нь ойлгоогүй өнгөрөх явдал цөөнгүй гарч байсныг бид түүхээс мэднэ. Тухайлбал, археологийн түүхэнд Английн археологич Говард Картер, Карнарвон нар маш олон алтан эдлэл агуулсан Эртний Египетийн Тутанхамон хааны булшийг олж насан туршдаа алдар нэрээ цууриатуулж явсан бол Трой хотын балгасаас түүнээс дутахгүй алт олсон Генрих Шлиман /1822-1890/ гэгч герман хүнийг ерөөхөөсөө илүү харааж ирсэн байх юм. Хүүхэд насныхаа мөрөөдлийг биелүүлж явахдаа шинжлэх ухаанд нээлт хийсэн хүнийг яагаад ойлгохгүй өнгөрсөн юм бол?

Найман настай Генрих хүү Зул сарын баяраар “Хүүхдүүдэд зориулсан дэлхийн түүх“ гэдэг зурагт хуудастай зузаан ном бэлгэнд авснаар насан туршийнхаа мөрөөдөлтэйгээ учирчээ. Хүү хуудас бүрийг эргүүлсээр эцгийгээ үүрээд шатаж буй Трой хотоос гарч яваа Энэй баатарын зургийг олж харав.

Генрихийн аав Трой хотоос юу ч үлдээгүй. Тэр хот гурван мянган жилийн өмнө шатаж үгүй болсон гэж хүүдээ хэлэхэд, хүү нь:

-Ийм өндөр ханатай том хэрэм алга болох ёсгүй. Би Трой хотыг олно гэж аавдаа хэлэв. Нүдэнд нь оч гялалзаж байгаа бяцхан хүүгээ аав нь өхөөрдөж:

-Сайн байна, Генрих минь, Трой хотыг газрын хөрснөөс малтаад гаргаад ир. Амьдралын чинь эрхэм зорилго энэ болог гэжээ.

Эрнест Шлиман зав л гарвал хүүдээ Илиад туульсийг уншиж өгдөг байсан тул Генрих хүү нь уг зохиолын баатруудыг нэр усаар нь бүгдийг мэддэг болжээ. Гадаа хүүхдүүдтэй тоглохдоо ч “бүслэгдсэн Трой” хотын баатрууд болж тоглодог бол хичээл дээрээ Гомерын баатруудын тухай зохион бичлэг хийх дуртай нэгэн байжээ. Гомерын эртний баатрууд бяцхан хүүгийн сэтгэлийг хар багаас нь ийнхүү эзэмдэж Приам хааны Трой хотыг заавал олно гэж аавдаа нэгэн удаа тангараглажээ.

Гэвч түүний хүүхэд нас дэндүү эрт дууссан байна. Эх нь дутуу төрөлтөөс болж нас бархад эцэг нь өөрөөсөө 20 дүү Фикен Бенке гэгч эмэгтэйтэй гэрлэжээ. Харамсалтай нь хойт эх, Бенке, Генрих хүүтэй нэг гэрт багтаж чадсангүй. Хүүг өөр хот руу сургуульд сургахаар явуулав. Гэтэл гуравхан сар сураад байж байтал эцэг нь сүмийн алт шамшигдуулсан хэргээр шүүхийн хаалга татаж явсаар хоосорч, мөнгөгүй үлдэхэд Генрих сургуулиа орхих болжээ.

