цагт эл үзэл баримтлал өөрчлөгдөж залуучууд өөрсдөө мэргэжилтэй ажилтан болох хүсэл эрмэлзэлтэй болжээ. Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвд суралцаж байгаа гурван хүн тутмын нэг нь их, дээд сургууль төгссөн залуу байна гэх мэдээлэл ч байх аж. Их, дээд сургуульд сурахад суралцагч дөрвөн жилийн хугацаанд дор хаяж дөрвөн сая төгрөг зарцуулдаг атал төгсөөд ажлын байр олддоггүй нь хамгийн том бэрхшээл. Өөрөөр хэлбэл, энэ нь хөдөлмөрийн зах зээлд эдийн засагч, хуульч, сэтгүүлч, орчуулагч нараас илүүтэй шаварчин, өрлөгчин, цахилгаанчин, гагнуурчин, авто замчин шаардлагатай байгааг харуулж буй билээ. Тиймээс Хөдөлмөрийн яамнаас санаачлан ажил олгогчдын захиалга, эрэлт хэрэгцээнд тулгуурлан “Үндэсний мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх хөтөлбөр”-ийг хэрэгжүүлж, эхний ээлжийн 4817 суралцагч өнгөрсөн хоёрдугаар сарын 1-нээс эхлэн Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн сургуульд суралцаж эхэлсэн юм. Эдгээр суралцагчид эхний хоёр сар танхимын сургалтанд хамрагдаж байгаа бол ирэх сарын 1-нээс тус тусын гэрээ байгуулсан аж ахуй нэгж байгууллагууд дээрээ очиж дадлагын хичээлээ эхлэх болж буй. Иймд бид энэ удаад Ражив Гандийн нэрэмжит Үйлдвэрлэл урлалын политехникийн коллежийг зорив. Одоогийн байдлаар тус сургуульд дээрх хөтөлбөрийн хүрээнд оёдол, барилгын цахилгаан, авто, уул уурхай гэсэн дөрвөн чиглэлийн мэргэжлээр 58 “оюутан” суралцаж байгаа аж. Үдээс өмнө тус сургуулийн үндсэн анги хичээллэдэг учраас хөтөлбөрийн шугамаар суралцагсад 12.40 минутаас 18.30 минут хүртэл сонгосон мэргэжлийнхээ дагуу боловсрол эзэмшдэг байна. Оёдлын ангид орвол 12 суралцагчтай аж. Долоо хоногт 32 цаг хичээллэдэг, онолын хичээлээ үзээд дуусч буй юм байна. Тэд ажлын хувцсыг хэнээс ч дутахааргүй урладаг болжээ. Ажлын байр маань бэлэн болохоор төгсөөд яана даа гэж санаа зовох зүйл бага байна гэдгээ суралцагчид хэлж байлаа. “Үндэсний мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх хөтөлбөр”-т хамрагдагсдын нэг давуу тал нь төгсөөд ажлын байр бэлэн байхын зэрэгцээ суралцаж байх хугацаандаа 140400 төгрөгийн тэтгэмж авдаг байна. Мөн хоол, унааны зардалд 50 мянга, дотуур байрны зардалд 60 мянга, дадлагын хувцасны 65 мянган төгрөгийг тус бүр Оюутолгойгоос олгодог юм байна. Харин эрүүл мэндийн даатгал, нийгмийн даатгалыг Оюутолгойгоос 13 хувийг үлдсэнийг нь, суралцагч өөрөө төлдөг аж. Ийм боломж хэн бүрт олдохгүй гэдгийг суралцагчид хэлээд сэтгэл өндөр байгаагаа нуусангүй. Багш нарын хувьд харин цагийн 3000 төгрөгөөр цалинждаг юм байна.

