шинэчлэгдэн өөрчлөгдөж байгаатай зэрэгцэн хуурамч, чанар муутай, хортой бүтээгдэхүүнийг өөрийн орны зах зээлээс шахан гаргаж иргэддээ чанар аюулгүйн шаардлага хангасан бүтээгдэхүүнээр хангах нь нийгмийн өмнө тулгамдаж байгаа чухал зорилтуудын нэг билээ. Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас ард иргэдэд сэрэмжлүүлэх зорилгоор МХЕГ-ын Хүнс, Хөдөө аж ахуй, үйлдвэр үйлчилгээний хяналтын газар, Хилийн мэргэжлийн хяналтын газар, НМХГ, Мэдээлэл сургалт олон нийттэй харилцах хэлтсүүд хамтран 2012 оны хоёрдугаар сарын 15-ны өдөр хэвлэлийн бага хурал хийлээ.

DSC 0029 resize

Чанар аюулгүй байдлын шаардлага хангаагүй хүнсний зүйлийг борлуулах, буюу хоол бэлтгэх явцад эрүүл ахуйн горим алдагдсанаас хоол хүнсээр дамжин хүн амын дунд хоолны хордлого, хордлогот халдвар тархах нөхцөлийг бүрдүүлдэг. Иргэний ирүүлсэн гомдлын дагуу “Дүүхээ” худалдааны төвд шалгалт хийж, мэдрэхүйн үнэлгээгээр чанарын шаардлага хангахгүй гэж үзсэн 200 кг махыг битүүмжлэн, дээж авч лабораторийн шинжилгээнд хамруулсан. БГД-ийн 4 дүгээр хороонд нийтийн эзэмшлийн орон сууцны 7 дугаар байрны 1-р давхарт ариун цэвэр, эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй, үйл ажиллагаа явуулах дүгнэлтгүй байранд мал эмнэлэг ариун цэврийн гэрчилгээгүй түүхий эдээр бууз, банш үйлдвэрлэж, орон сууцны тагтан дээр хөлдөөж худалдан борлуулсан “Ар дэлгэр булаг” ХХК-ийн үйл ажиллагааг зогсоосон байна. Шалгалтын явцад эрүүл ахуйн шаардлага хангахгүй нөхцөлд үйлдвэрлэл явуулж байсан иргэн Т.Туяацэцэг, “Голден мийт” ХХК-ийн бууз, баншны болон “Гандантэгчилэн” хийдийн хэвийн боов үйлдвэрлэх цехийн үйл ажиллагааг улсын байцаагчийн актаар түр зогсоож, илэрсэн зөрчлүүдийг арилгуулах нийт 15 заалт бүхий 3 албан шаарлага өгсөн. Мөн “Их хүрээ дацан”-гийн шашны дэлгүүрт худалдаалж байсан шошгон дээрээ “Мон жүд” ХХК-д үйлдвэрлэв гэсэн боловч үйлдвэрлэгчийн хаяг байршил тодорхойгүй, чанар, аюулгүй байдлын баталгаажилтгүй хэвийн боовыг худалдаанаас буцаалт хийлгэж, 100.0 мянган төгрөгийн шийтгэвэр ногдууллаа. Иймд сар шинийн баяр болох гэж байгаатай холбогдуулан эрсдэл үүсч болзошгүй тул иргэд, худалдан авагч та бүхэндээ дараах зүйлийг сэрэмжлүүлж байна. Үүнд: Бараа бүтээгдэхүүн сонгон авахдаа шошгод хэн, хэзээ, хаана үйлдвэрлэсэн болох, хадгалалтын хугацаа, хэрэглэх, хадгалах нөхцөл заагдсан эсэх, тухайн барааны чанар илт муудсан эсэхийг сайтар нягтлан үзэх: Түргэн гэмтэж чанар байдлаа алддаг хүнсний бүтээгдэхүүнийг зориулалтын хөргөх төхөөрөмжгүй болон чингэлэг, мухлаг, ил задгай худалдаанаас авч хэрэглэхгүй байх: Лаазалсан бүтээгдэхүүний сав нь зэвэрсэн, хонхойж цохигдсон, хий дүүрч таг нь төвийсэн, дарахад хонхолзсон, задалж үзэхэд дээр нь хийн бөмбөлөг үүссэн байвал үүнийг агааргүй орчинд исэлт явагдаад бактери үүсч муудсан гэж ойлгон хэрэглэж болохгүй.

