Эцэг эхээс өвлөгдөж ирсэн буурлын буянаа эдэлж чадахаасаа өнгөрч мөнгөний гачаалд орсон иргэд хуучны үнэт эдлэлийн дэлгүүрүүдийг зорьж очиж өв хөрөнгөө хэдхэн халтар төгрөгөөр арилждаг. Хуучны үнэт эдлэлийн дэлгүүрийн эзэд тэдгээр аргаа барсан хүмүүсийн барьж ирсэн зүйлийг гол төлөв муулан ханшийг нь навс унагаж хамгийн хямд үнээр авдаг жамтай. Угаасаа өчнөөн олон зуун жилээр зарим нь магадгүй мянган жилээр хүний өвөр дамжин өвлөгдөж ирсэн гаанс хөөрөг, алт мөнгөн бурхад, хэт хутга зэрэгт хүний шунал хүсэл сүнс ад зэтгэр хорогдон үлдсэн байх нь ойлгомжтой. Зарим харамч хүний сүнс гарын ганц хуруунд багтах алтан бөгжиндөө хорогдон шүгэлж үлддэг. Үнэт эрдэнэсийн чулуугаар бүрэн тоноглосон дээр үеийн ваар саван дотор хэдэн арван талийгаачийн сүнс, муу энерги шингэж үлдэж мэдэх нигууртай.

Үүнийг гэрчлэх нэгэн хачирхалтай үйл явдал саяхан Урт цагааны гудамжинд байдаг "Хуучны үнэт эдлэлийн дэлгүүрт" тохиолджээ. Уг дэлгүүр гурван хэсгээр бүрддэг бөгөөд урт хонгилд нь хөлсний манаач эр модон ширээн дээр үүрэглэн сууж шөнийг өнгөрөөдөг байв. Гэхдээ нэг хачирхалтай нь уг дэлгүурт манаачаар орсон ямар ч хүн долоо хоногоос илүү тэсдэггүй, шууд л ажлаа хаяад зугтаачихдаг юмсанж. Хуучны үнэт эдлэлийн дэлгүүрийн босс залуу хамгийн сүүлд манаачаар ороод хоёрхон хономогцоо ажлаасаа гарч буй залууг өрөөндөө дуудан уулзжээ. Ямар учраас манаачаар ажилд орчихоод дөнгөж хоёрхон хоноод гарах гэж байгаа учрыг нь лавлаж асуусан байна. Залуу эр хэсэг ээрч мууран тэвдсэнээ "Юу л даа. Хэлэхэд жаахан хэцүү л юм. Танай энэ дэлгүүрт хий үзэгдэл, сүнс зэтгэр дүүрэн шүглэчихсэн юм биш үү. Гэхдээ таны буруу биш л дээ. Энэ дэлгүүрт хорвоо дээр бий болсноосоо хойш маш олон хүний гар дамжсан элдвийн үнэт эдлэлүүд өчнөөн байгаа болохоор тэдэнд шингэсэн шүглэсэн хий юмс л шөнө дөлөөр гарч ирдэг байх" гэсэн аж.

Үнэт эдлэлийн дэлгүүрийн эзэн энэ үйл явдлын дараа манаачийн цалинг тавин хувиар буюу 300 мянган төгрөг болгож "Зар мэдээ" сонинд "Үнэт эдлэлийн дэлгүүр шөнийн жижүүр ажилд авна. Өөртөө итгэлтэй, зоригтой юунаас ч айж эмээдэггүи байх хэрэгтэй" гэсэн нэгэн өвөрмөц зар гаргажээ. "Зар мэдээ" сонин хэвлэгдэж гарсан өдрийн 12 цагт дэлгүүрийн эзний өрөөнд янхийсан өндөр туранхай дөч орчим насны нөхөр ороод ирсэн байна. Өөрийгөө Юндэндорж гэж танилцуулсан тэрбээр "Би юунаас ч айдаггүй, элдэв янзын шашин шүтдэггүй. Үхэхээс бусдыг үзсэн толгой" хэмээн томорчээ. Дэлгүүрийн эзэн "Чи хий үзэгдэл Сүнс чөтгөрөөс айх уу. Манай энэ дэлгүүрт үзэгдэж, хий дуу хоолой сонсогдож, элдвийн сүнс гарч ирдэг гэсэн" хэмээн лавлажээ. Үүнийг сонсоод Юндэндорж хүд хүд инээж "Би арван наймтайгаасаа л задлангийн эмнэлэгт асрагч, хожим морогт 18 жил ажиллалаа. Заримдаа шинэ цогцос авчраад оруулж тавьчихаад гарах гэж байхад эмэгтэй хүн енгэнэтэл уйлаад унадаг гээд бод. Эхэндээ ч толгойтой үс арзасхийгээд л явчихдаг юм. Сүүлдээ тоохоо болиод дасаж орхисон доо" гэсэн байна. Уг эрийн яриа дэлгүүрийн эзэнд ихэд таалагдсан учраас тэрбээр өндөр янхигар эрийг шууд тэр өдөртөө манаачаар аваад зогсохгүй, хамт хоолонд оржээ.

