Зургаан хувийн хүүтэй зээл авч орон сууцтай болохоор хөөцөлдөж байгаа иргэдийн асуудлыг Засгийн газар ямар ч байсан

нэг гарц олж шийдэх нь. Гэхдээ хүүнд өөрчлөгдөх төлөвтэй байна. Өөрөөр хэлбэл зээлийн хүү зах зээлийнхээ зарчмаар тогтдог байтал Засгийн газраас шууд хувь тогтоосноос болж хөтөлбөр цааш явах боломжгүй болжээ. Зээлийн хүүгийн хэмжээг зах зээлийн зарчмаар тогтоох юм бол арилжааны банкууд оролцох нөхцөл бүрдэхийн дээр гаднаас хөрөнгө татах боломж бий гэнэ. Тиймээс дээрх хөтөлбөрт хамрагдахаар материалаа бүрдүүлсэн ч зээлээ авч чадаагүй байгаа иргэдийн асуудлыг шийдэхээр шинэчлэлийн Засгийн газар эрчимтэй ажиллаж байна гэж УИХ-ын Өргөдлийн байнгын хорооноос зохион байгуулсан “100 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд тавих хяналтын талаарх нээлттэй сонсголыг хийх үеэр БХБЯ, ЭЗХЯ, Сангийн яамны төлөөллүүд мэдэгдсэн юм.

    Тус хөтөлбөрт хамрагдаж зургаан хувийн хүүтэй зээл авч орон сууцтай болохоор 4000 орчим иргэн материалаа бүрдүүлжээ. Тэднээс 1000 гаруй нь зээлээ авсан бол 2600-2700 орчим нь үлдээд байгаагаас ердөө 100 гаруй нь л өөр эх үүсвэрээс зээл авч асуудлаа шийдсэн байна. Дээрх сонсголд Сангийн яам, Эдийн засгийн хөгжлийн яам, Барилга, хот байгуулалтын яам, Орон сууцны санхүүжилтийн корпораци,  Хөгжлийн банк, Төрийн банк, нийслэлийн ЗДТГ-ын ажилтнууд оролцлоо. Ирсэн өргөдлийн талаар танилцуулга хийсний дараа Өргөдлийн байнгын хорооны дарга Р.Бурмаа, З.Баянсэлэнгэ, М.Батчимэг, Ж.Батзандан нар холбогдох албаныхнаас асуултдаа хариулт авлаа.

    УИХ-ын гишүүн З.Баянсэлэнгэ:
    -Хөнгөлөлттэй зээлд иргэдийг хамруулахад шаардлагатай 200 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх үүргийг Хөгжлийн банкинд өгсөн. Энэ үүргээ биелүүлсэн үү?
    Хөгжлийн банкны тэргүүн дэд захирал С.Сандагдорж:
    -2012 оны 2 дугаар сард 55 дугаар тогтоол гарах үед Хөгжлийн банк өөрийнх нь дунд хугацааны 600 сая ам.долларын бонд гаргах процесс явагдаж байсан. Зургаан хувийн хүүтэй орон сууцны зээл олгох 200 тэрбум төгрөгийг босгоход тэрнээс бага хүүтэй бонд гаргаж байж босгох шаардлагатай байсан. Гуравдугаар сард Хөгжлийн банкны өөрийнх нь 600 сая ам.долларын жилийн 5.75 хувийн хүүтэй бонд боссон. Тухайн үед Засгийн газраар хэлэлцээд эхний ээлжинд дотооддоо 200 тэрбум төгрөгийн бонд гаргахаа түр азнаад нэгэнт босчихсон байгаа 600 сая ам.доллараас 50 тэрбум төгрөгийг орон сууцны санхүүжилтэд олгохоор болсон. 2013 оны нэгдүгээр сард 30 тэрбум төгрөгийг энэ үлдсэн мөнгөнөөс гаргаж, нийт 80 тэрбум төгрөг Хөгжлийн банкнаас санхүүжүүлээд байна.
