хvчний сайд М.Сономпил болон Бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Ц.Баярбаатар, Эрчим хvчний зохицуулах хорооны дарга Т.Цэрэнпvрэв нартай ярилцлаа.

-Эрчим хvчний хэрэглээ сvvлийн жилvvдэд өсч байна. Өсөн нэмэгдэж буй хэрэглээг хангахын тулд яамнаас ямар арга хэмжээ авч байна вэ?
-Эрчим хvчний хэрэглээ сvvлийн жилд 5-6 хувиар тогтмол өсч байгаа. Яг оргил ачаалал буюу арваннэгдvгээр сараас хоёрдугаар сард эрчим хvчний хэрэглээ огцом өсдөг. Өнгөрсөн арванхоёдугаар сард эрчим хvчний ачаалал 782 квт байсан бол нэгдvгээр сард 810 квт хvрсэн.Дээрээс нь, ОХУ-аас 170 мгВт-ын эрчим хvч аван өнгөрсөн жилийг давсан. Ер нь, эрчим хvчний хэрэглээ өсч, ид оргил ачааллын vедээ 840 мгВт хvрдэг юм. Тиймээс энэ жил 810-815 мгВт горим өгч, ОХУ-аас 170 мгВт-ын эрчим хvч худалдан авч энэ өвлийг давна гэсэн төлөвлөгөөтэй байгаа.

-Гэхдээ эрчим хvч гэлтгvй дулааны асуудал ч vvсч байна. Тэр дундаа шинээр баригдсан болон баригдах орон сууц, барилгуудыг дулаанаар хангаж чадахгvй гэх юм?
-Дулааны 2,3,4 дvгээр цахилгаан станцын нийт vйлдвэрлэж буй ккалор нь 1585, өнөөдрийн байдлаар 1555 болчихсон байгаа. Өөрөөр хэлбэл, дулааны ачаалал тулчихсан гэсэн vг.
Өнөөдрийн байдлаар шинээр баригдаж буй барилга, орон сууцнууд дулааны эх vvсвэр авч чадахгvй байгаа гэдэг нь vнэн. Ялангуяа, хотын зvvн зах буюу Баянзvрх орчимд дулаанд холбогдох боломжгvй олон барилга бий. Тэнд голчлон уурын зуух байдаг.
Тиймээс УС-15 байрны уурын зуухыг тvшиглэж 250ккалорын хvчин чадалтай ДЦС барихаар төлөвлөж, яамдуудаас саналыг нь аваад ирэх долоо хоногт Засгийн газрын хуралдаанд оруулах гэж байна. Тvvнээс гадна Дулааны дөрөвдvгээр цахилгаан станцад 70 сая ам.долларын өртөгтэйгээр эрчим хvчийг нь 100мгвт, дулааныг нь 180 ккалороор нэмэгдvvлэх төсөл хэрэгжvvлэх юм. Ингэснээр Эрчим хvчний хэрэглээнд сая гаруй квт цаг, дулаанд 400 гаруй ккалор нэмэгдэж, 2015 оны дулаан, эрчим хvчний хэрэглээний өсөлтийг хаах буюу ТЭЦ-5 баригдтал хангах боломжтой болно гэж vзсэн.
-Эрчим хvчний тав дахь эх vvсвэрийг барина гээд дөрвөн жилийг vдсэн. Энэ станцыг эцэстээ Хонхорт барих сураг гарлаа?
М.С -Өмнөх Засгийн газрын vед дулааны гуравдугаар цахилгаан станцыг тvшиглэн байгуулах талаар яригдсан ч нэлээн хvндрэл учирч байгаа. Нэгд, ДЦС-5 ашиглалтад орсноор Улаанбаатар хот руу 1,8 сая тн нvvрс тээвэрлэгдэн ирж, төмөр замын ачааллыг өсгөнө гэж vзсэн. Хоёрд, их мөнгө зарцуулахаар байгаа. Яагаад гэвэл, гуравдугаар цахилгаан станцыг тvшиглэн байгуулна гэхээр хажууд нь буй 16 аж ахуйн нэгжид 56 тэрбум төгрөгийн нөхөн төлбөр олгох юм билээ. Нөгөөтэйгvvр, тус станцын vнсний сав дvvрчихсэн. Тиймээс эдгээр шалтгаан нь тав дахь эх vvсвэрийн байршлыг өөрчлөхөд хvргэсэн. Одоогоор Хонхор, Ургах наран хорооллын урд талд гэсэн хоёр байршил сонгоод байна. Ер нь, Улаанбаатар хотын төмөр замын урд талын газрууд тусгай хамгаалалтын бvсэд ордог учраас УИХ-аар оруулж шийдвэрлvvлэн хууль эрх зvйн орчныг бvрдvvлэх ёстой. Гэхдээ газрын байршил нь хамгийн тохиромжтой нь Ургах наран гэж vзсэн

