Мэргэжлийн сумогийн 1 сарын тэмцээнд сумогийн 6 зиндааны 5-д нь гадаадын бөх түрүүлж, шуугиан тарьсан билээ. Японы үндэсний спорт сумо бөх аюулд учраад байна. Энэ маягаараа байж болохгүй. Тэгвэл яaвал бид банцукэгээ нүд ирмэх зуур ахиулан довтлож буй гадаадын энэ түрэмгийлэгчдийг зогсоож, ард түмнийхээ бахархалыг эргүүлэн авж чадах вэ? Дайснаа ялахын тулд дайснаа судал гэсэн үг бий. Яaхаараа тэд хүчтэй байна вэ? Эсвэл бид сул дорой байна уу? Эртхэн учрыг олж, хужрыг тунгаахгуй бол эрт үеээс уламжилж ирсэн үндэсний бахархалаа бид алдах нь байна шүү. За ингээд дайснаа судалцгаая.

Тэдний нүдний өнгө, сэтгэл санаа өөр

1 сарын тэмцээнд түрүүлэн Монголын анхны ёкозүна болсон Асашёрю NHK-гийн ярилцлага дээр

- Эх орныхоо төлөө, ээж аавыхаа төлөө цаашдаа ч мэрийх болно гэж хариулахыг сонссон нэгэн ояката
- манай холбоонд 600 гаруй япон сумоч бий. Тэд нар дотор эх орон, ээж аавыхаа төлөө хэмээн дэвжээн дээр гарж байгаа хүн ганц ч байхгуй. тэгэхээр яaж ч эд нарыг ялах вэ дээ гээд уртаар санаа алдаж байсан нь санаанд орно.

Дээр үед Японд ч гэсэн Асашёрю шиг бодолтой сумогийн дэвжээнд ирж байсан залуус зөндөө байлаа. Анхны Ваканохана аварга, домогт Тайхо бүгд л тийм байв. 1 сард зодог тайлсан их аварга Таканоханагийн аав, Футагояма ояката дунд сургуульд байхаасаа усанд сэлэлтийн ирээдүйн од гэгдэн , олимпийн шигшээд орох гэж байсан ч - усанд сэлэлтээр хоол олж идэж чадахгуй гэсэн 15 настай бандийн аманд багтмааргүй үг хэлээд сумоч болж байсан түүхтэй. Тэр уед бүгд л гэр бүлээ тэжээхийн тулд, идэх хоол, өмсөх хувцасныхаа төлөө сумоч болцгоож байв.

Асашорюг дөнгөж дээд зиндаанд орж байхад нь харсан анхны Ваканохана аварга

- энэний нүдийг сайн хар даа. Бидний залуугийн үеийхтэй адилхан гэж хэмээн ярьж байсан гэдэг.
1 сарын тэмцээний банцукэд 13 орны 51 сумочийн нэр бичээстэй байв. Тэдний дотор тоогоороо хамгийн олон нь 31 хүнтэй Монголын арми. Монгол сумочдын анхны алтан хараацай Кёкушузан
- 2-3 жилийн дараа монгол бөхчүүд дээд зиндаанд нилээд олон байх болов уу. 5 жилийн хойно бол арслан заануудын тал хувь нь монгол болж ч мэднэ. Монголын хаанчлал ямар ч гэсэн 10 жил хэртэй байнаа. Монголчууд японуудаас сэтгэл санаа өөр. Бүгд дээшээ гарахсан гэж үхэн хатан зvтгэдэг гэж ярьж байна. 30-40 жилийм өмнөхөн ихэмх япон хүний нудэнд харагдаж байсан тэр гал цог хаачаа вэ? хариулт амархан. манай Япон хэт баян тансаг болчихжээ.

"Өлсгөлөн " сумодоо буцаж очиё

Гэдэс цатгалан байвал унтамаар санагдах нь зүйн хэрэг. Асашёрю 3 жилийн өмнө Нагояд макушита зиндаанд түрүүлэн жүрёд дэвших болзол хангасан үедээ

- үнэхээр үсэрж хариамаар ч юм шиг баялаж байна. тэмцээн дуусаад оякататай цуг Монгол харина. Энэ шагналын мөнгө бол аав ээждээ өгөх бэлэг. Эрүүл энх бие хаатай төрүүлж өсгөсөнд нь үнэхээр их баярлаж байна. гэж ярьж байлаа.

Уламжлал зан заншилийг юуны өмнө тавьдаг сумогийн ертөнц. Бусад ямар ч спорттой харьцуулсан бэлтгэл сургууль хэцүү, хал шинэ цэргийн ялгаа ихтэй. гэвч монгол хүн би амжилтад хүрвэл гэр бүлийхэн маань ч сайхан амьдрандаа,　тэднийхээ төлөө би зүтгэнэ дээ гэсэн бодолтой.