Даршилсан ногоо болон төрөл бүрийн жимсний компотыг худалдан авахдаа сайтар шалгах хэрэгтэй. Хэрвээ гаднаас нь харахад шилний ёроолд тунадас үүссэн, шүүс нь булингартай, доторхи хүнсний ногоо, жимс нь хорчийж жижгэрсэн, ялзарсан, бөглөөнд нь жижиг цагаан өнгөр үүссэн байвал: Шоколадыг задалж үзэхэд дээр нь цагаан өнгөр тогтсон, бор өнгөө алдаж цайвар болсон байвал: Өндөгний хальс нимгэрч, өнгө нь өөрчлөгдчсөн, хагарч цуурсан, гадна тал нь бохирдсон, хөлдөж чанараа алдсан, шар уураг нь холилдсон, шохойлог хатуу хальс нь хагарч уураг нь гоожсон байвал чанар байдлаа алдаж муудсныг илтгэнэ.

Хиам худалдаж авахдаа гадаргуу нь үрчийгээгүй гөлгөр, нойтон биш, өнгө нь хувираагүй, элдэв гаж үнэргүй, зөвхөн бүтээгдэхүүний өөрийн өвөрмөц амт үнэртэй байх ёстойг анхаарах: Хөлдөөсөн, хөргөсөн хүнсийг худалдаж аваад богино хугацаанд гэрийн хөргөгчинд хийх, эсвэл хурдан бэлтгэж хэрэглэх, мах, загас, шувуу зэрэг түүхий бүтээгдэхүүнийг бусад болголгүй, шууд хэрэглэдэг бүтээгдэхүүнээс сайтар тусгаарлан хадгалж зөөвөрлөх нөхцөлийг хангах: Мах, махан бүтээгдэхүүнийг мал эмнэлэг, ариун цэвэр-гарал үүслийн гэрчилгээтэй, эрх бүхий лабораторит аюулгүй байдлын шинжилгээнд хамрагдсан эсэхийг нягтлан үзэх: Худалдаа, нийтийн хоолны газраас архи согтууруулах ундааг худалдан авах, үйлчлүүлэхдээ хаана үйлдвэрлэсэн, чанар аюулгүй байдлын баталгаажилттай эсэхийг магадлан үзэхийн зэрэгцээ тунадас булингартай, механик хольцтой, хямд үнэтэй, архи, согтууруулах ундааг худалдан авч хэрэглэхгүй байх: Гэрийн нөхцөлд хүнсний бүтээгдэхүүнээ зөв хадгалж, бүрэн боловсруулан хэрэглэх, хоносон хоол, удаан хадгалсан бүтээгдэхүүнийг хүнсэндээ хэрэглэхгүй байх: Ариун цэврийн шаардлага хангаагүй, бохир орчинд явуулж буй худалдаа үйлчилгээнээс хүнсний бүтээгдэхүүнийг худалдан авахгүй байх: Хүнсний бүтээгдэхүүний хэвийн өнгө, үнэр, төлөв байдал өөрчлөгдөж, муудсан шинж тэмдэг илэрсэн бол тухайн хүнсний бүтээгдэхүүний чанар алдагдаж, өвчин эмгэг, үүсгэгч, бичил биетэн өсөж үржсэн байж болзошгүй гэж үзэн худалдаж авахгүй байхыг иргэд та бүхэндээ анхааруулж байна. “Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах тухай” Монгол улсын хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.6-д “худалдан авагч нь худалдагчаас тухайн бүтээгдэхүүний чанар аюулгүйн баталгааг шаардан үзэх эрхтэй” гэж хуульчилсан байдаг тул ТА эрхээ зөв эдлэн эрсдэл хүлээхгүй байхыг сануулъя.

Хэрэглэгчид хүнсний бүтээгдэхүүн худалдан авахдаа дараах зүйлд анхаарна уу.