-Тэгэхээр тав дахь эх vvсвэрийг дулааны гуравдугаар цахилгаан станцыг тvшиглэн байгуулна гээд багагvй мөнгө төсөвлөн ажлаа эхэлчихсэн шvv дээ?
-Дулааны гуравдугаар цахилгаан станц дээр нэг ч хvрз шороо хөдөлгөөгvй байгаа. Ажил огт хийгдээгvй. Засгийн газрын шийдвэрээр хажууд нь буй 16 аж ахуйн нэгжийг нvvлгэх ёстой гэсэн ч ажил нь эхлээгvй байсан юм. Тиймээс шинэ байршлыг сонгож байгаа, сонгохоос ч өөр замгvй. Ямар ч гэсэн маш хурдан хугацаанд ашиглалтад оруулна. Гэрээг нь энэ арваннэгдvгээр сард багтаан хийнэ. Гэрээ хийснээс хойш 3,6 жилийн хугацаанд ашиглалтад орно гэж төлөвлөж байгаа.
-Биднийг цахилгааны хэрэглээ өсөх нь хэмээн гурав, дөрвөн жил ярьж байх хугацаанд хотын хvн ам хурдацтай нэмэгдсэн. Тав дахь эх vvсвэр баригдсан ч эрчим хvчний хэрэглээг хангаж дийлэхгvй хэмээн албаныхан ярьсан?
Ц.Б -Тиймээ. Стратегийн ордууддаа тvшиглэн станцууд байгуулахаар төлөвлөж байна. Тухайлбал, Таван толгойн нvvрсний уурхайг тvшиглэн 600мгВт, Нялга Чойрын бvсэд 600мгВт-ын цахилгаан станц барихаар төлөвлөж байна. Өнөөдрийн байдлаар манай улсын vйлдвэр аж ахуйн газруудын хvлээгдэж байгаа цахилгааны хэрэглээ 1000кВт хvрч байгаа. Жишээ нь, Оюу толгой төслийг хэрэгжvvлэхэд эхний ээлжинд 250 мгВт, цаашдаа бvрэн хvчин чадлаараа ажиллавал 350 мгВт хvрнэ. Сайншандын аж vйлдвэрийн паркад 250мгвт, Цагаан суварга, Чойрын орчимд баригдаж буй цементийн vйлдвэрийг ашиглалтад оруулахад 80-100 мгвт дутагдал vvсээд байна. Мөн Таван толгой төсөл хэрэгжихэд 200мгвт дутагдаж байгаа. Эрчим хvчний хэрэглээ маш их нэмэгдэж байна. Тиймээс ганц тав гэлтгvй зургаа, долдугаар цахилгаан станц барих шаардлагатай.

