Гаднаа бол зек маш дуулгавартай. Жишээ нь зекийн "хууль- мөрдлөгүүдийн" нэг нь "Хүзүүгээ бүү урт сунга". Өөрөөр хэлбэл хэзээ ч даргатай бүү хэрэлд, бүү үг сөр. Загнаж байхад нь ч нуруугаа бөгтийлгө. Тэхдээ энэ бол ердөө л энгийн тооцоолол юм: шаардлагагүй шийтгэлээс зайлсхий. Жинхэнэдээ бол зекүүд дарга нарыг үнэхээр үзэн яддаг юм. Лагерын даргыг ч, үйлдвэрлэлийн даргыг ч хоёуланг нь. Гэхдээ үүнээсээ болж , хэлмэгдэхгүйн тулд үүнийгээ сайтар өнгөлөн далдалдаг. Ямар нэг ажил, шаардлага, албан уулзалт, шүүжлэлийн дараа зекүүд дотроо чимээгүй инээн гарч явдаг "Яахав хэлээ л биз, бид түүнийг чинь мартахаа мэднээ. Зекүүд дотроо өөрсдийгөө дарга нараасаа илүү ажлын ур чадварын хувьд ч амьдралын тухай ойлголтын хувьд ч, илүү гэж боддог. Тэгээд ч үнэндээ тийм байдаг. Зекүүд магтуулах гэж, хүндэт диплом авах гэж, Улаан буланд нэрсээ бичүүлэх гэж чармайдаггүй. Зекүудийн хувьд үнэ цэнийн огт өөр систем байдаг...

"Зекүүдийн хувьд хамгийн үнэ цэнэтэй зүйл бол нэг номерт талхны норм. Зекүүд өглөөний цайндаа хэрхэн талхны нормоо авах гэж шавцгааж, дараа нь нөгөөдхөө бараг гартайгаа хамт идчих шахаж байгааг харсан хэн ч болов үүнийг санаанаасаа гаргаж чадахгүй. Хоёрдугаар байранд махорка буюу гар аргын дүнсэн тамхи. Махорка ольтригт бараг хаа сайгүй валют, мөнгөний оронд хэрэглэгдэж, солигддог. (ольтригт өөрийн гэсэн мөнгөний систем байдаггүй) Гуравт зутан шөл: (арлын шөл нь нутгийнхны уламжлалыг дагаад өөхгүй, махгүй, ногоогүй байдаг) Нэг нь нөгөөтэйгөө яг эн зэрэгцэн жигд алхаж, дүрэмт хувцас нь ярс ярсхийн гялалзах гренатчидын парадын жагсаал хүртэл тэрхүү үсээ хусуулсан, үстэй малгайтай, нөхөөс болсон ноорхой хувцастай, зэвүүн царайтай зекүүдийн оройн шөлөө уухаар хоолны танхимруу орж байгаа шиг тийм аймаар хүчтэй сэтгэгдэл, айдас үлдээж чадахгүй...

Дараагийн маш их үнэлэгддэг зүйл бол нойр. Зек ямар их унтаж, хаана ч унтаж чадаж байгааг хараад энгийн хүн гайхширах болно. Нойргүйдэл инсомниа гэдэг бол зекүүдийн дунд бараг байхгүй. Тэд ямар ч нойрсуулах эм уудаггүй. Тэд огтхон ч сэрэлгүйгээр шөнө бүр унтаж чадна. Хэрвээ тэд ажилд гаралгүй өнжвөл өдөржин унтах болно. Тэд түрдэг тэргийг нь дүүргэж байх зуур хажууд нь зогсоогоороо унтаж чаддаг гэдэг нь тогтоогдсон. Тэд жагсаж байхдаа, хөлөө алцайлгаж зогсож байгаад унтаж чаддаг. Тэд ажилруу жагсаалаар явж байхдаа ч унтаж чаддаг гэхдээ бүгд биш л дээ, зарим нь бүдэрч унаад сэрдэг юм. Энэ бүхний үндэс нь унтаж байхад ял илүү хурдан өнгөрөх болно. Тэгээд мөн "Ер нь бол унтахад зориулагдсан, харин др бол амрахад зориулагдсан" Бригади хууль ёсны шөлөө (тэд ингэж ярьдаг юм) уухаар алхаж орж байгаа хэсэгрүү буцаж очъё.

