Нимгэн цагаан цув, нийлэг хар трико, өндөр өсгийтэй хар шаахай өшиглөсөн, дунд зэргийн нуруутай зэгзгэр цагаан хүүхэн үргэсэн зээр шиг дэгдэн, бүдчин алхах нь айж яваа нь харваас илт. Гэр хорооллын гэрэл бүдэг нарийн гудамжууд, булан тохой гуу судаг, нохдын хуцах. Энэ бол айдас. Хаа нэгтээ согтуу хүн орилон дуулна. Хоосон хашааны төмөр хаалга салхинд савчин тар няр хийх. Энэ бол түгшүүр. Бүсгүй энэ бүх айдас түгшүүр болоод бүүдгэр нарийн гудамжуудыг ардаа орхин арай уужуу талбайд гарч ирсэн нь их хотын хаяа тэлэн "хөгжсөөр" байгаа шинэ гэр хорооллын нэгэн хэсэг юмсанж.

Энэ шинэ хорооллын хаа нэгтэйд бүсгүйн гэр байгаа. Бүсгүйг Урнаа гэх бөгөөд хөдөө орон нутагт ажиллаж байгаад хотод орж ирсээр жилийн нүүр үзэх гэж байгаа, санхүүгийн мэргэжилтэй нэгэн. Өглөөд ажил олох гээд л гаравч бүтсэн нь нэгээхэн ч үгүй. Бие галбир сайтай, царай зүсээр муугүй Урнаад цэцэрлэгийн туслах багш, худалдагч гэх зэрэг ажил олдовч тэр тийм ажлыг нэг их тоохгүй дээгүүр санаархаж явсаар өдийг хүрчээ. Ээж, охин дүүтэйгээ амьдардаг эл бүсгүй хөдөө байхдаа мөн л ажил бүү хэл нөхөр ч голдогтоо олны нүүр үзсэн ч нэг нь ч түүнд таалагдаагүй ээ. Шилж сонгож, голж больж явсаар эцэст нь нэг нэр хоёр хочтой болсноор зүгээр л бусдын хэрэгцээ хангагч мэт болж хувирахуй арга буюу нутаг сэлгэн Улаанбаатарыг зорьсон нь энэ.

Тэр цааш явсаар том чулуун байшингийн харалдаа ирмэгц сүүдрээс нь дөлж зайдуухан алхлаа.Гэтэл харанхуйн үзүүрээс нэг хүн гараад ирлээ. Урнаа цочин дороо зогтуссанаа "За яавал гэж. Шөнө орой ажил гараад л явж байгаа хүн биз" гэж бодон урагш алхсан ч замаас хазайн тойрууг нь сонголоо. Зэрэгцэн ирэхийнх нь алдад зэрвэс харвал нэгэн цэрэг алхалтынхаа хурдыг сааруулан Урнааг эргэн харснаа "Өө эгч ээ, уучлаарай.Та надаас битгий айгаарай. Танаас юм асууж болох уу?" гэж хүүхэд шиг намуун дуугаар асуулаа.

Энэ дуунд уужирч айдас түгшүүр үргэсэн Урнаа "Тэг л дээ миний дүү. Юу асуух гэсэн юм?" гээд цүнхээ мөрлөн зогслоо.Цэрэг хүрч ирснээ "Эгч ээ, энэ хавьд ойрхон онгорхой дэлгүүр байдаг болов уу?" гэв. "Энэ хавьд дэлгүүр байхгүй ээ. Бүр эцэс орвол дэлгүүр байгаа. Тэгээд ч энэ орой болсон хойно онгорхой эсэхийг эгч нь сайн мэдэхгүй байна" гэж хариулав.

-Бид, бид ч гэж дээ. Би нэг цэрэгтэй энэ объектыг хардаг юм. Агуулах болох юм гэсэн. Манай анги барьсан юм.Бид хоол хүнс, тамхи тариа авах гэсэн юм. -Хүүш ээ, миний дүү манай наахнатай нэг ТҮЦ байдаг. Тэндээс авчихаж болохгүй юм уу?