-Өвлийн бэлтгэлээ хэр хангасан бэ. Тэр дундаа орон нутгийнхан?
-Ц.Б -Төвийн бvсийн эрчим хvчний системд тав, Дорнод, Өмнөговьд хоёр гээд нийтдээ долоон станц, мөн сэргээгдэх эрчим хvчээр хангагддаг 11 сум, Сэлэнгэ, зvvн талдаа Эрдэнэцогт сумын чиглэлд импортын эрчим хvч явуулж өвлийг давна. Ямар нэгэн шалтгаанаар эрчим хvчээр хэрэглэгчийг хангахгvй гэсэн шалтгаан байхгvй. Нэг ёсондоо төвийн бvс өвлийн ачаалалд бэлэн. Нvvрсний хувьд 90-95 хувийн хангалттай. Өмнөговийн дулааны цахилгаан станцын хувьд өөрийн хэрэглээ нь 6,8 мгВт байгаа. Эх vvсвэр нь хэрэглээнээсээ бага байгаагаас Ухаа худгийн ДЦС-аас 2,5 мгВт өгөхөөр болсон. Увс, Ховдын цахилгаан станцууд хоёр зуухтай, нэг бэлтгэл зуухтайгаар өвлийг давах учир хvндрэл бэрхшээл гарахгvй байх аа. Ирэх жил Дарханы дулаан цахилгаан станцыг 30 мгВт, Дорнодынхыг 100 мгвт-аар өргөтгөхөөр төлөвлөж байна.

-Сэргээгдэх эрчим хvчний станцууд ажиллаж байгаа юу?
Ц.Б-Усан цахилгаан станцын хувьд жижгvvд нь зогчихсон, Дөргөн, Тайширийн vйл ажиллагаа хэвийн явж байгаа. 100 мгВтын хvчин чадалтай Эгийн гол, Сөгнөгөрийн усан цахилгаан станц барихаар болж Дэлхийн банкнаас санхvvжvvлэн ТЭЗV нь хийгдэж байгаа. Ойрын хугацаанд баривал Монгол Улсын эрчим хvчний хэрэглээ, эдийн засгийн өсөлт, томоохон төслvvд хэрэгжихэд саад байхгvй болно.

-Нийслэлийн зарим айл тоггvй байна гэсэн гомдол ирэх юм. Энэ юутай холбоотой юм бэ?
Ц.Б -Улаанбаатар хотод орон нутгаас олон айл өрх шилжин ирсээр байна. Бид хотын захиргаатай яриад чадахынхаа хэрээр эрчим хvчээр хангаж байгаа. Төлөвлөгөөнд тусгагдаагvй айлыг холбох нь хөрөнгө мөнгөтэй холбоотой учраас холбож чадахгvй ээ. Нөгөөтэйгvvр, эдгээр айл дураараа уулын оройд буучихаад тоггvй байна гэж ярьдаг. Энэ нь эрчим хvч хvрэлцэхгvй байгаатай холбоогvй.

-Эрчим хvчний vнэ нэмэгдэх vv?
Ц.П -Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч компаниудын ашиг, алдагдал, төсөв нь ямар байна вэ гэдэгтэй уялдуулж, Эрчим хvчний зохицуулах хороон дээр авч vзэн тооцоо хийдэг. Vvний vндсэн дээр ШӨХТГ-тай хамтарч тооцоог нь хянадаг. Өнгөрсөн долоо хоногт ШӨХТГ-ынхантай уулзсан. Энэ асуудлыг судалж vзээд шинээр байгуулагдах зөвлөлийнтэй хамтарч ажиллана. Эрчим хvчний vнэ нэмэгдлээ гэхэд 155 квт цаг эрчим хvчний хэрэглээтэй айлуудын хувьд сандрах зvйл vгvй. Учир нь, Их хурлын 72 дугаар тогтоолын хvрээнд хамгаалалт хийгдсэн. 155 квт цагаас дээш хэрэглээтэйг нь нэмэх байх. Vе шаттайгаар шийдье гэсэн төлөвлөгөөтэй байгаа. Харин уул уурхайн эрчим хvчний тарифыг нэмэх яриа гарч байгаа. Vндэслэлтэй л дээ. Дэлхийн зах зээлд алт, зэс өөрийн vйлдвэрлэлийн өртгөөр зарагддаг бол эрчим хvч ч гэсэн өртгөөрөө зарагдах учиртай. Манай уул уурхайн салбарынхан ойлгох байх. Энэ асуудлыг яаманд танилцуулсан. Холбогдох газрын удирдлагуудтай ярьж, тохиролцсон юм бий. Эрчим хvчний vнэ тариф нэмэх шаардлага бол бий, гэхдээ хэрэглэгчдийн хувьд айхтар нэмэгдэхгvй, сандрах юм байхгvй.

