2012-10-24"Улс төрийн он цаг II" номноос 2011 оны зургаадугаар сарын 27-ны өдөр.
Одоогийн УИХ-ын гишүүн тухайн үеийн “Эрдэнэс-Тавантолгой” компанийн Удирдах зөвлөлийн гишүүн нийслэлийн Ардчилсан хүчний холбооны ерөнхий зохицуулах зөвлөлийн ерөнхий зохицуулагч ЖБатзандан ийн ярьж байжээ.
-Өнөөдөр болсон ХБХ-аар таныг “Эрдэнэс- Тавантолгой” компанийн төлөөлөн удирдах зөвлөлд ороод нэлээн баяжсан гэж ярьсан. “Эрдэнэс-Тавантолгой”-н ТУЗ-өөс та татгалзаж магадгүй гэсэн, шалтгаан нь юу вэ?
-Ер нь баяжаад мөнгө хангалттай болчихлоо, халаасанд багтахгүй болчихлоо. Тэгээд татгалздаг юм уу гэж бодож байна /Хэ хэ/. Тоглоход ийм байна. Ер нь “Тавантолгой” төсөл бол дэлхийн хэмжээний том төсөл. Энэ төслийг хэрэгжүүлье, байгалийн баялгаас ард түмэндээ хувьцаа олгоё гэдэг асуудлыг 2004 онд миний бие иргэний хөдөлгөөнийг анх удирдаж 2004 оны 12 дугаар сард жагсаал цуглаан хийж байхдаа ярьж байсан зүйл.
“Тавантолгой”, “Эрдэнэт”-ээс бусад тэр том цайрт минералаас ард түмд хувьцаа авдаг , хувьцаанаасаа ашиг хүртдэг байя. Өөрөөр хэлбэл иргэдийг эдийн засгийн харилцаанд шууд оролцуулдаг, эдийн засагтаа хяналт тавьдаг өмчтэй нийгэмтэй больё, энэ баялаг ард түмний л өмч. Тэрнээс биш нийт баялгийн 90 хувийг нийгмийн гурав хүрэхгүй хувь нь эзэмшинэ гэдэг бол нийгмийн эрүүл бус тогтолцоо.
Эрүүл нийгэм гэдэг бол ард түмний баялгийн 90 хувийг, ядаж 50 хувь хянадаг, 50 хувийн өмчлөлд байх ёстой. Тэгж байж нийгэм эрүүлждэг. Тэгэхлээр иргэний хөдөлгөөний удирдагч байхдаа ч, Иргэний хөдөлгөөний намыг удирдаж байхдаа ч, АН-ын Үндэсний зөвлөлдөх хорооны гишүүний хувьд ч би ийм л байр суурьтай байгаа. 2004 онд миний баримталж байсан байр суурь өнөөдөр ч гэсэн хэвээрээ байгаа.
Энэ ч утгаараа 2011 оны нэгдүгээр сард "Эрдэнэс- Тавантолгой" компани байгуулагдахад бид шаардлага явуулж, хүсэлт тавьж Иргэний нийгмийг төлөөлж, Ардчилсан хүчний холбоогоо төлөөлж, Иргэний хөдөлгөөнөө төлөөлөөд "Эрдэнэс-Тавантолгой"-н ТУЗ-д хараат бус гишүүн болж орсон. Миний зорилго бол энэ том төслийг явуулья, энэ төслөөс ард түмэндээ ашиг хүртээе, хувьцааг нь үнэд хүргэе гэсэн үүднээс би орсон. Тэрнээс биш би мануухай балж суухыг хүсэхгүй байна.
-"Мануухай" болсон шалтгаан нь юу байна. Тухайлбал, иргэддээ 536 хувцааны ззэн болчихлоо, "Эрдэнэс-Тавантолгой''-н алтан хувьцааны эзэн боллоо гэсэн мэдээллийг АН-ын дарга, тэргүүн шадар сайд, Монгол Улсын Ерөнхий сайд хоёр зэрэгцэж сууж байгаад мэдэгдсэн. Үнэхээр бид хувьцаа авчихсан гэж ойлгож байгаа?
-УИХ-ын 39 дүгээр тогтоол гэж гарсан байгаа. Тэр тогтоолд "Эрдэнэс-Тавантолгой"-н ордыг яаж ашиглахыг тодорхой заасан байгаа. "Эрдэнэс-Тавантолгой" гэдэг нийт 6,5 тэрбум тоннын нөөцтэй тэр 5-6 ордыг "Эрдэнэс-Тавантолгой" гэдэг ХК байгуулаад, тэр комианид хуваахгүйгээр бүх лицензийг щилжүүл гээд заачихсан. Шилжүүлсний дараа тэр компанийн үнэлгээ маш том болно.
Өөрөөр хэлбэл тэр компани өмчтэй болно. Компанийн үнэлгээ хийлгээд дараа нь хөрөнгө оруулалтын банкуудыг хөлсөлж ав, тэгээд гадаад дотоодын хөрөнгийн бирж дээр гарга гэсэн тогтоол байгаа Нийт хөрөнгийнхөө 10 хувийг иргэддээ үнэ төлбөргүй өг, 10 хувийг аж ахуйн нэгжүүддээ өг, үлдсэн 30 хувийг гадаад дотоодын хөрөнгийн биржүүд дээр борлуул гэсэн ийм л тогтоол байгаа.