-Өө тэгье.Ямар сайн юм бэ. Гудамжинд ёлтолзох бүдэг шар гэрлийн туяанд цэргийн хүүгийн царай зүсийг ажваас өндөр монхор хамартай, нийлэх шахам нумарсан хар хөмсөг, хөнхөр нүдтэй, өндөр нуруу, өмссөн цэрэг ногоон хувцсандаа багтаж ядам бахим мөр цээжтэй цэвэрхэн залуу байлаа. Үг дуу цөөтэй, номхон дөлгөөн ч залуу юм. Насаар Урнаагаас тав зургаа дүү болов уу. Урнаа одоо 27-той билээ.

-Чамайг хэн гэдэг вэ. Цэрэгт хаанаас ирсэн бэ? -Хайсан гэдэг. Сэлэнгийн Түнхэл тосгоноос.

-Хэн гэнэээ...? -Хайсан. Би казак хүн.

-Өө, яасан цэвэрхэн ярьдаг юм бэ?

-Баярлалаа. Би Дарханы Поль-д сурч байгаад цэрэгт ирсэн. Одоо халагдаж очоод сурна даа.

-Халагдах болж байна уу?

-Одоо жил хүрэхгүй хугацаа үлдсэн.

Тэд явсаар ТҮЦ-ний гадна ирлээ. Хайсан тамхи, бага сага хүнсний зүйл авснаар тэд тэндээс гарлаа.Урнаа цүнхнийхээ оосроос хоёр гараа нийлүүлэн урдаа барин өвдгөөрөө савчин зогсох нь Хайсангаас ямар нэгийг хүлээх мэт. Гэтэл Хайсан, -Хоёулаа хамтдаа буцаад явъя. Манай байраар очоод бид хоёр өөрийг чинь эргүүлээд хүргээд өгье, тэгэх үү? гэлээ.

-Харин ээ, чи ганцаараа айгаад байна уу? Энэ аймхай цэргийг гэрт нь хүргэж өгдөг ч юм билүү гээд Урнаа аальгүйтэн талимаарч өрөөсөн тал руугаа гилжийн Хайсанг ёворсноо тэд эргэн алхлаа. Нөгөө номхон дөлгөөн Хайсан одоо гэнэт дуу шуу орчихож. Тэрээр энэ сайхан бүсгүйтэй дотно танилцахыг хүсэж явлаа. Яавч ингээд зүгээр явуулчихаж болохгүй гэж бодохоос юу хийхээ мэдэхгүй явна. "Хашир туршлагатай" Урнаа энэ бүхнийг анзаарч мэдрэхгүй енгөрнө гэж үү.

Тэр Хайсанг цаашлуулан, -За миний дүү одоо ингээд гүйгээд харьчихаж чадна биз дээ. Эгч нь газрын ойроос буцъя гэв. -Ээ эгч ээ, одоо ойрхон шүү дээ. Би таныг буцаагаад хүргээд өгнө шүү дээ гэн аргадангуй царайчлах Хайсангийн гуйлт Урнаагийн далд нандин совинг гижигдэн сэрээсэн нь дамжиггүй ээ.

-Чи намайг заавал байрандаа аваачиж яах гэсэн юм бэ? -Үгүй ээ, зүгээр л. Таныг найзтайгаа танилцуулах гэсэн юм. -Би заавал танилцах албатай юм гэж үү? -Үгүй л дээ. Би л тантай танилцах гэсэн юм. -Бид танилцчихсан шүү дээ. -Тийм ээ, за за явъя аа эгчээ. Хайсан түүний гарыг шүүрэн авч сугандаа хавчуулаад үг дуугүй л алхана. Үг л дуугарвал нуман тулгуурт оруулчих гээд. Ямар айхтар хүүхэн бэ. Эр хүний бахим гар, чийрэг бие... Энэ бүхнийг мэдэрч сэрэлгүй яасан ч их удчихсан юм бэ. Тэр тусмаа нас бие идэр залуу ийм сайхан залуугийн... нөгөө юу... казак эр хүний чинь... гэх мэт түмэн бодол сэтгэлдээ зурж яваа Урнаа залуу эрийн гараас зүүгдэн шогшиж явлаа. -Эмэгтэй хүний үнэр, үг яриа гэдэг чинь ийм сайхан байдаг бил үү гээд Хайсан Урнаа руу тонгойн харлаа.