Ийнхүү Юндэндорж дэлгүүрийн эзэнтэй уулзсан эхний өдрөө л шууд ажилдаа орсон байгаа юм. Үнэхээр "хар" хочит Юндэндорж бол айдас гээчийг аюулхай цээжнээсээ аваад авдрандаа далд хийчихсэн нэгэн юмсанж. Гэхдээ тэрээр морогт ажиллаж байхдаа айдас хүйсдээ дарахын тулд архи байнга хэвтрүүлэн хэрэглэдэг муу зуршилтай байсныг дурдах хэрэгтэй. Тийнхүү согтуудаа хөлдсөн, осгосон, машинд дайруулсан, хүнд зодуулсан, гадна дотны янз бүрийн нөлөөтэй амьгүй цогцоснуудыг нүв нүцгэнээр нь шуудай гурил шиг мөрлөж модон вандан дээр давхарлан хурааж, зарим цогцсыг усанд оруулж биеийг нь спиртээр арчиж зүлгэдэг байжээ. Юндэндоржийн хувьд эртний эдлэлийн дэлгүүрт манаач сахиул болсон нь үнэхээр амар ажил мэт санагдав.

Нэг удаа ширвээ сахалтай эрийн нүсэр хүнд эрийн цогцосыг мөрлөн арай ядан модон вандан дээр тавиад эргэлтэл яг хойд талд нь мөнөөх ширвээ сахалт босоод зогсчихсон сахлаа имрэн нүдээ ирмэж байхыг олж харсан байна. Гэвч нэлээд халамцуу, дээр нь ямар нэг шашин шүтлэггүй моргийн манаач өчүүхэн ч айсангүй. Харин ч урдаас нь тамхины утаагаа шившин үлээгээд "Бушуухан биендээ ор новш минь" гэж хэлчихээд хажуугаар нь зөрөн өнгөрсөн гэж байгаа. Тэр үйл явдлаас хойш эгэл жирийн хүн солиорч галзуурмаар өчнөөн олон үйл явдал түүнтэй тохиолдсон ч Юндэндорж өчүүхэн ч ажрахгүй морогт цогцос зөөх ажлаа хийсээр л байв. Тэр ч бүү хэл нэг удаа мань эр нэлээд халамцуу байхад нь үхээд удаагүй, цогцос нь бараг бүлээнээрээ шахуу, автын осолд орсон дөнгөж 18 хүрч яваа болов уу гэмээр согоо шиг хөөрхөн залуухан охины шав шалдан цогцос орж ирэхэд Юндэндоржийн хүсэл тачаал хөдлөөд явчихсан гэдэг. Тэрбээр нөгөө охины цогцсыг бусад цогцостой нийлүүлгүй жаахан зах руу нь тавьчихав. Моргийн манаач "Ийм сайхан амьтныг дайраад алчихдаг ямар харамсалтай хэрэг вэ. Бурхан гэдэг чинь сохор байдаг юм гэсэн" гэж бодмогцоо л шилтэй архинаасаа ахиухан нэг том балгаад өмдөө тайлан өнөөх цогцостой хурьцаж, шунал нүглээ тайлж байсан гэдэг.