Суралцагчдад тавьдаг үндсэн шалгуур бол хичээлээ таслахгүй байх ёстой. Гэхдээ зарим нэг суралцагч бүртгүүлж, шалтгалтандаа тэнцсэн атлаа ямар ч шалтгаан хэлэхгүйгээр хичээлээ тасалж, тэгснээ бүр таг чиг болдог зөрчил гаргадаг аж. Тиймээс сургуулийн зүгээс ирэх дөрөвдүгээр сарын 1-нээс хоёр дахь ээлжийн суралцагчдыг бүртгэхдээ энэ тал дээр илүү анхаарна, мөн одоо суралцаж байгаа “оюутан”-д хичээлээ шалтгаангүйгээр таслахгүй байх шаардлага тавьж байна” гэлээ. Ийм шаардлага ч тавихаас аргагүй бололтой. Учир нь өмнөх жилүүдэд мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэхэд 10 сар сургадаг байсан бол энэ хугацааг багасгаж ердөө тавсан сар болгож шахуу хөтөлбөр боловсруулсан тул хичээл болгон үнэ цэнэтэй.

Тус сургуулийн барилгын цахилгааны ангиар зочилбол, 10 гаруй залуус байна. Барилгын салбарын ажлын үе ирж байгаа болохоор сургуулиа сайн төгсчихвөл ажил бол санаа зовохгүй. Гол нь эзэмшиж байгаа мэргэжлээ өөрийн болгож сурах нь чухал байна гэж тэд бараг нэгэн дуугаар хэлэв. Уг нь энэ ангийнхан анх 20-уулаа байжээ, харин одоо 12 уулаа болчихож... Цөөрсөн шалтгааныг нь тодруулахад ямар ч шалтгаан хэлэхгүйгээр зарим нэг нь сургуулиа шууд орхижээ. Монголчуудад нэг том дутагдал байдаг, аливаа зүйлд шантрамтгай. Тэр зангаасаа болоод суралцагчид сургуулиа орхисон юм болов уу гэж бодоход хүрэв. Түүнээс суралцах хугацаандаа цалин аваад, дээр нь хоол, унаа байр зэрэг бүхий л зардлыг нь даачихаж байхад ийм боломжийг ашиглаад сураад авсан бол амьдралд нь хэрэгтэй л байждээ гэж өөрийн эрхгүй бодоход хүрснээ нуух юун.

Ангиас гаран алхвал Уул уурхайн ангийнхан гэсэн тодоос тод бичиг харагдаж, хаалгыг нь онгойлговол хэн ч байсангүй. Тус ангийнхан “Эрдэнэт” үйлдвэрийн үйл ажиллагаатай танилцахаар Орхон аймгийг зорьжээ. Уул уурхай, барилга, авто замын мэргэжилтнүүд бол Монгол Улсад ховордсон, хамгийн эрэлттэй байгаа мэргэжил билээ. Тиймээс мэргэжилтэй ажилтан болохоор суралцаж байгаа залуусын хувьд ажил олгогчоос тавьж байгаа шаардлагад нийцсэн, ажиллах хүчин болж бэлтгэгдэх нь чухал байгаа. Энэ ч шаардлагыг хангах зорилгоор тал бүрээс Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвд суралцагчид болон сургуульд нь дэмжлэг үзүүлж ирснээр сургалтын бааз техник технологи сайжирч, тэр хэрээр суралцагчдын идэвхи чармайлт нь нэмэгдсэн мэт санагдав. Дөрвөн жилийн өмнө энэ сургуулийг зорьж байхад техник технологи нь хуучин, гол төлөв үсчин зэрэг мэргэжлээр залуусыг сургадаг байсан бол одоо жинхэнэ эрэлт хэрэгцээтэй мэргэжлээр сургадаг болсон төдийгүй техник технологийн хувьд шинэчлэгдэж, их, дээд сургуульд суралцагчдаас илүү гарах дадлага хичээлийг хийх боломж бүрдсэн байв. Ийм боломжийг залуучууд маань алдах учиргүй л юм шүү дээ. Уншигч та, магадгүй таны хүү, охин, дүү, ах нарын хэн нэг Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн сургуульд суралцаж мэргэжилтэй ажилтан болохыг хүсч байвал МСҮТ-иуд ирэх дөрөвдүгээр сарын 1-нээс дараагийн ээлжийн суралцагчидаа хүлээж авахаар бэлтгэж буйг сануулъя.