Урнаа түүний нүд рүү цоргин ширтсэнээ, -Үгүй ер өө, бас хүүхний үнэр үгүйлж явдаг байх нь гээд тас тас инээн тэднийг булан тойрон гарч иртэл урдаас нь хэлхэлдэн гуйвсан хоёр согтуу эр улаан халз тулах нь тэр. Хөлчүү хоёр эр Урнааг ээрүүлдэн хоргоож гар хөлөөс нь чангаан элдэвлэхдээ Хайсанг нохой ч байна гэж тоож байгаа янз алга.

Хайсан, -Хөөе та нар наад хүнээ зүгээр орхи! гэв. -За муу гоожуур минь зүгээр замаараа зайл. Аль эсвэл кашныхаа савыг цоолуулах гээд байна уу, аан гэдэг байгаа. Омголон зоримог хасагийн хүүгийн хөнхөр нүдэнд нь оч харван хөмхий шазуур нь таталдаж, зүрх дэлсэж, зориг нь буцлахуй ухасхийн хүрч нэгнийх нь гурвын дунд зангидсан нударгаараа аянга буулгатал цаадах нь тэрий хадан сунаж ойчлоо. "Яасан овоо муу гоожуур вэ?" гэж үглэн газар тэмтчин самардах нөгөөх нь бодвол чулуу, мод эрж буй бололтой. Энэ хооронд Хайсан Урнаа хоёр хөтлөлцөн зугтсаар харанхуйд уусан шингэж одлоо.

Том төмөр хашааны үүдэнд ирж хоёр өвдгөө гараараа тулан тонгойж хашаа налан амьсгаа дарах Хайсангийн хоёр хацраас зөөлөн дулаан гар дээш өргөхөд хамаг биеэр нь гүйдэл гүйх мэт давхийн цочиж өндийсөн тэр, шөнийн харанхуйг гэрэлтүүлэн цоргих Урнаагийн уярал хайр ноцсон харцтай тулгарлаа.

-Баярлалаа Хайсан минь.Чи байхгүй бол ч би сүйд болох байлаа. Чи ёстой эр хүн. Жинхэнэ мужик! гээд Урнаа хацар дээр нь үнслээ. Баярлаж бахархах, сандарч догдлох зэрэгцсэн Хайсан урт амьсгаа аван уужирч тайвшраад,

-Зүгээр дээ, харин би л дагуулж яваад ийм байдалд хүргэчихлээ. Тэгээд ч хоёрын хоёр согтуу эр ганц бүсгүйг боорлож байхад яаж зүгээр хараад зогсож чадах вэ, зүгээр. Харин өөрт чинь баярлалаа гээд тэд дотогш орлоо. Төмөр дааман хаалганы хажуу дахь жижиг ногоон путикны гэрэл асаалттай байлаа. Цэлгэр том хашааг харанхуй нөмөрнө. Нүсэр том чулуун барилга шөнийн харанхуйд нүүгэлтэн харагдах нь зүрх алдам. Тэд явсаар гэрэлтэй ногоон путикэнд орлоо.

Пүн хийсэн дулаан ахуй угтлаа. Цэрэг ногоон цуваар цэмцийтэл бүтээж зассан хоёр төмөр ор, хоолны ширээ. Гал дүрэлзэн ноцох жижиг ширмэн зуух. Дээр нь хоёр котелонд (цэргийн хоолны сав) ямар нэгэн хоол буцалж байлаа. Өлгүүрт АК хэмээх автомат буу елгөөтэй байгаа зэрэг нь энэ том объектыг харгалзан хамгаалах харуулын путик гэдгийг илэрхийлнэ.Тамхинд явсан нөхрөө танихгүй бүсгүй дагуулаад орж ирсэнд гайхсан нөхөр нь үг дуугүй тэдний амыг харан зогсоно. Хайсан орон дээр очиж сууснаа духаа базлан тонгойлоо. Гайхаж алмайрсан нөхөр нь Хайсангийн дэргэд очин,

-Яасан бэ?Юу болов? -Нэг муу хоёр согтуу юм таараад... -Тэгээд яасан, хаа байна тэд нар чинь гээд нөхөр нь босч очин малгай бүсээ шүүрэн авлаа. -Зүгээр ээ зүгээр. Бид өөрсдөө учраа олчихсон, тайвшир.