Ийм нэгэн юунаас ч айхгүй юунаас буцдаггүй амьтан 'Үнэт эдлэлийн дэлгүүрт" манаач болсон анхны шөнөө хий үзэгдэлтэй гэж сонссон учраас морогт байсан шигээ зүрхээ чангалахын тулд 100 гр татаж орхисон ажээ. Шөнийн 23 цагийн үе дэлгүүрийн цаад хонгилд настай хүн угсруулан найтаах чимээ гарсан байна. Юндэндорж "Зөө хөөрхий энэ дэлгүүрийн хий үзэгдлүүд моргийн сунс сүүдрээс ямаршуухан байдаг юм бол" гэж сониучирхан бодсоор гартаа хаймран бороохойгоо атган чимээ гарсан дэлгүүрийн булан руу алхсан байна. Гэнэт өмнөөс нь нэг гартаа зэс гуулин зэс домбо барьсан, цал буурал үс нь арзайчихсан эмгэн таяг тулсаар бөгтийсөөр гарч ирэх нь тэр.

Манаач эр түүнийг хармагцаа моргийн хий үзэгдлүүдийг загнаж сурсан шигээ "Зөнөг сүнс минь шүглэсэн эд юмандаа буцаад ор!" хэмээн зандарсан ажээ. Гэтэл эмгэн өөдөөс нь нэг л өрөвдөлтэй харж инээмээр аядснаа "Харин тиймээ хүү минь. Эмээ нь 100 гаруй жилийн өмнө өвлөж авсан зандан эрхээ энэ дэлгүүрийн новшин дундаас хайгаад олдоггүй. Чи наад олж өгч туслаач" гэснээ цэв хүйтэн мөс шиг гараараа Юндэндоржийн бугуйнаас атгаад авчээ. Эмгэний усан саарал нүд цаанаа нэг аймшигтай харагдсан төдийгуй моргт үзэж байсан шиг хий хоосон мананцар биш, харин маш их бодитой, яг л амьд биетэй байсан учир манаачийн уусан архи толгойноос нь тэр дороо гарчихав. Бугуйн дээрээсээ атгасан эмгэний гарыг тавиулах гээд Юндэндорж байдаг чадлаараа зүтгээд чадсангүй. Цаадах нь шүдгүй буйлаа ил гарган "Хүү минь чи л надад тусалж чадна. Эмээгийнхээ бас толгойн сувдан боолтыг олоод өгчих!" хэмээн зуураад огт салахгүй байсан аж. Манаач эр өнөөх эмгэний гараас арай ядан мултарч ширээ лүүгээ зугтаан хүрч ирвэл мөнөөх эмгэн араас нь майжийсаар дагаад ирэх шиг болжээ.

Юндэндорж айсандаа арай ядан нүдээ нээж хартал өмнө нь эмгэн биш харин морогт ажиллаж байхдаа хүчиндсэн цогцос болох залуухан охин шав шалдан зогсож байсан гэдэг. Өнөө охин нь "Манай өвөөгийн гаанс энд бий. Манай аав зарчихаад Солонгос яваад өгсөн юм. Намайг нөгөө ертөнцөд очиход өвөө гаансаа нэхээд салдаггүй" хэмээн гараа сунган Юндэндоржийн гарнаас атгаад авчээ. Гайхалтай нь охины гар хав халуухан жигтэйхэн янаг тачаангуй байжээ. Тэрээр муухай орилон нөгөө өрөөнд орвол отго жинс болсон нэг ноён лангууны араас Батноров хийцийн арван хоёр завхай эмээл шүүрэн аваад "Эзэн нь юмаа мэдэж эрэг усаа хашдаг юм" хэмээн Юндэндорж рүү муухай харан хажуугаар нь гараад явчихжээ

Түүнийг эргэж амжаагүй байхад нэг их муухай үстэй гар араас нь тэвэрч хоёр нүдийг нь дарснаа "Мах уу, шөл үү" хэмээн ад зэтгэрийн хоолойгоор инээжээ. Арай гэж хоёр гарыг нь тавиулан өнөө хүүхнийг харвал "Ээ бүү үзэгд" гэж үзэшгүй муухай царайтай гэлэнмаа хүүхэн алтан шармал бурхан тэвэрчихсан ярзайтал инээгээд зогсож байх нь тэр. Энэ үед арга нь барагдсан манаач эр орь дуу тавин өндийж ирээд ухаан алдан унасан байна.

Тэмдэглэсэн Ц.Хандмаа

ЭХ СУРВАЛЖ: ХОРИОТОЙ БҮС СОНИН

Хэдэн үе дамжсан, сүнс шингэсэн Урт цагааны "Хуучны үнэт эдлэлийн дэлгүүрт" болсон явдал.
Tweet
Bolod.mn