Дээрх сургуулиар зочилсныхоо дараа бид Хөдөлмөрийн яамны Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга М.Жадамбаатай мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх чиглэлээр ямар бодлого дэвшүүлэн ажиллаж байгааг тодруулсан юм.

-Мэргэжилтэй ажилтан болох сонирхолтой залуучууд байна, гэхдээ дунд сургуулиа төгсөөд удчихлаа. Нас ч бас явчихлаа, авдаг болов уу яадаг бол гэх ойлголт байна. Насны хязгаар тавьж байгаа юу, суралцах бол ямар шаардлага хангасан байх ёстой вэ?

-Нас, хүйсийн хязгаар байхгүй. Хөдөлмөрийн насны бүх хүн сурч болно. Хөдөлмөрийн яам болон, Ажил олгогчийн тавьж байгаа гол шаардлага бол ажилгүй хүмүүст мэргэжил эзэмшүүлээд ажилтай болгохыг зорьж байгаа явдал. Тийм учраас ажил хийх хүсэл эрмэлзэлтэй хэн ч болов хандаж, бүртгүүлэх боломжтой.

Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн сургуулиудын хувьд суралцагчдаа 180 мэргэжлээр сургаж байгаа. Үүнээс 80 гаруй мэргэжлээр эр сургалтыг явуулах боломжтой гэж үзсэн. Таван сарын хугацаанд хөтөлбөрүүдийг тодорхой хэмжээнд шахсан. Зарим мэргэжлийг шахах боломжгүй байна. Техник мэргэжлүүд гэхэд л хоёр жил сурах ёстой юмыг таван сарын хугацаанд тухайн хүнийг мэргэшсэн байдлаар төгсгөж чадахгүй. Тиймээс сурах боломжтой 80 гаруй мэргэжлийг хөдөлмөрийн биржээр оруулсан. Ажил олгогчийн захиалга бол 40 гаруй мэргэжлээр ирж байгаа. Энэ мэргэжлээр бид хүмүүсээ бэлдүүлмээр байна гэсэн хүсэлтийн дагуу сургаж байна. Хот, хөдөө нийлсэн 40 гаруй сургууль дээр мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэж байна.

-Мэргэжлүүдээс хамгийн их эрэлттэй нь юу байгаа бол?

-Барилгын салбарт ажиллах мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх захиалга маш ихээр ирсэн. Тухайлбал, засал чимэглэл, өрлөгчин, бетон арматурчин, сантехникч, барилгын цахилгаанчин гээд. Одоо барилгын салбар олны анхаарлын төвд байгаа. Олон ч барилга баригдаж байгаатай холбоотой болов уу. Мөн уул уурхайн чиглэлээр өрмийн оператор, засварчин, хүнд машин механизмын операторын захиалга ирсэн. Үүний хажуугаар хөнгөн үйлдэрийн салбарт буюу ноолуур, хивсний үйлдвэрт ажилтан бэлтгэх захиалга зонхилж байна. Сүүлийн үед зуслангийн байшин, бүх аймгийн төв, сумдад шилэн эсвэл Канад каркасан байшин олноор барьж байна. Ийм 100 байшин барихад мэргэжилтэй ажилтнууд хэрэгтэй, мөн замын компаниудад ажилтан чухал байгаа. Энэ жил зургаан аймгийг Улаанбаатартай авто замаар барих ажил хийгдэх ёстой. Тиймээс бид энэ чиглэлийн компаниудтай хамтарч ажиллах шаардлага үүсч байгаа. Эдгээр компаниуд хамтарч ажиллах санаачилга гаргаасай л гэж бодож байна даа.

-Тэгэхээр компаниудын санаачлага дутаж байна гэж ойлгож болох нь ээ. Орон нутагт мэргэжилтэй ажилтан болж бэлтгэгдэх сонирхолтой залуучууд нэлээд байх шиг байдаг. Гэвч гэр орноосоо хол сурах боломж зарим нэгэнд нь байдггүй. Үүнийг бодлогоор хэрхэн зохицуулах вэ?

