.

Саяхан сэтгэл зүйч Ц.Зэсэнхүү сэтгэл зүйн салбарыг төрийг удирдах ухаанд ашиглах талаар төрийн өндөрлөгүүдэд гаргасан хүсэлт дээ “Ард түмний сэтгэл санаа тогтворгүй байсаар “гадаад ертөнц”-өөс ирж байгаа дурын ачааллыг даах чадвар нь багассаар сэтгэхүйн хувьд сул дорой болж байна. Өөр үгээр хэлбэл, нийгэм дэх массын стресс хямралын төвшин маш өндөр төвшинд хүрчээ” гэсэн байна. Иргэд стресс хямралтай байх нь нийгмийн тогтвортой байдал төдийгүй эдийн засаг, улс орны үндэсний аюулгүй байдалд хор хөнөөлтэй байдаг гэнэ. Тиймээс энэ их стресс уур бухимдлаас ангижрахын тулд төр засгийн нэгдсэн бодлого үгүйлэгдэж байна.

Н.Санжаасүрэн