Ингээд амьдралын эрхээр 14 насандаа ажилд орж өөрийгөө тэжээх болов. Генрих Фюрстенберг хотын хүнсний нэгэн дэлгүүрт өглөөний 5-аас оройн 11 цаг хүртэл таван жилийн турш ажиллахдаа өдөр бүр хог шүүрдэх, шал угаах, мод хөрөөдөх, гал түлэх, дэлгүүрийн барааг ширхэгчлэн тоолж эзэндээ тусладаг байжээ. Нэгэн өдөр дэлгүүрийн эзэн:

- Чи байнга гунигтай байх юм. Юунд ингэж байдаг юм бэ? гэж асуухад нь Генрих: Би мөрөөдөлдөө хүрэхийн тулд сурах хэрэгтэй байна гэж хариулахад нь:

-Чи дэмий юм бодож явдаг хүн байна. Ингэж болохгүй. Чиний зорилго бол худалдаачин болох. Чи наад хоосон мөрөөдлөөсөө хурдан салж чадвал сайн худалдаачин чамаас удахгүй гарна гэжээ.

Генрих мөрөөдлөөсөө салахыг хүсээгүй учир ажлаасаа гарч, аз жаргалаа хайхаар Гамбург хот руу явганаар зорьжээ.

Өлссөндөө тамир нь тасарсан Генрихийг гудамжинд зогсож байхад нь талийгаач эхэд нь залуудаа дурлаж явсан нэгэн эр таарч Венесуэл улс руу явж байсан “Доротея” нэртэй усан онгоцон дээрээ туслах ажилчнаар авчээ. Гэтэл 1841 оны 11 сарын 28-ны шөнө Германаас улаан дарс ачсан “Доротея” усан онгоц Голланд улсын эрэг ойролцоо очоод сүйрч усанд живэхэд 9 хүн амьд гарснаас Генрих тэдний дунд байв.

Залуу минь, Бурхад чамайг ивээгээд байгааг бодоход чи тийм ч өөдгүй, хүний муу биш бололтой.

Гомер. Одиссей.

Далайд живээгүй гарсан нь амьдын зол байсан xэдий ч Амстердам хотод өлсгөлөн өвөлжих болсондоо ихээр гутарчээ.

Ажил олж чадалгүй байсаар гудамжинд ухаан алдаж унахад нь азаар хүн олж эмнэлэгт хүргэж өгснөөр өөрийгөө хувь заяатай хүн гэдэгт итгэх болов. Тэнд дулаанаас гадна халуун хоол өгч байсан тул Генрих хурдан тэнхэрэхийн зэрэгцээ голланд хэлний анхны ойлголттой болоод авчээ.

Эмнэлгээс гараад шуудан зөөгчийн ажилд орж, анхныхаа цалингаар англи хэлний сурах бичиг болон Гомерын “Илиад” номыг худалдан авсан байна.

Гудамжаар захиа хүргэж явахдаа “нисч явахын оронд ном шагайгаад, гутлаа чирээд гэлдэрч явна” гэдэг хов живээс ажилгүй болсон ч нэн удалгүй өөр газар бүр илүү цалинтай ажилд ороод авчээ. Б. Шредерийн худалдааны пүүст ажилд орсноор голланд хэлээ хурдан сайжруулахын зэрэгцээ маш богино хугацаанд англи хэлтэй болох шаардлага гарсан байна. Тэрбээр хагас жилийн дотор англиар ярьж, чөлөөт сэдвээр зохион бичлэг хийх чадвартай болсон байв. Бусад хүмүүс шиг суралцах боломж түүнд байгаагүй тул өдөр бүр 20 хуудас ном уншиж цээжлээд, тэр хэсгээрээ зохион бичлэг хийдэг байжээ. Хүсэл эрмэлзэл, шаргуу хөдөлмөрөөрөө бие дааж голланд хэл сурсныхаа дараа англи, франц, итали, португаль ба испан хэлтэй болоод байхад нь пүүс нь Орос улстай худалдаа хийх болов.

Аз хийморь чинь харъчхаагүй бол аливаа хэргийг бүтээх найдвар чинь тасрахгүй.

Гомер. Одиссей.

Генрих орос хэл сурах гэтэл Голланд улс даяар орос хэл мэддэг хүн байгаагүй тул Оросын консулын газарт очиж консулаар өөрөөр нь орос хэл заалгах болжээ. Авъястай залуу хэдхэн долоо хоногийн дараа компанийн эзний нэрийн өмнөөс Орос руу захидал бичиж, орчуулга хийж эхэлсэн байна.