Энд бид зек хүмүүсийн нэг үндсэн зарчим болох "амин чухал энергийн" жишээг харах болно. (Энэ нь тэдний унтах заримчтай зөрчилдөхгүй. Тэгээд ч үнэндээ яах гэж тэд унтдаг билээ - тэд өөрсдийн эрч хүчийг, энэргийг хадгалах гэж.) Энэхүү эрч хүчээ хадгалах гэдэг нь: хүнс хоол, дулаан зуух, хуурай хувцас, борооноос хоргодох нөмөр байдаг. Хэрвээ хоёр зек мод өргөх бол хоёулаа модны оройг өргөхөөр алхах болно. Учир нь нөгөө тал нь бүдүүн, зузаан, хүнд. Энэхүү эрч хүчийн төлөө тэмцэл нь: илүү давуу талтай байр байдал, албан тушаал, нөхцлийн төлөө тэмцэл болж хувирдаг. (бараг л Дарвины "Амьдралын төлөө тэмцэл"). Инйхүү тэмцэхдээ бусдыг золисолж байгаад ч хамаагүй тийшээ очихоор тэмцдэг. Тэгээд ч тэд шулуухан "Ухамсар аа? Түүнийг би хавтас хэргэндээ үлдээчихсэн юм" гэдэг. Энэ талаар ольтригийн бүхний мэддэг нэг зарчим нь "Зовсноос гичий байсан нь дээр" гэдэг зарчим... "хугарснаас нугарсан нь дээр" ... Тэд бараг л ирээдүй цагт ярихгүй. Зекийн амнаас "Ирэх хавар..." гэсэн үгийг сонсохгүй. Бодит үнэн "Өнөөдөр гэдэг бол эрин зуун- амьдрал". ... Янз бүрийн арал дээр янз бүрийн мөрдлөгүүд байдаг. Командмантууд тэдгээр христийн шашны командмантууд буюу хуулиуд, мөрдлөгүүдээс ялгаатай. Хэрвээ командмантуудыг буюу мөрдлөгүүдийг баримтлан явбал Гулагт үхэхгүй мөхөхгүй.

"Бүү чахар" (бүү битгий тавгаа долоо (бл доошоо ор), Бүү (хоолны үлдэгдэл хай гэх мэт Өөр нэг сонирхолтс/ мөрдлөг: Битгий хамраа бусдын хоолны савруу дүр. (Өөрт хэрэггүй зүйлд хамаагуй зүйлд битгий хошуу дүрээд бай гэж монголчууд ярьдаг. Энэ бол ольтригийк үзэл санааны өөр гайхалтай ололтын жишээ юм. Энэ бол сөрөг эрх чөлөөний тунхаг. "Миний гэр бол миний цайз гэдгииг тонгоруулсан, гэхдээ түүнээс ч дээрээр илэрхийлсэн...