    УИХ-ын гишүүн З.Баянсэлэнгэ:
    -200 тэрбум төгрөгийг босго гэдэг үүргийг Хөгжлийн банкинд өгсөн байна. Гэтэл энэ мөнгийг босгох боломж байгаагүй юм байна. Энэ талаар тухайн үед Засгийн газарт хандсан уу? Мөнгө гаргаж чадаагүй байсан бол хөтөлбөр хэрэгжихгүй байх байсан уу?
    Хөгжлийн банк:
    -200 тэрбумын бонд гаргах боломж дотоодын зах зээлд байгааүй. Тухайн үед энэ тухайгаа Засгийн газарт хэлсэн. Тийм ч учраас босгосон мөнгөнөөсөө санхүүжүүлээд явж бай гэсэн шийд гарсан. Энэ хөтөлбөрийн эх үүсвэр нь Хөгжлийн банкны 89 тэрбум л байгаа шүү дээ. Энэ эх үүсвэрийг гарга гэдэг үүргийг Засгийн газраас өгсөн.
    УИХ-ын гишүүн Р.Бурмаа:
    -600 тэрбум ам.долларын бондыг ямар зориулалтаар босгосон байсан юм бэ?
    Хөгжлийн банк:
    -600 сая ам.долларыг “Шинэ бүтээн байгуулалт” хөтөлбөрийн төмөр зам, Сайншандын аж үйлдвэрийн цогцолбор, өөрийн хөрөнгөөр гүйцэтгэн дараа төлөгдөх нөхцөлтэй авто зам, эрчим хүчний байгууламжийг барихад зарцуулна гэж амлалт өгч байж гадаадын зах зээлээс босгож ирсэн мөнгө. Энд орон сууц санхүүжүүлнэ гэсэн зориулалт байхгүй. 5.75 хувийн ам.долларын хүү төгрөгт шилжүүлэхээр 7.78 хувь болж байгаа юм. Тэрийг зургаан хувийн хүүтэй 20 жилийн хугацаатай орон сууцны зээлд олгосон. Гэтэл энэ бонд таван жилийн хугацаатай гаргасан бонд.
    УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан:
    -2012 оны 55 дугаар тогтоолын 4-т зааснаар хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд үнэт цаасны үндсэн төлбөр, хүүгийн төлбөр, иргэдэд олгох хөнгөлөлттэй зээлийн хүү, арилжааны банкаар дамжуулан олгосон орон сууцын зээлийн хүүгийн зөрүүний санхүүжилтийг жил бүр улсын төсөвт суулгах үүргийг Сангийн сайдад өгсөн. 2013 оны улсын төсөвт эдгээр санхүүжилтийг тусгасан уу? Тусгаагүй бол яагаад тусгаагүй вэ?
    Сангийн дэд сайд С.Пүрэв:
    -Засгийн газраас ийм үүрэг өгсний дагуу өнөөдөр бидэнд Хөгжлийн банкны 80 тэрбум төгрөгийн асуудал байгаа. Хөгжлийн банк, Сангийн яам хооронд байгуулсан гэрээний дагуу 2014 оны төсөвт 50 тэрбум төгрөгийг хүүгийн хамт, 2015 оны төсөвт 30 тэрбум төгрөгийг хүүгийн хамт олгохоор гэрээ байгуулан ажиллаж байна.  
    УИХ-ын гишүүн Р.Бурмаа:
    -Санхүүжилтийн эх үүсвэрийн бололцоо байгаа эсэхийг Орон сууцны санхүүжилтийн корпораци /ОССК/, Төрийн банк гэсэн байгууллагууд иргэдэд мэдээлж байсан уу? Өргөдөл өгсөн хүн бүрийн материалыг ОССК аваад байх үүрэгтэй юу? Төрийн банк зургаан хувийн хүүгээс өөр хувийн хүү авч байгаа юу?