-Дулааны дөрөвдvгээр цахилгаан станцыг хувьчлах талаар яригдсан. Станцуудыг хувьчлах нь хэр зөв шийдвэр бол?
М.С-Дөрвийг хувьчилна гэснийг сонсоогvй. Эрдэнэтийн цахилгаан станцыг хувьчлах асуудал УИХ-д ороод буцаж байсныг санах юм. Төрийн өмчийн компаниудын 51 хувь нь төрдөө байх нь зөв. Тодорхой хувь нь хувьчлагдаж болно. Яагаад гэвэл, хувьцаа эзэмшигчийн хөрөнгө учраас хяналтаа тавиад, ТУЗ-д нь орж, хамтарч ажиллах боломжтой. Тvvнээс гадна 10 хувийг нь энэ салбарт ажиллаж байгаа хvмvvс давуу эрхтэйгээр авах боломжтой юм. Багануур, Шивээ-Овоо нvvрсний уурхайн хувьд нээлттэй байлгах vvднээс тодорхой хэмжээнд хувьцаа гаргахаар болсон. Багануурын ТУЗ нь хуралдаад 51 хувийг нь төр, 49 хувийг нь арилжаалъя гэсэн санал ирсэн. Судалж vзээд ТӨХ-той ярилцаад хувьцааг нь арилжаалах боломжтой гэж vзсэн. Өнөөдөр энэ салбарт 11,000 гаруй хvн ажиллаж байна. Хувьцаа эзэмшvvлж болох юм гэж бодож байгаа.
-Оюу толгойн урд хөршөөс авах импортын эрчим хvчний асуудлыг хэрхэн шийдсэн бэ?
М.С-Энэ асуудал нэлээн удаан хугацаанд яригдсан. Өнөөдөр надад эерэг мэдээ ирлээ. Тус компанид ирэх долоо хоногт эрчим хvч нийлvvлэх боломжтой гэж Хятадын талаас санал ирсэн байна. Манай албаны хvмvvс долоо хоногийн өмнө уулзаж ярилцсан. Удахгvй гэрээ хийх байх. Ингэснээр тус компани эрчим хvчээр тасалдахгvй, бvтээгдэхvvнээ экспортлох боломжтой болно.

-Нэгэн vе салбарын өр, авлага их яригддаг байсан. Одоо байдал ямар байгаа талаар?
М.С -Ер нь, сvvлийн 20 жил, өр, авлага их хуримтлагдсан. Хавар батлагдсан УИХ-ын 72 дугаар тогтоолоор өр,авлагыг нэлээн цэгцэлсэн. Өнөөдрийн байдлаар эрчим хvчний vйлдвэрvvд улсаас 34, 9 тэрбумын татаастай явж байгаа. Ирэх онд бууруулах бодолтой ажиллаж байна. Жилээс жилд татаасыг нь багасгаж, зах зээлийн горимд нь шилжvvлэх бодолтой байна.
-Гадаадын хөрөнгө оруулалт хэр их орж ирдэг вэ. Стратегийн гэдэг vvднээс хаадаг уу?
С.М -Манай салбарт урт хугацаатай төсөл, хөтөлбөрvvд хэрэгждэг. Тvvнээс биш гадаадынхан хөрөнгө оруулах бололцоо байхгvй. Яагаад гэвэл, хаалттай 100 хувь төрийн өмчит учраас. Тийм болохоор хувьцааг нь биржээр арилжаалбал хөрөнгө оруулалт татах боломж нь нээгдэх юм.

АРДЧИЛАЛ СОНИН

ТАВ ДАХЬ ЭХ VVСВЭРИЙГ БАРИАД Ч МОНГОЛ УЛС ЭРЧИМ ХVЧНИЙ ӨЛСГӨЛӨНГӨӨС ГАРАХГVЙ
Tweet
Bolod.mn