1846 онд пүүсийнх нь эзэн Генрих Шлиманыг Орос улсын Санкт-Петербург хот руу явуулж шинэ салбарынхаа төлөөлөгчөөр томилоход тэр ердөө 24 настай байжээ. Азын тэнгэр түүнийг ингэж дахин ивээв. Генрихийн ажилдаа үнэнч, хурдан, шаламгай, шийдэмгий зан, оросоор чөлөөтэй ярих чадвар, авхаалж самбаагий нь оросууд ихээр үнэлж сайн харилцаа тогтоосны ачаар хэдхэн жилийн дотор эзнээ баяжуулахын зэрэгцээ өөрийн худалдааны бизнестэй болоод авчээ. Тэрбээр 20 жил Орос улсад амьдрахдаа саятан болоод зогсолгүй Орос улсын хүндэт иргэн, Санкт-Петербург дахь Эзэн хааны төрийн банкны дарга, Санкт-Петербург хотын худалдааны хөлөг онгоцны шүүгчээр томилогдон ажиллаж байжээ.

Холын хүн чамаас юуны өмнө хаанаас гаралтай, хэн гэдгийг чинь асууя.

Чи юу ч хааж нуулгүйгээр яаж яваад хаана төөрөв, ямар ямар газраар тэнүүчлэн явж , ямархуу хүмүүстэй уулзаж учирч явсанаа надад хэлж өгнө үү.

Гомер. Одиссей.

Оросоос талх, гурил Голланд руу зөөж Европоос Орос руу дарь хийх материал оруулж баяжисныхаа дараа Америкт очиж алт олборлогчдын дунд банк нээжээ. Генрихийн ажилдаа нямбай болон үнэнч зан нь үйлчлүүлэгчдийг олноор татаж нэр хүнд нь өдрөөс өдөрт хурдан өсөв. Тэрбээр ажил дээрээ хүн бүртэй өөрийнх нь хэлээр харьцаж байсан тул орос, герман, польш, итали, франц хүмүүсийн очих дуртай газар нь болжээ.

Калифорни муж АНУ-ын нутаг дэвсгэрт багтах болсноор тэнд байсан хүн бүр Америкийн иргэн болоход Генрих түүнээс тэр хоцорч үлдээгүй байна. Генрих Шлиман нь 1822 онд Германд төрж, Голландад ажлын гараагаа эхлээд, Орост баян худалдаачин болоод Америкт хөрөнгөө өсгөж явахдаа санаандгүй байдлаар ийнхүү иргэн нь болчихжээ. Тэрбээр Герман, Орос болон АНУ-ын иргэн байв. Шлиман Итали улсад нас барсан боловч грекчууд түүнийг нутагтаа оршуулсан билээ. Шлиманы амьдрал хар багасаа унших дуртай байсан Гомерын Одиссей баатарын адал явдлуудтай төстэй байсан тул түүнийг “19-р зууны Одиссей” гэж эрдэмтэн нөхөд нь нэрлэж байжээ.

Шлиман нь Америкт хөрөнгөө хоёр дахин өсгөж аваад Орос руу явжээ. Тэрбээр анх 1846 онд Орос улсад нэг ч танилгүй хоосон хармаатай залуу ирж байсан бол одоо бизнес санхүүгийн хүрээнд түүнийг мэдэхгүй хүн байхгүй болжээ.

Г.Шлиман 1852 онд орос эхнэр авч гурван сайхан хүүхэдтэй болсон ч гэртээ аз жаргалгүй нэгэн байжээ. Түүнд бүх юм байв. Тэр маш баян чинээлэг хүн болсон ч нэг л юм дутагддаг байжээ. Шлиман ажлаа тараад эртхэн гэртээ харихын оронд Амстердамаас анхныхаа цалингаар авсан Илиад номоо илэгдтэл дахин дахин уншиж хүүхэд насныхаа мөрөөдөлд умбаж суух дуртай нэгэн байжээ. Гэр орныхноос нь Трой хотын тухай мөрөөдлийг нь хэн ч таалан сонирхдоггүй байв.