    Орон сууц санхүүжилтийн корпораци:
    -Засгийн газрын тогтоолыг үндэслэн иргэдэд мэдээлэл өгсөн. Нийт 4144 иргэний хүсэлтийг хүлээн авч, 3988 иргэний материалыг Төрийн банкинд шилжүүлсэн. Санхүүжилт нь Төрийн банк, Хөгжлийн банк хоорондын гэрээгээр зохицуулагдаж байсан. Засгийн газрын шийдвэр гараад 200 тэрбум төгрөгийн бонд босгох үндсэн дээр бид материал бүрдүүлсэн. Нэг зээлдэгчид 55 ам.метр орчим талбайтай орон сууцанд 50 сая төгрөг өгөх журамтай. Энэ журмаа үндэслэсэн.
    Төрийн банкны гүйцэтгэх захирал Д.Батсайхан:
    -Төрийн банк бол үйлчилгээний байгууллага. Төрийн үйлчилгээг иргэдэд хүргэх гүүр юм. Энэ утгаараа Төрийн банк санхүүжилт хэдий хэмжээтэй шийдэгдэнэ, тэр хэмжээнд нь тохируулж өргөдөл хүлээн аван шийдээд явж байгаа. Өнөөдрийн байдлаар 200 тэрбум төгрөгөөс 80 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэр шийдэгдсэн учраас энэ эх үүсвэртээ тааруулаад бид 4000 гаруй хүнээс 1700 хүний асуудлыг шийдэх боломжтой. Өнөөдрийн байдлаар 1500 хүнийхийг шийдсэн. Үлдэгдэл 10 орчим тэрбум төгрөгөөр 200 гаруй хүний өргөдлийг шийдэж болно. Зарим нэг буруу ойлголт яваад байна. Төрийн банк иргэдээс зургаан хувийн хүү авчихаад дахиад Засгийн газраас 6.0 хувийн хүү нийлээд 12 хувийн хүү авч байна гэж байна. Ийм зүйл байхгүй.
    УИХ-ын гишүүн Батчимэг:
    -Арилжааны банкны эх үүсвэрийг ашигласан уу? Засгийн газрын тогтоолын дагуу 200 тэрбум төгрөгийг арилжааны банкуудын эх үүсвэрийг ашиглаж явж байя гэсэн байна. Гэхдээ үүнд арилжааны банкны эх үүсвэрийг ашиглах боломж байгаагүй. Энэ ажил хийгдээгүй. Иргэдэд учирч байгаа хүндрэлийг яаж багасгах вэ?
    -Орон сууц санхүүжилтийн корпораци:
    -Хоёр төрлийн материалын асуудал дээр зөрүүтэй ойлголт яваад байгаа юм. ОССК-д материал бүрдүүлж өгөөд анх удаа зээл авч байгаа иргэдээс барьцаа аваагүй. Харин арилжааны банкнаас олгож байгаа орон сууцны зээл бол орлого тодорхойлно. Банк санхүүжилтээсээ хэтэрсэн материалыг хүлээж аваагүй. Барилгын 249 компанийг энэ төсөлд хамруулснаас  84-ынх нь байр бэлэн болсон. Гэтэл байр нь баригдаагүй байхад зээл олгох асуудал яригдаад байгаа юм. Уг нь моргэйжийн зээлийн зарчим бол байр нь 100 хувь ашиглалтад ороод гэрчилгээгээ авсан тохиолдолд зээл олгодог. Гэтэл тогтоолоор 50 хувийн гүйцэтгэлтэй барилгын компанид зээл олгохоор болоод байна. Дутуу барилга дээр үл хөдлөхийн гэрчилгээ гарахгүй. Ийм учраас барьцааны асуудал яригдсан. Банк нэгдүгээрт барилгын компанитай нь ярьсан. Барилгын компани банктай батлан даалтын гэрээ байгуулсан нөхцөлд тухайн иргэнээс нэмэлт ямар нэг барьцаа шаардахгүй.  Одоогоор батлан даалтын гэрээ байгуулсан 30 гаруй компани байна. Энэ 30 гаруй компаниас байраа авч байгаа хүмүүст ямар ч нэмэлт барьцаа шаардахгүй. Харин байр нь ашиглалтад ороогүй, барилгын компани банктай батлан даалтын гэрээ хийгээгүй нөхцөлд иргэдэд хамаатан садныхаа байрыг барьцаалаач гэсэн санал тавьж байсан.