Харин чи танилц, энэ Урнаа! -Та сайн байна уу? Намайг Дугар гэдэг. Айж гайхах зэрэгцээд таныг ч анзаарсангүй. Уучлаарай та суугаач. -Баярлалаа. Халуун хар цай, будаатай хоол, цэрэг хар талх. Энэ бүхэн Урнаад сонин л байлгүй яахав. Бас дээр нь цэрэг ахуйн сонин содон үнэр. Дугар гэх дунд зэргийн нуруутай махлаг бор залуу Дорнод аймгаас ирсэн, анги хороондоо ширүүхэн л эрсийн нэг гэнэ. Шөнө орой болсон ч тэд суусаар л. Цэргийн хоёр хүү хэн хэнийгээ асуусан харцаар харах боловч нэг нэгэндээ хариу өгч чадахгүй бүлтэгнэн сууна. Гадуур цуваа тайлж өлгөсөн бүсгүйн галбир барьсан нимгэн даашинз, түүний гоо сайхныг хоёр эрийн нүдний өмнө зурсан мэт харагдуулах нь тэдэнд хүрч, давж болохгүй ханан хэрмийн цаана мэт санагдах нь даанч гачлантай.

"За байз... за байз" гэж өндөлзөн хавчигнах хоёрыг байж ядтал тамлах нь Урнаад таатай санагдана. Гэвч тэр яахаа сайн мэдэж байгаа. Хайсан, -Та биднээр хүргүүлэх үү, аль эсвэл хоноод өглөө эрт явах уу? гэв. Гэтэл Урнаа, -Хойд харанхуйн архичин танхайчуудад та хоёрыг зодуулж, өөрөө хүчиндүүлж байснаас хоноод явсан нь дээр байх аа гээд салаавчлан хэвтээд өгөв. Түрүүн Хайсанг Урнаагаас харих уу, хонох уу гэж асууж байхад "Яасан тэнэг золиг вэ" гэж халаглаж суусан Дугарын царайд мишээл тодрон, улаа бутарч "Тэгэлгүй яах вэ, тэгсэн нь дээр" гэж босон харайн аядаж малилзсанаа,

-Өө нээрээ тийм. Та хоёр байж байгаарай гээд цамцаа углан өлгүүрт байсан хэлхээтэй олон түлхүүрийг шүүрч аван гарлаа. Хайсан, -Энэ одоо яаж байгаа юм бол оо? Өөрийг чинь хононо гэхээр баярлаад байгаа юм болов уу? -Чи баярлахгүй байгаа юм уу? -Үгүй ээ, баярлаж байна л даа. Гэхдээ айгаад байна. -Хэнээс? Даргаасаа юу? -Үгүй ээ, танаас айгаад байна. Авчирчихаад, тэгээд... -Надаас битгий ай. Чи надтай унтах уу?

-Айн? -Унтах уу? -Унтана аа унтана. -Би чамайг жаргаана аа. -Яаж? -Тэнэг... Дугар бор цаасан ууттай зүйл тэвэрсээр орж ирлээ. Юу вэ энэ чинь.Чи чинь юу тэврээд ороод ирэв ээ? -Захиалагч байгууллагынхан ирээд манай дарга нарыг дайлсан юм. Би бүр таг мартчихаж гээд үзэгдэж харагдаж байгаагүй гоё шилтэй архи, өргөст хэмх, зүссэн хиам, утсан мах зэргийг ширээнд гарган өрлөө.

Хайсан босон харайж, -Пөөх, энэ чинь юу вэ. -Урнаа босоорой! гэв. Урнаа өндийн сууж баярлан хөөрөх тэр хоёрыг ээлжлэн харж инээснээ, -Хөөрч баярлах яах вэ, өглөө дарга нар чинь энэ бүхнийг чинь асууж сураад нэхэх юм бол та нар яах юм бэ? гэв.