• Хадгалах хугацаа

• Таганд бамбаж үүссэн эсэх

• Булингар үүссэн эсэх

• Хайрцаг, савны бүрэн бүтэн байдал хаяглалтыг шалгана. Хайрцаг саван дээр үйлдвэрлэсэн огноо, хадгалах горим, хугацаа, цэвэр, бохир жин зэргийг заасан шошготой байна.

• Гадаад байдал гадаргуу

• Хэлбэр дүрс

• Өнгө, үнэр

• Бохирдсон эсэх

• Гэмтэл согог байгаа эсэхийг шалгаж авахад анхаараарай.

Сар шинийн баярыг угтаж архи, спирт согтууруулах ундааны үйлдвэрлэл, бүтээгдэхүүний чанар аюулгүй байдал, хэвийн боовны үйлдвэрлэл, худалдаалалтыг шалгах ард иргэдийг гарч болох эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор улсын хэмжээнд согтууруулах ундааны үйлдвэрүүдэд, нийслэл хотын хэмжээнд хэвийн боовны үйлдвэрлэл худалдаанд хяналт шалгалтыг 2 дугаар сараас эхлэн хийж эхлэн явагдаж байна. Улсын хэмжээнд архины 92, спиртийн 15, дарсны 15, шар айрагны 23 үйлдвэр байгаагаас тусгай зөвшөөрлийн хугацаа нь дууссан архины 17, спиртийн 5, дарсны 6, шар айрагны 9 үйлдвэр байна. Шалгалтын зөвшөөрлийн хугацаа дуусч, үйл ажиллагаа явуулж буй согтууруулах ундааны үйлдвэрүүдийн үйл ажиллагааг зогсоох, стандарт чанарын шаардлага хангаагүй согтууруулах ундааг битүүмжлэх, шинжилгээний дүнд үндэслэн устгах арга хэмжээ авч ажиллаж байна. Өнөөдрийн байдлаар Хөвсгөл аймагт стандарт чанарын шаардлага хангаагүй 4864 ширхэг архийг битүүмжлэн, дахин магдлах шинжилгээнд хамруулаад байна. Ард иргэдэд анхааруулга болгон сануулахад бидэнд 2007 оны Багануур дүүрэгт гарсан архины хордлоготой холбоотой томоохон сургамж, мөн түүнчлэн согтууруулах ундаанаас үүдэлтэй өвчлөлт их байгааг анхааран чанарын шаардлага хангаагүй согтууруулах ундаа худалдаанд гарах зөрчил бүрэн таслан зогсоодохгүй байгаа өнөөгийн нөхцөлд согтууруулах ундааг худалдан авахдаа зөвшөөрөл бүхий дэлгүүрээс худалдан авах, мэргэжлийн хяналтын байгууллагын дүгнэлтийг шаардаж үзэх, хаяг, шошго, акц байгаа эсэхийг сайтар шалгах, мөн сар шинийн баяраараа согтууруулах ундааны зөв зохистой хэрэглээг эрхэмлэх шаардлагатай байна. Бууз баншны үйлдвэрлэл эрхэлж буй Улаанбаатар хотод 32, Ховд, Булган, Хөвсгөл, Архангай, Өмнөговь, Сэлэнгэ, Дорнод, Дундговь,Төв, Дархан-Уул, Увс аймгууд дахь 30 нийт 62 аж ахуй нэгжид шалгалт хийсэн байна. Шалгалтаар зарим аж ахуй нэгжүүд ажлын байрны зөвшөөрөлгүйгээр үйл ажиллагаа явуулж байсан нь тогтоогдсон байна. Мах махан бүтээгдэхүүн, хиам худалдан авахдаа анхаарах зүйл: Зарим хүнсний бүтээгдэхүүн дээр хадгалах хугацааг бичсэн хэдий ч хэзээ үйлдвэрлэснийг бичээгүй тохиолдолд та худалдан авалтаа түр зогсоож тухайн бүтээгдэхүүний чанар байдлыг сайн ажиглан асгарсан, хонхойж муудсан тохиолдолд худалдагчид нь сануулах буюу мэргэжлийн байгууллагад хандах хэрэгтэй. Аливаа хүнсний бүтээгдэхүүний сав баглаа боодол дээр ямар температурын горимд, хэдий