Энэ нь "Чи миний хажууд донгодож байсан ч тэр чинь надад ямар ч хамаагүй гэсэн үг юм". Энэ бол хүмүүнлэг бус зэрлэг хууль, гэхдээ л энэ нь хулгайчуудын хүний махан идэш каннибалистуудын арлын "чи өнөөдөр би маргааш" гэсэн хуулийг бодвол ямар ч байсан арай энэрэнгүй хүмүүнлэг Эцэст нь өөр нэг нийлмэл мөрдлөг "бүү итгэ, бүү ай, бүү гуй" Энэ мөрдлөг зекүүдийн дүр төрхийн маш тодорхой харуулна.. Зекүүд өөрсдийн байгаа байдлыг сорилт гэх үздэг. Жишээ нь англи франц хүн өөрийгөө англи, франц гэдгээр бүх насаараа бахархаж явдаг бол харин зекүүд өөрсдийн үндэс угсаагаар бахархдаггүй. Зекүүдэд нэгэн дурдууштай домгорхуу зүйл байдаг гэж болно. Хаа нэгтээ ольтригийн хаалга байдаг бөгөөд тэрэн дээр нь дотогш орж байгаа хүмүүст зориулан "Бүү Зүрхшээгээрэй!" гэж бичсэн байдаг. Харин гарч байгаа хүмүүст "Бүү хэт их (илүү) баясаарай!" гэж бичсэн байдаг гэдэг. Тэгээд гол зүйл нь, энэ бичээсүүдийг зөвхөн ухаалаг, ухаан сууснууд нь л олж хардаг, харин тэнэгүүд энэ бичээсийг олж харж чаддаггүй гэж зекүүд ярьдаг. Энэ домог нь "Шинээр иргэсэдээ битгий гунигла. Шинээр буцагсадаа бүү баяс" гэсэн амьдралын үнэнийг илэрхийлдэг. Эргэн тойрон нөхцөл байдал нь хичнээн харанхуй хүнд болж байлаа ч гэсэн үрчлээтсэн нүүртэй зекүүд "Тэд намайг уурхайгаас илүү гүнрүү хаяж чадахгүй" гэж хэлдэг. Эсвэл тэд нэг нь нөгөөгөө "үүнээс ч долоон дор байж болох л байлаа" гэж тайвшруулдаг. Зекүүд ямагт хамгийн муу зүйлд ч бэлтгэлтэй байдаг. Тийнхүү тэр хувь тавилан дахиж хааш нь цохих бол гэж ямагт дараагийн цохилтыг хүлээж амьдардаг. Ийнхүү хүлээхдээ зекийн зүрх сэтгэл хатуурч, бусдыг үл ойшоож, бусдын амьдрал тавиланг анзаарахаа больдог. Зекийн сэтгэл-зүйн байдлыг Тарас Шевченко "Надад одоо бараг гуниг ч, баяр баясал ч гэж байхаа больсон.

Харин эсрэгээр нь, яг л хүйтэн цустай загас шиг ухаан санааны хувьд тайван байдалд орсон. Байнгын зовлон хунийг ийм болгож болох уу?" гэж хэлжээ. Тийм ээ. Болдог юм. Тайван, сэтгэл санаа нь ялгаагүй ханддаг болох нь зекийн салшгүй хамгаалалт бөгөед ингэснээр тэр арал дээр илүү удаан амьдрах болно. Хэрвээ тэр арал дээр сэтгэл санааны ялгаагүй, үл тоох байдлыг эхнийхээ жилд олж авч чадахгүй бол тэр үхэх болно. Хэрвээ олж авч чадвал цааш амьдрах болно. Зекийн бүхий л мэдрэмж нь мохоо болж, өөрийнх нь шийтгэл, гуниг, тэр бүү хэл амьдрал нь ч түүнд ялгаагүй болох болно. Энэ үеэс тэр эргэн тойрныхныгоо ч үл тоон, ялгаагүй хандаж, хайхрахаа болино. Хэн нэгэн өвдөж хашгирсан ч, эмэгтэй хүний нулимс ч түуний толгойг хажуу тийш нь хөдөлгөхгүй. Ихэнхдээ зекүүд шинээр ирэгсдэд хайр найргүй хандаж, тэднийг алдаа гарахад нь шоолж инээлддэг. Гэхдээ үүний төлөө зекүүдийг буруутгаж хатуу чангаа дүгнэх хэрэггүй. Тэд зүгээр л зөөлөн байх чадвараа алдаж, тэдэнд ажиглагдаж байгаа зүйлс бол үйл явдлын зүгээр л хошин инээдтэй тал нь юм. Тэдний дунд хамгийн өргөн тархсан ертөнцийг үзэх үзэл, баримтлал бол фатализм буюу хувь заяанд нь даатгах явдал. Тэд өөрсдөд нь ойрын үед ч юу тохиолдохыг мэдэхгүй, нөхцөл байдлаас шалтгаалсан, үйл явдалд нөлөөлөх боломжгүйгээр үүнийг тайлбарлаж болно. Хувь заяанд даатгах үзэл нь зекд хэрэгтэй.