“Амьдралын минь хамгийн хүнд бэрх цаг мөчүүдэд Эртний Грекийн бурханлиг туульс болон Софоклын шүлгүүд чихэнд минь байнга сонсогддог байсан” гэж нагац ахдаа Оросоос бичиж байжээ. Орос оронд очоод жирийн худалдаачнаас саятан болсон ч наймхан насандаа өргөсөн тангарагтаа үнэнч хэвээрээ байсныг нь энэхүү захидал харуулж байна.

17 жил ханилсан эхнэр Екатерина Лыжинагаа орхиод есон сарын турш дэлхийг ганцаараа тойрон аялахдаа Англи, Итали, Египет, Иордан, Сири, Хятад, Япон, Энэтхэг, Шри ланк , Мексик гэх мэт олон орны эртний соёл иргэншилтэй танилцаж, орон нутгийн түүхийн музей, хуучны хот балгасыг нь ихээр сонирхон тэмдэглэл хөтлөн явжээ. Хүний гараар бүтсэн эртний түүхэнд холбогдох бүхий л зүйлийг сонирхож явахдаа малтлага хийхэд маш их хөрөнгө мөнгө шаардлагатай гэдгийг бас ойлгожээ.

Европ руу буцах замдаа Британийн музей дэх эртний чулууны олдворуудыг үзэх гэж Англиар дайрсан байна. Тэнд голланд худалдаачин найзтайгаа тааралдаж музейд хэдэн өдрийн турш эртний чулуун дурсгалуудыг сонирхож яваагаа сонирхуулан, сэтгэлээ хуваалцаж ярих гэтэл нөгөөх нь хөмсөгөө зангидаж толгойгоо сэгсэрээд, мөрөө хавчиж ойлгоогүй гэнэ. Түүний найз нөхдөөс нь хэн ч энэхүү шинэ сонирхолыг нь таалаагүй гэдэг.

Одиссей далбаат онгоцоо далайд тавьж салхины аясаар жолоогоо чадварлагаар залан урагшлав.

Гомер. Одиссей.

Гэвч Генрих Эртний Гректэй холбогдолтой Трой хотыг олох мөрөөдлөөсөө ухарсангүй харин ч биелүүлэхийн төлөө бүхнээ зориулж ямагт урагшаа тэмүүлж байлаа.

Тэрбээр дэлхийг тойрсон аялалаа дуусгаад 44 насандаа Францын Сорбонны их сургуулийн оюутан болж дэлхийн урлагийн түүх, археологи, санскрит хэл болон дүрс үсгийн талаар сурах болжээ. Грек хэл бие даан сурч эхлэв. 20 жилийн өмнө англи хэл сурсан аргаараа өдөр бүр хэдэн үг цээжилж өгүүлбэр зохиох болжээ. Хадгалагдаж үлдсэн грек хэлний дэвтрийнх нь хамгийн эхний хуудсанд: “Би грек хэл сурмаар байна. Би Грект амьдрахыг хүсч байна. Би баян хүн. Би бас харамч хүн. Би цаашид худалдаачин байхыг хүсэхгүй байна. Би сурахын тулд эндээс зугатах хэрэгтэй. Би шинжлэх ухаанд хайртай. Би өөрийгөө шинжлэх ухаанд зориулмаар байна....” гэж хүсэл мөрөөдлөө грекээр бичиж үлдээсэн байх юм.