Баян цатгалан орчинд өсөж өндийсөн япон сумочийг өлсгөж өлсгөж байгаад нүднийх нь өмнө бэлэн хоол тавиад жаахан өндийгөөд аваад ид гэсэн ч гар хөлөө хөдөлгөөд босож ирнэ гэж үгүй. Тэгвэл яйвал дээр вэ? Юу хийх вэ? Гадаадын бөхчүүдээс өөр урамшуулал, өөр хөдөлгөх хүч олох хэрэгтэй.

Та нар гадаадыханд ялагдаад ичихгүй байна уу?

Yндэснийхээ спортоор гадаадыханд будаа болтолоо ялагдаж байгаа япон бөхчүүдэд

- ингээд ялагдаад л байх юумуу? Санаа чинь зовохгуй байна уу? хэмээн хор шарыг нь хөдөлгөх нь бас нэг арга. Их аварга Таканохана зодог тайлах хэвлэлийн бага хурал дээрээ

- Таны хамгийн гол өрсөлдөгч хэн байв? гэсэн асуултад ямар ч эргэлзээгүй Хавайн арлюн аварга Акэбөнөг нэрлэсэн.

Мэрэгжлийн сумод орсон цагаасаа мэргэжилтнүүдйин анхаарлыг татан, зүсэн зүйлийн рекөрд тогтоож ирсэн Таканохана озеки болон ёкозуна болохдоо Акебөнөгөөс хоцрон, орчлон ертөнц гэдэг хүчтэйгийн дээр бас хүчтэй нь байдаг юум байна гэдгийг ухаарсан гэдэг. 230 кг жинтэй аварга том өрсөлдөгчөө яaвал ялах вэ? Акэбөнөг ялах гэсэн ганц бодолтойгоор Таканохана өдөржин, шөнөжин бэлтгэл хийсээр түрүүлсэн тоо болон янз бүрийн үзүүлэлтээрээ Акэбөнөг хол орхиж чадсан. Акэбөнөтөй нэг нутгийн Мусашимарутай нэгэн цагт адил озэки байсан Таканонами бусад бөхчүүдтэй барилдахаасаа илүү чармайдаг, нэг үгээр хэлэхэд өрсөлдөгч гэсэн үг. Єнгөрсөн оны 11 сарын тэмцээнд Таканонами аварга Мусашимаруг ялан, кинбоши болон кантошо хүртээд сурвалжлагч нарт

- Озэки цолоо алдсан хүн ихэнхдээ тэр чигээрээ урууддаг бол миний ингэж зүтгэж чармайж байгаа маань Мусашимаругийн ач. Мусагаас өмнө зодог тайлахгуй юум шүү гэж бодож явдаг. Аваргатай барилдахын тулд банцукэ дээр байхгуй бол болохгуй гэж ярьсан билээ. Ийм хүсэл бодол бүх бөхчүүдэд байдаг бол сайхнаа.

Єрсөлдөгчөө ялахын тулд тэмцэх нь сумогийн ертөнцөд хэрэгтэй төдийгүй сумочдод өөрсдөд нь ч хэрэгтэй зүйл билээ.

Жинхэнэ сумо алга болох нээ

1 сарын тэмцээн. макушитагийн аварга шалгаруулах халз барилдаан дээр Гүржийн бөх Коккай өрсөлдөгчтэйгээ мөргөлдөлгүй хажуу тийш зайлан ялахад ояката нар нэгэн зэрэг том санаа aлдсан юм. Нэгдүгээрт бас л гадаадын бөхөд наадмаа алдлаа гэсэн утгаар.

Хоёрдугаарт - сумогийн хорхойтнууд анхаарал тавин үзэж байхад зайлна гэдэг юу гэсэн үг вэ хэмээн уурласан санаа алдалт байв.

Мэдээж сумо гэдэг ялалтын төлөө барилддаг юм болохоор ялна гэдэг хамгийн чухал. Гэвч үзэгчдийн өмнө гаран барилдаж байгаа мэргэжлийн сумочид зөвхөн яллаа гэдэг хангалттай биш. Yзэж байгаа хүн өөрөө мэдэлгүй хөөрөн хашгирахаар барилдаан үзүүлэхгүй бол болохгуй. Гэвч japan dream ийн төлөө өөрөөр хэлбэл мөнгөтэй болохын тулд ирсэн гадаадын бөхчүүд "ялж л байвал болоо" гэсэн ойлголттой. саяхан зодог тайлан Тахо дэвжээнд ояката болсон Такаторики
- манайд Оросын Рохо бий. Ямар ч гэсэн энийгээ тийм болгочихгуйн тулд зааж сургана. Жинхэнэ сумо гэж юу болохыг үзүүлж өгнө гэж байв.