Ингэснээр тэр сүнслэг байдал, сэтгэл санааны хувьд тайван байдалтай байх болно. Хамгийн амар амгаланг авчрах зүйл бол хувь заяа нь өөрөө шийдэг хэмээн итгэлээ тавих явдал гэдгийг Гулагын хүү мэддэг. Ирээдүй гэдэг бол шуудай доторх муур, хайрцган доторх гахай. Үүнийг сайтар ойлгохгүй байж, чухамдаа юу чиний өмнө хулээж байгаа, амдьралын ямар хувилбарууд өмнө чинь байгааг мэдэхгүй байж ямар нэг зүйлийн төлөө тэмцэх, эсвэл эсэргүүцэх хэрэггүй. Магадгүй илүү сайхан байж магад, эсвэл дордож ч магад. Гэхдээ чи үүнд нөлөөлөхгүй, чамд хамааралгүй. Дор байг л дээ яахав, гэхдээ үүнийг чиний гар сонгоогүй шүү дээ. Ийнхүү энэ замаар чи айх айдасгүй болж, айж ичиж, хий догдлох, бухимдахаас өөрийгөө хамгаалах болно. Ийнхүү хувь тавилангын тухай харанхуй, хар үзэлтэй учраас зекүүдийн дунд янз бүрийн superstitions буюу шүтлэг, дом, ёрууд түгсэн.

Тэдний нэг нь: "Хэрвээ чи нөхцөл байдалдаа, тохь тухандаа хэт их санаа тавьж, сэтгэл зовж, анхаараад байвал, чи хоригдлын тээврээр (ачилтаар) шатах болно шүү өөр тийшээ ачигдах болно. Шатах гэдэг үг, үгнийхээ утгын хувьд зекүүдийг айлгадаггүй. Хуаран, шорон энэ тэр нь тэднийх биш учраас шатлаа гээд санаа зовох зүйл байхгүй. Оронд нь өөрийг тавиад л өгчихнө, цаанаас. Шатах гэдгийг-амьдрал гэсэн утгын хувьд хэрэглэж байна. Гэхдээ хамгийн сонирхолтой нь энэ бүх сөрөг зүйлс, үзэл бодол, хэллэгийн цаана зекүүдийн "амьдралыг хайрлах" үзэл санаа шингэсэн байдаг... Чеховын "Цөллөгт" гэдэг зохиолд Семеон Толковы ингэж хэлдэг: "Би газар нүцгэн унтаж, өвс идэж сурсан. ... Бурхан минь хун бүрд ийм амьдрал хайрлаач. Надад юу ч хэрэггүй. Би юунаас ч айхгүй. Би өөрийгөө маш сайн ойлгож таньсан, надаас хэн ч баян биш, надаас өөр хэн ч илүү эрх чөлөөтэй биш". Эдгээр гайхалтай үгс чихэнд хангинана.

Бид энэ үгсийг ольтригийн зекүүдээс мөн ч олон сонссон доо. (Чехов хаанаас эдгээр үгсийг олж авсан юм бол?) Энэ хэсгийг хүртэл бид зекүүдийн талаар эерэг талаас нь харлаа. Гэвч тэдний дутагдалтай зан байдлын тухайд ажиглахгүй, нүдээ аниад өнгөрөх аргагүй. Зекүүдийн гэнэн итгэх, хүлээх байдлын нэг нь Өршөөл байдаг... Бусад хүмүүс янз бүрийн зүйлийг чимээгүйхэн хүлээдэг шиг Зекүүд 5 сарын 1, 11 сарын эхний өдрүүдийг сүсэг бишрэл дүүрэн хүлээж, өнгөрүүлдэг. "Өршөөл гарах гэж байгаа гэнэ. Өршөөл удахгүй гарах гэж байгаа юм байна" "Энэ бол өршөөл гарах гэж байна гэсэн үг. Үгүй бол ч бид ... хөлдөж үхлээ"... Ямар ч шашны авчирдаг нэг хортой сул байдал нь сул дорой байдал байдаг. Өршөөлд итгэж түүнийг хүлээх нь нутгынхныг хагас мөрөөдлийн байдалд оруулдаг. Өөр нэг нийтлэг характер нь: "өнгөрсөн үеийнхээ тухай түүхийг өгүүлэх дуртай байдал". Энэ бол настай хүмүүсийн хувьд заншил болсон зүйл. Харин дунд насныхан, ялангуяа эмэгтэйчүүд өөрсдтэйгөө холбоотой түүхүүдийг ярих дургүй байдаг.

ЭХ СУРВАЛЖ: ХОРИОТОЙ БҮС СОНИН