Ашиг хонжоо бодолгүй чин сэтгэлээсээ сурсан цорын ганц хэл нь эртний грек хэл байжээ. Түүний дараа араб хэл оролдсон байна. Шлиман нийтдээ 17 хэл мэддэг байжээ. Тэр ном зохиолуудаа 5 хэлээр нэгэн зэрэг хэвлүүлж, аян замын тэмдэглэлүүдээ аялж яваа орныхоо хэлээр бичиж үлдээсэн байдаг. Шлиман нь залуудаа олигтой боловсрол олж авч чадаагүй ч сүүлд суралцаж Франц улсын Сорбонны их сургуулийн доктор, Английн Оксфордын докторын эрдмийн зэрэгтэй болсон төдийгүй бие дааж гадаад хэл өөрөө сурах нэгэн аргыг хэл шинжлэлд бий болгожээ. Шлиманы арга гэдэг нь маш богино хугацаанд бие дааж гадаад хэл сурах бүтээлч арга юм.

Тэр нь эхлээд уншина, ойлгохгүй байсан ч дахин дахин уншаад дараа нь юу тогтоосноо бичнэ. Өөрийн үгээр зохион бичлэг хийж багшаар шалгуулна. Тэгээд алдаагаа засуулсныхаа дараа текстны үг хэллэгээр харилцаа яриа зохиож өдөр тутмынхаа ажил хэрэгт шууд хэрэглэдэг байжээ.

Г. Шлиман Сорбонны их сургуульд суралцаж байхдаа орос эхнэрээсээ салж, грек эхнэр авахыг хүсчээ. Тэрбээр хуучны танил Вимпост ламтанд захиа бичихдээ “шинэ эхнэр маань хаанаас нь ч харсан Эртний Грекийн уран баримал шиг бие цогцостой байхаас гадна эртний грек хэл мэддэг, Гомерт дуртай залуухан эмэгтэй байх ёстой” гэжээ. Вимпост ламтан Генрихийн хүсэлтийг хурдан биелүүлэхдээ заль гаргаж ойрын хамаатан болох 18 настай София Энгастромены зургийг царай муутай хэдэн охидын зурагтай хамт явуулчихжээ.

Генрих Трой хотын малтлагаа түр зогсоож Туркээс яваад очиход нь София үнэхээр үзэсгэлэнтэй сайхан бүсгүй байхаас гадна Эртний Грекийн алдар сүрийг сэргээх хүсэлтэй нэгэн байжээ. Генрих эхнэр болох бүсгүйгээсээ Гомерын талаар сонирхохдоо:” Адриан хаан Афин хотод хэзээ ирсэн бэ?” гэж асуухад София Гомерын “Одиссей” туульсаас цээжээр уншиж асуултанд нь түгдрэлгүй хариулсан гэдэг.

Генрих хамгийн сүүлд: “Чи яагаад надтай гэрлэх хүсэлтэй байгаа юм бэ?” гэж асуухад нь София:

- Эцэг эх маань таныг маш баян хүн гэж хэлсэн. Бид ядуу учраас л тэр гэж хариулахад нь Генрих цочирдож бачимдсандаа нэг ч үг хэлэх чадваргүй болж гэрээс нь санд мэнд гарч зугатаасан ажээ.

Генрих Софияд анхныхаа харцаар дурласан боловч хайр дурлалыг өгдөг болохоос худалдан авч болдоггүй зүйл юм шүү гэж Вимпост ламтанд хэлээд Турк руу буцаад яваад өгчээ. Хэрсүү ухаантай София, Генрихийн бодлыг өөрчилж чадсан байна. Генрих 48 насандаа Софиятай гэрлээд охин хүү хоёртой болжээ. Трой хотын зоригт баатар Гекторын эхнэр Андромахын нэрийг охиндоо хайрласан бол Трой хотыг эзэлсэн Грекийн жанжин Агамемноны нэрээр хүүгээ нэрлэжээ.