хугацаагаар, хэрхэн хадгалах нөхцлийг заасан байдаг. Хүнсний бүтээгдэхүүний буруу хадгалалтаас хамаарч тухайн хүнсний бүтээгдэхүүн муудаж, чанараа алдах гол шалтгаан болдог. Мах махан бүтээгдэхүүн, сүү сүүн бүтээгдэхүүн, өндөг, гэх мэт уураг, чийглэг ихтэй хүнсний бүтээгдэхүүнийг 4-5С-аас илүүгүй хэмд буюу хөргөгчинд хадгалах, тухайн хүнсний бүтээгдэхүүний савлалт хадгалтанд анхаарч хөргөгч, хөлдөөгчид хадгалж буй эсэхийг анхаарч худалдан авалт хийх нь зүйтэй. Ил задгай, гудамж талбайд худалдаалагдаж буй, эрүүл ахуй, ариун цэврийн шаардлага хангахгүй, бохир нөхцөлд үйлчилгээ эрхэлж байгаа газраар үйлчлүүлэлгүй, чанар, аюулгүйн баталгаажилт, дүгнэлтгүй хүнсний бүтээгдэхүүнийг худалдан авахгүй байхыг таньд дахин сануулъя. Хиаман бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлд ашиглагдаж байгаа гахайн өөхийг “Мах импэкс” компанийн “Хиам консервийн үйлдвэр”, “Отгон саран” зэрэг аж ахуйн нэгжүүд Польш улсаас, бусад 13 ангийн 70-аад нэр төрлийн амтлагч жор, хүнсний нэмэлт бодис, савлагааны материалыг “Хиам консервийн үйлдвэр”, “Хүнс комплекс”, “Хатансүйх импекс”, “Русские колбасы”, “Траст трейд”, "Вернерс флайш унд вурстварен" зэрэг компаниуд ОХУ, Герман улсаас оруулж ирдэг. Эндээс Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт хот болон бусад газруудад үйл ажиллагаа явуулж буй цехүүд худалдан борлуулдаг. Эдгээр түүхий эд материалын 92 хувь нь улсын байцаагчийн дүгнэлт баталгаажилттай. байна. Үйл ажиллагаа явуулж буй мах махан бүтээгдэхүүний цех үйлдвэрүүд нь үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүндээ дүгнэлт гаргуулж худалдан борлуулдаг тул хэрэглэгч та өөрөө худалдан авах бараа бүтээгдэхүүний талаар тухайн дэлгүүр, худалдааны төвөөс шаардах эрхтэй. Тухайн байгууллага нь түүнийг гаргаж өгөх үүрэгтэй. Хэрэглэгчид маань худалдан авч байгаа хүнсний бараа бүтээгдэхүүний хаяг шошгоноос үйлдвэрлэсэн болон хадгалах хугацаа зэргийг сайн үзэж авах, мөн худалдан авсаны дараа гэртээ шаардлагатай хэмд хадгалах зэрэгт онцгой анхаарах хэрэгтэй байна. Буруу нөхцөлд тээвэрлэсэн, хадгалсан, бараа бүтээгдэхүүнийг авч хэрэглэдэг, мөн баяр ёслолын үеэр төрөл бүрийн бүтээгдэхүүнийг замбараагүй хольж хэрэглэснээс үүдэн хордлого гарах эрсдэл бий болдог тул хэзээ, хаана үйлдвэрлэсэн нь тодорхойгүй, нэр хаяггүй, шошгоны шаардлага хангахгүй бүтээгдэхүүнийг авч хэрэглэхгүй байхыг сэрэмжлүүлж байна.

Мэдээлэл хийсэн: Хөдөө аж ахуйн хяналтын хэлтсийн дарга Ч.Арилдий

НМХГ-ын Хүнс хөдөө аж ахуй, үйлдвэр үйлчилгээний хяналтын хэлтсийн дарга О.Нарантуяа

Стандарт, чанарын хяналтын улсын ахлах байцааагч Я.Батцагаан

Хүнсний үйлдвэр, технологийн хяналтын улсын ахлах байцаагч А.Амаржаргал

Ургамал, хорио цээрийн хяналтын улсын ахлах байцаагч Г.Адъяасүрэн

МЭДЭЭЛЭЛ, СУРГАЛТ, ОЛОН НИЙТТЭЙ ХАРИЛЦАХ ХЭЛТЭС