    Эдийн засгийн хөгжлийн дэд сайд О.Чулуунбат:
    -Энэ тохиолдолд иргэд урьдчилгаа төлөөд хохирсон. Олон улсын моргэйжийн зах зээлийн нөхцөлөөр бэлэн болсон орон сууцанд иргэд урьдчилгаагаа төлөөд, зээлээ аваад явдаг журамтай. Энэ журмыг хэрэгжүүлсэн бол иргэд хохирохгүй байх байсан. Одоо иргэд урьдчилгаа төлөөд хохирсон байна. Энэ мэтээр байнгын хорооны гишүүд холбогдох хүмүүсээс асуулт асууж хариулт авлаа.
    Нээлттэй сонсголын үеэр Эдийн засгийн хөгжлийн дэд сайд О.Чулуунбат, Бид үүнийг үргэлжүүлэх юм бол Олон улсын хүний эрхийн тэгш эрхийн конвенцийн гол зарчмыг зөрчих болно гэдгийг ч хэлээд авсан. Дэд сайдын хэлж байгаагаар, цөөн хэдэн иргэддээ хэтэрхий хөнгөлөлттэй нөхцөл олгох юм бол 12-15 хувийн хүүтэй зээл авч байгаа олонх Засгийн газар ялгаварласан үзэл гаргаж байна хэмээн гомдол гаргах магадлалтай гэв. Гэхдээ дэд сайдын хэлснээс үзэхэд, дээрх хөтөлбөрийг цааш үргэлжлүүлэх боломж бий аж. Зээлийн хүүг зах зээлийнх нь зарчмаар тогтоох юм бол гаднаас хөрөнгө татахад болохгүй гэх газаргүй гэнэ. Нөгөө талаар урьдчилгааг буцаах замаар шийдэж болох арга байхыг ч  зарим нь хэлж байсан. Гэхдээ УИХ-ын гишүүд урьдчилгааг буцаавал иргэд бүр хохирно гэж үзэж байгаа учир ийм аргыг сонгохгүй байхыг сануулж байлаа.
    Мөн УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан, Өмнөх Засгийн газар руу буруугаа чихэх байдлаар өнгөрөөж болохгүй. 2600 хүнийг хохироочихсон өмнөх Засгийн газрын шийдвэрийг үргэлжлүүлэх эсэхээ энэ Засгийн газар өнөө маргаашгүй шийдэх хэрэгтэй гээд "Чадахгүй бол одоогийн Засгийн газартай хариуцлага тооцох асуудлыг ярина" гэлээ. БХБЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Р.Эрдэнэбүрэн, Зургаан хувийн хүүтэй зээл олгох шийдвэрийг зах зээлийг гажуудуулсан буруу шийдвэр байсан. Энэ зээлийг зарлангуут арилжааны банкнаас зээл авах гэж байсан хүмүүс энэ зээл рүү хошуурснаас болж зорилтот бүлэгтээ хүрч чадаагүй.  Шаардлага нь арилжааны банкныхтай ижил байсан учир орлого багатай иргэд авч чадаагүй, зүгээр зээл авах гэж байсан иргэд энэ зээлийг авсан. Нийлүүлэлт талаа дэмжээгүй болохоор барилгын үнийг шууд өсгөж, 10 гаруй хувийн хүүтэй зээл авсантай адилхан болсон гэсэн юм. Түүнээс гадна баригдсан орон сууцанд моргэйжийн зээл өгөх, урьчилгаа төлбөрийн хэмжээг багасгах, нэг банк юмуу ОССК-иар дамжуулах биш бүх банкуудаар дамжуулах талаар тусгасан шинэ журам тун удахгүй гаргах гэж байгааг БХБЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга хэллээ.
Ш.Чимэг

МОНЦАМЭ