1869 онд “Итака, Пелопоннес ба Трой. Герман Шлиманы археологийн судалгаа” нэртэй нэгэн ном франц ба герман хэлээр Парис, Лейпциг хотуудад нэгэн зэрэг хэвлэгдэн гарахад эрдмийн зэрэггүй, археологийн мэргэжилгүй хүн ийм юмаар оролддоггүй юм гэж анхных нь номыг Германы эрдэмтэд хүлээж аваагүйгээр барахгүй элэглэн шоолцгоож байжээ.

1871 онд Генрих гэр бүлийнхээ хамт Турк улсын Гиссарлык нэртэй толгод дээр ирж Трой хотыг олох ажилдаа ороод гурван жилийн турш хайгуул малтлага хийжээ. Эртний балгас малтаж байхдаа Трой хот нь агуу том байгууламжтай хот байсан гэсэн хүүхэд насныхаа сэтгэлгээгээр өндөр хан хэрэмтэй байх ёстой гэж доош ухсаар нийтдээ ёсон хотын туурь ухаж гуравдахь жилийнхээ эцэст хэдэн мянган алтан эдлэл агуулсан эрдэнэсийн сан олж дэлхий даяар нэрээ мандуулжээ. “Трой хотын Приам хааны эрдэнэсийн сан олдлоо”, “Илиад туульст гардаг Трой хотыг оллоо”, “Приам хааны эрдэнэсийн сан”, “Трой хот гэдэг нь үлгэр домог биш байжээ” гэсэн гарчигтай мэдээ, өгүүллэгүүд сонин хэвлэлүүд дээр нийтлэгдэж Генрих Шлиманы нэр хоромхон зуур дэлхий даяар цууриатан алдаршжээ.

Гэтэл Европын түүхч эрдэмтэд Шлиманаар бахархах байтугай газрын гадаргууны дээд хэсэгт байсан хотуудын хана туургыг хүрз жоотуугаар малтаж археологийн үнэт олдворуудыг сүйтгэсэн гэж хурцаар шүүмжилж буруутгажээ. Германы эрдэмтэд “гүехэн мэдлэгтэй шохоорхогч этгээдээс хүрзийг нь хурааж ав” гэж шаардаж байсан байна. Эртний Грекийн түрүү үед хамааралтай түүхэн дурсгалуудыг анх удаа олж археологийн шинжлэх ухаанд нээлт хийсэн боловч хайж байсан Трой хотынхоо балгасыг анзааралгүйгээр сүйтгэж орхисон нь харамсалтай явдал болжээ.

Грекийн жанжин Агамемноныг ” Одиссей” туульсад Микен хотод оршуулсан гэж гардаг. Шлиман тус хотын эртний оршуулгын газраас нэгэн маск олж Агамемнон хааны “Алтан маск” гэж нэрлэжээ. Гэтэл тэр маск нь Эртний Грекийн түүхэнд холбогдолгүй байв.

Шлиманы амьдралынх нь шинэ үе ингэж магтуулж, муулуулж эхэлсэн ч 17 жилийн турш Гомерын туульсад гардаг Трой, Микен, Охромен, Тиринф хотуудын балгасаас эртний үнэт дурсгалуудыг удаа дараалан олж археологийн шинжлэх ухаанд үнэлж баршгүй хувь нэмэр оруулжээ. Эрдэмтдийн судалгаагаар “Приам хааны эрдэнэсийн сан” гэдэг нь Трой хотын түүхээс мянга гаруй жилийн өмнө байсан Микейн соёл иргэншилд хамааралтай ажээ. Колумб Энэтхэгийг хайж яваад Америкийг нээсэнтэй адил Шлиман Гомерын туульсийн араас явахдаа Микены соёл иргэншилийг ингэж санамсаргүйгээр нээчихжээ.