-Засгийн газрын бодлого нь аймгийн төвийг хотын статустай болгоно гэж байгаа. Тухайн аймагт хэрэгтэй мэргэжилтэнг тэнд нь бэлтгэнэ. Тэнд нь бэлтгэх боломжгүй мэргэжлийг хотод сургаж байна. Ерөнхий сайд Дорноговьд ажлын айлчлал хийх үеэрээ замын компанийн удирдлагуудтай уулзахад “Манайх замын чиглэлээр хүн бэлтгэдэггүй учраас гаднаас мэргэжилтэн авдаг. Амархан ажлуудаа монголчуудаар хийлгэдэг. Мэргэжлийн ажил хийлгэх гэхээр манай хүмүүсийн чадал хүрдэггүй” гэсэн тайлбар өгч байсан. Тэгэхээр компани, аж ахуйн нэгжүүдэд юу уриалж байна гэхээр мэргэжлийн боловсролын байгууллагуудтай хамтарч ажиллаач. Ирэх жил, эсвэл энэ намар ийм мэргэжилтэн, ажилтан хэрэгтэй болно. Ийм шинэ үйлдвэр ашиглалтад оруулах гэж байна. Энэ чиглэлээр хамтаръя гэдэг хүсэлтээ тавих шаардлагатай. Үнэнийг хэлэхэд 180 гаруй мэргэжлээр мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэж байгаа ч техник технологи хөгжиж байгаа болохоор бидний бэлддэггүй мэргэжил бас байна. Үүнийг хүлээн зөвшөөрч байгаа. Гэхдээ тал талаасаа санаачлага гаргаад бид дотооддоо бэлддэг болчихвол гаднаас ажиллах хүчин авах шаардлагагүй болно. Ажилгүйдлийг бууруулах гол шалгуур нь компаниуд ийм мэргэжлээр, ийм хүн хэрэгтэй байна гэдгээ бидэнд хэлэх явдал. Тэгвэл бид тодорхой хэмжээнд төлөвлөгөө гаргаад сургалтын байгууллагууд болон МСҮТ-тэй ярилцаад “Ийм мэргэжилтэн зах зээлд хэрэгтэй байна. Үүнийг бид намраас бэлдье” гэдэг зорилтуудыг тавих боломжтой. Одоогоор захиалга ирүүлэхгүй байгаа компани ч байна.

-Хөтөлбөр хэрэгжээд хоёр сар болох гэж байна. Энэ хугацаанд бэрхшээл юу байв

-Хэд хэдэн бэрхшээл гарлаа. Нэгдүгээрт, компаниуд тэдэн хүн ажиллах хүчнээр авна гэж ярилцлага хийж сонгочихоод эргээд холбоо барьдаггүй. Сургалтын байгууллагууддаа юу гэж хэлдэг гэхээр долоо хоног тутам ажил олгогч компаниудтайгаа ямар нэг арга хэмжээ, үйл ажиллагаа зохион байгуулж оюутнуудаа уулзуулж ажлын байран дээр нь аваач. Тэр компаниас нь захирал ч юм уу, инженерийг нь авчирч лекц, семинар хийж хооронд нь уулзуул гэж байгаа. Гэтэл ирж уулзахгүй байна. Үүнээс болж суралцагчдын маань хувьд ажлын байртай болох баталгаа алдагдах вий гэж болгоомжилж байна. Хоёрдугаарт, суралцагчдын идэвх санаачилга муу, чөлөө их авч хичээл тасалж байгаа зөрчил багагүй байна. Тэгэхээр цагтаа хичээлдээ ирж сурах ёстой, ажил дээр гарахад наад захын хангах шаардлага цаг барих шүү дээ. Хариуцлагатай байх ёстойийм зүйлүүдийг суралцагчид маань сурах хугацаандаа танхимын боловсролоор олох ёстой. Тиймээс цагаа барь, хичээлээ битгий тасал. Та нар цалин авч байгаа учраас ажил хийж байна гэж бод” гэж хэлдэг дээ.

www.bolod.mn

“Үндэсний мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх хөтөлбөр” хоёр дахь ээлжийн суралцагчаа хүлээж байна
Tweet
Bolod.mn