Мэрэгжилд ороод 5 хан тэмцээнээр макушитагийн дээд хэсэг болтол дэвшсэн Рохо, макушитад түрүүлсэн Коккай нарын барилдааны талаас илүү хувь нь зайлсан. бултсан, гуд татсан зэрэг довтолгооны биш мэхээр ялсан байна.

Энэ гадаадын бөхчүүдийн нөлөөгөөр жинхэнэ сумо алга болж байна гэж яригдаж байна. Энэ маягаараа удвал олон зуун жил үе үеийн бөхчүүл бүрдүүлэн босгож ирсэн сумо гээч спорт маань устах нээ. Энэ бүхнээс үндэсний баялагаа хамгаалах нь япон бөчүүдйин үүрэг. Гадаадын баагий нарт жинхэнэ сумог үзүүлээд өгье гээд босоод ирэх сумоч, тэднийг хүмүүжүүлэх ояката нар дутагдалтай байна.

Шинэ бөхчүүд олж ирцгээе

Шинэ бөх олох хайх системийг үндсээр нь өөрчлөх хэрэгтэй. Жил бүрийн 3 сарын тэмцээнд дэвжээнүүдэд шинэ бөхчүүл ордог улирал. Сургууль төгссөн залуусыг сумогийн дэвжээнд оруулах мэнэжэрүүдйин ажил энэ үед их. 1992 оны 3 сард 160 шинэ бөх гарж байсан тэр үеээс эхлэн жил бүр бөхчүүдйин тоо хомсодсоор энэ жил дөнгөж 26 хүүхэд сумоч болсон байна. Хүүхэд багачууд сумоч болохыг хүсэхээ болио юу? Энэ жил шинэ бөх авахгуй гэж ярьсан нэгэн ояката

одоогийн хүүхдүүд аав ээждээ эрхэлсээр байгаад юу ч хийж чадахаа байж. Жоохон юм болохоор шантраад зугтана. Хичнээн сайхан бие бялдартай байсан ч сэтгэлийн хүч байхгуй болохоор яaж ч амжилт олох вий дээ гэж байна.

Урьд нь спортоор хичээллэж байсан эсэхийг харгалзалгуй том л биетэй бол дагуулаад ирдэг систем ч буруу. Болгарын Котооошю, Рохо, Коккай нар чөлөөт бөхөөр тодорхой амжилттай барилдаж байсан улсууд. Асашёрю, Асасэкирю, Токитэнкү нар японы дунд, дээд сургиулуудад сумо барилдаж байгаад орсон бөхчүүд. Тэдэнтэй бүдүүн гэдсээ чирсэн, сумод оронгуутаа хүчний дасгал хийж эхэлсэн япон залуус яaж өрсөлдөж чадах билээ. Гадаадыхан ч хурдан хурдан дээш ахих нь ч мэдээж.
гэхдээ энэ гадаадыханыг зогсоох арга бас бий. Дээр үед Хавайн арлын аварга биетнүүд ирэн сандаргаж эхлэхэд, сумогийн холбоо яaралтай арга хэмжээ аван, оюутны сумогийхныг мэргэжилд оруулцгаан тэдний туршлага техникээр хавайн арлынхныг зогсоож байсан түүхтэй. Сүүлийн үед оюутны сумогийхныг мэргэжилд орох шалгуурыг хэцүү болгосноос авьяслаг залуус сумод орохоо болиод байна. Энэ шалгуурыг хялбаршуулбаас японы сайн залуус сумод орж, гадныхантай тулалдан зогсоож болох юм. Бас нэг зүйл бол регби, америк хөл бөмбөг, хөнгөн атлетик зэрэг хүч чадал шаардсан спортын тамирчдыг сумод урвуулах арга бас байна.

Сумогийн холбоо юу бодож байна вэ? Цаг үе маань ийм юм, яaх ч арга үгүй гээд гараа хумхиад суугаад байвал удахгуй сумо Японы беисбөл, хөл бөмбөг шиг гадаадын тамирчдын талбар болно шүү. Беисбөл, хөл бөмбөгөөс ялгаатай нь сумо бол үндэсний спорт билээ. Yндэсний спортоо харийханд алдая гэж хүсээгүй л юм бол холбоо одооноос эхлэн арга хэмжээ авахгуй бол хоцрох нь байна.

Сумо сэтгүүлээс орчуулсан М.Сугар-Эрдэнэ

/Цахим өртөө/