Шлиман xудалдаачин xүний зангаар овсгоо гарган Турк улсын нутаг дэвсгэр дээрээс олдсон “Приам хааны эрдэнэсийн санг” нууцаар хил давуулж гаргаад эртний түүхтэй холбоотой археологийн олдворууд дотроо хуурамч зүйлс хийж Европын орнуудын музейд зарах оролдлого хийсэн боловч бүгд худалдан авахаас татгалзжээ. Тэрбээр олдвороо зарж чадалгүйгээр нэг хэсгийг нь 1881 онд Герман улсын музейд бэлэглээд үлдсэн хэсгийг нь Орос орон руу хүүхдүүд рүүгээ явуулсан байна.

София нас бартлаа нөхрийнхөө олдворуудаар гоёж явжээ.

Энэ бүгд нь Шлиманыг Турк улсын засгийн газартай мөнхийн маргаантай болгожээ.

1939 онд Герман улсын музей дэх “Трой хотын эрдэнэсийн санг” хурааж далд хийсэн байна. Гэтэл 1945 онд Зөвлөлтийн цэргүүд Берлинд орж ирэхэд тус музейн захирал Вильгелм Унферцагт Трой хотын олдворыг дээрэм тоонуулд алдчихгүйн тулд Зөвлөлтийн цэргийн удирдлагад нууцаар өгчихжээ. Ийнхүү дайны олз нэрийдлээр “Трой хотын эрдэнэсийн сан” мянга мянган урлагийн бүтээлийн хамт ЗХУ руу ачигдаж Сталины зарлигаар маш нууц байдалд хадгалагдаж өдийг хүрчээ. Профессор Унферцагтын хийсэн үйлдлийг тэр үед хэн ч мэдээгүй өнгөрсөн тул Шлиманы олдворыг алдагдсанд тооцож байтал 1993 онд А.С.Пушкины нэрэмжит дүрслэх урлагийн музейн агуулахаас санамсаргүй гарч дэлхийн олон нийтийн анхаарлыг татжээ. 1996 онд Москва хотноо “Трой хотын эрдэнэсийн сангаар” хагас зуун жилийн дараа үзэсгэлэн гаргаж Шлиманы олдворуудыг анх удаа олон нийтэд дэлгэн үзүүлэв. Герман улсын засгийн газар тус эрдэнэсийн санг буцааж авах санал тавьсан боловч Орос улс татгалзсан байна.

Г.Шлиманы үлдээсэн өв хөрөнгө нь олон улсын хооронд урт удаан хугацааны турш маргаантай асуудлын нэг болсоор өнөө үе xүрчээ.

Түүний амьдрал тэр чигээрээ аз эз, үнэн худал, атаа хорсол, адал явдлаар дүүрэн өнгөрсөн шигээ нас барсан нь мөн сонин хийгээд эмгэнэлтэй. Германаас Турк руу эхнэр хүүхэд рүүгээ яарч явсан Шлиманы бие Италийн Неаполь хотод мууджээ. Гудамжинд ухаан алдсан түүнийг ядуучуудын эмнэлэгт хүргэсэн байна. Гуйлагчингуудыг асарч энэрдэг эмнэлэг дээр түүнийг хэн болохыг мэдээгүй тул ирсэн өдөр нь эмчилгээ хийлгүйгээр орхижээ. Гэтэл маргааш нь Шлиманы гарын үсэгтэй бичиг баримт хармаанаас нь олдож эрчимтэй эмчилгээнд оруулсан боловч түүнийг аварч чадаагүй жээ. Г. Шлиман Зул сарын баярын өдөр ийнхүү нас баржээ.

Грекчуудын хүсэлтээр түүний шарилыг Грек улсад авчирч хүндэтгэлтэйгээр оршуулсан байна. Бүхий л насаараа “Одиссей, “Илиад” туульсад үнэнч байсныг нь грекчууд өндрөөр үнэлж гантиг дээр “БААТАР ШЛИМАНД” гэж нэрийг нь мөнхжүүлээд шарил дээр нь Гомерын цээж баримлыг байрлуулжээ.

Ш.Наранчимэг