Урнаа, Хайсан хоёр Дугар руу асуусан харцаар харахад Дугар, -Зүгээр ээ, энийг мэдэхгүй. Би тэднийг согтчихсон хойно нуучихсан юм гээд найрын хойморт суугаа гэрийн эзэн шиг л алгаа үрчин, "За алив наашаа сууцгаа, идэж уу" гэж ханхалзана.

Урнаа, Хайсан хоёр ч нүд ирмэлцэн ширээнд ойртлоо. Даруулгатай архинд халамцсан тэд дайсан ирсэн ч мэдэхээргүй. Гадаа хашаа өндөр хаалга цоожтой ч эргүүл жижүүр ирвэл яана. Дуулж наргин амаараа ая хэмнэл зохиож нүцгэн шахам Урнаатай ээлжлэн бүжнэ. Архиных нь ааганд сэтгэлийнх нь хүлээс тайлагдсан хоёр цэрэг одоо Урнаад утсан хүүхэлдэй л гэсэн үг.

Үнэндээ Хайсан, Дугар хоёр Урнааг хэдийд даашинзаа тайлаад хаячихсаныг хэн нь ч мэдэж байгаа юм алга. Зөвхөн "Бушуухан, бушуухан шиг л гэсэн там тум бодол хүсэл, тархи салтааг нь маажилна.Урнаа тэднийг ээлжлэн хүзүүдэн авч "Чи намайг хүсэж байна уу?" гэж өмднийхөө цаана хатуурсан эрхтэнийг нь базлан атгалж тарчлаана. Тэгж тэгсний эцэст Урнаа "Энэ хоёрыг хүлээх юм бол ёстой бүтэхгүй нь. Аягүйтвэл өөрөө галзуурах юм байна" гэж бодоод "ёо ёо. Эгч нь үхэх нь.Дотор муухай оргиод байна" гэснээ "Хувцсаа тайлчих уу?" гээд ширээ түшин дайвалзлаа.

Хайсан гайхаж, Дугар "Тэг тэг. Би танд туслах уу?" гээд хөхнийх нь даруулганы дэгээг мулталж еглөө. Урнаа өрөөсөн хөлөө өргөн дотоожоо тайлж шалан дээр орхин орон дээр дээш харан алцайж хэвтлээ. Хашгичих шахан тачаадсан Дугар гутлаа тийчин шидэлж өмдөө өвдгөндөө авч Урнаагийн дээрээс даран унаж, умдагны нь амсар, уруул хэлүүг нь улаан чивээрээ чичлэн амьсгаадна.
Эл бүхэнд тэсвэр тэвчээр нь барагдсан Урнаа хоёр хурууныхаа үзүүрээр сурмаг гэгч нь Дугарын суран ташуурыг залуу үтрээндээ шургуулан авч үүрсэх мэт янцаглаад тосгуулан цохиж ивэн хайвагналаа.

Хичнээн удсан, хэн хэн нь хэдэнтээ дур ханасаныг хэн нь ч тоолсонгүй. Уусан, угласан хоёртоо нам цохиулсан Дугар Урнаагийн араар шурган унаж шуухитнан хурхирлаа. Энэ бүхнийг харан суусан Хайсан хүн л болсон хойно хүсэл тачаал гэж байлгүй яах вэ.Тэр нь сэрчихжээ. Гэхдээ тэр анх Урнааг хайр татам л гэж бодож байснаас ийм тачаангуй эмэгтэй гэж бодоогүй. Одоо бол юуг нь хайрлах вэ, хангаад л өгөхөөс гэж бодсон Хайсан сууж байсан орныхоо бүтээлэг цувыг хуулан хаяж хувцсаа тайчлаа.

Бүхнийг харж хэвтсэн Урнаа азарганы сэлдий мэт савчин хөвчрөх Хайсангийн илдийг шимтэн харснаа, "Ээ бурхан минь яасан аймаар том юм бэ" хэмээн дотроо уулга алдан өндийж хайвагнан бөгсөө хаялсаар явж Хайсангийн өвөрт орлоо...

ЭХ СУРВАЛЖ: ЯНАГ ХОРВОО