Тогтоолын биелэлтийг хангахыг би шаардаж байгаа. Энэ тогтоол гараад бүтэн нэг жил боллоо. Харамсалтай нь энэ хугацаавд "Эрдэнэс-Тавантолгой" дээр нэг ч лиценз ирсэнгүй. Өөрөөр хэлбэл "Эрдэнэс-Тавантолгой" гэдэг ХК ямар ч өмч хөрөнгөгүй хоосон компани. Баланс нь тэг. Гэтэл ард түмэндээ 536 хувьцаа өгсөн гэж төр засаг худлаа яриад байна.
Хувьцаа өгнө гэдэг бол ард нь хөрөнгийн баталгаа байх ёстой. Өмчөөр баталгаажаагүй хувьцааг хувьцаа гэж нэрлэдэггүй. Ийм балай улс төрийн шинжтэй завхай ажил хийхээ боль гэж ТУЗ-ийн хараат бус гишүүнийхээ хувьд төр засагт хэлмээр байгаа юм. Энэ утгаар би өнөөдөр хэвлэлийн хурал зарлалаа.
-"Эрдэнэс-Монгол", "Эрдэнэс-Тавантолгой" гэдэг компанийг иргэд хольж солиод байдаг юм. Үнэндээ хоёулаа "Эрдэнэс " гэдэг нэртэй?
-Энэ 39 дүгээр тогтоол дээр байгаа "Эрдэнэс-Тавантолгой" ХК-ийг байгуулаад дараа нь 272 дугаар тогтоол дээр "Эрдэнэс- MGL" гэдэг ХК-ийг татан буулгаж "Хүний хөгжлийн сан"-тай нэгтгэх тухай заачихсан байгаа. Гэтэл өнөөдөр "Эрдэнэс-MGL” ХК нь "Эрдэнэс- Тавантолгой" ХК-иа эзэмшдэг. "Эрдэнэс- MGL "-ийнх нь гүйцэтгэх захирал нь "Эрдэнэс-Тавантолгой"-нхоо захирал,ТУЗ- ийн дарга нь "Эрдэнэс-Тавантолгой"-н ТУЗ-ийнх нь дарга нь.
Өөрөөр хэлбэл барууны бизнесийн соёл, зарчмаас ангид яваад байна. Бизнесийн орчин өндөр хөгжсөн оронд нэг компанийг нэг л хүн удирдцаг. Гэтэл манайд нэг хүн нэг хэсэг компанийг удирдаад дампууруулдаг тогтолцоо яваад байна. Та хараарай Төрийн өмчит компанийн дарга нь дандаа Сугар гэдэг хүн байгаа. Одоо бол дарга нь Сугар, гүйцэтгэгч нь Энэбиш гэдэг хоёр нөхөр.
Би хувь хүнийхээ хувьд тэдэнтэй сайхан харьцаатай. Тэгээд ашиг сонирхлын зөрчил явагдаад байна Нэг өдөр "Эрдэнэс- MGL''-ийг хамгаалдаг, нэг өдөр "Эрдэнэс-Тавантолгой"- н төлөө явдаг. Би ТУЗ-ийн хурал дээр олон удаа хэлдэг. "Ашиг сонирхлын зөрчил үүсээд байна. Нэг компанийг нэг л хүн удирддаг. Хэдийгээр "Эрдэнэс-Тавантолгой" ХК охин компани ч гэсэн бие даасан үүрэгтэй, бие даасан эрхтэй явдаг, компанийн хуулийн хүрээнд байх ёстой.
Дээрээс нь Засгийн газрын хэдэн сайдаас бүрдсэн ажлын хэсэг байгуулчихсан. Тэр ажлын хэсэг нь "Эрдэнэс-Тавантолгой"-н өмнөөс шийдвэр гаргадаг, "Эрдэнэс- Тавантолгой"-д улс төрийн удирдамж өгдөг байж болохгүй. Бизнес бол бизнесийнхээ зарчмаар л явах ёстой. Улс төр бол улс төрийнхөө зарчмаар л явах ёстой. Харамсалтай нь манай улстөрчид бизнестэйгээ хутгалдаад бизнес нь ч явдаггүй, улс төр нь ч явдаггүй ийм л хачин нийгэмд амьдарч байна.
Та мэдэж байгаа оператор компаниа шалгаруулна гэж. Стратегийн хөрөнгө оруулагчаа шалгаруулах гэж бүтэн жил болж байна. Явсан юм ерөөсөө байхгүй. Бүтэн нэг жил худлаа ярьж байна. Уг нь бизнесийн зарчмаараа явдаг бол "Эрдэнэс-Тавантолгой" ХК хөрөнгийн бирж дээр гарчихсан, мөнгө нь босчихсон, иргэд нь 536 ширхэг хувьцааныхаа үр шимийг хүртээд байж байх байсан.
-ТУЗ-ийн гишүүний хувьд асуулт байна. "Эрдэнэс-Тавантолгой" удирдлагагүй гэж ярьж байна. ТУЗ удирдлагаа гаргадаг тогтолцоо байгаа?
-Компаннйн тухай хуульд ТУЗ бүхий л том шийдвэрийг гаргах эрхтэй, үүрэгтэй. Гэтэл өнөөдөр ТУЗ-аар асуудлыг оруулж ирдэггүй. ТУЗ-даа танилцуулдаггүй. Одоо хөрөнгө оруулалтын банкуудыг томилсон л гэж байна. Ямар нөхдийг сонгов, ямар шалгуураар сонгов гэдгийг бидэнд танилцуулаагүй. Тэр аудитын компанийг сонгосон PWC. Бидэнд танилцуулаагүй. Өөрөөр хэлбэл, ТУЗ-аас дээгүүр улстөрчдийн бүлэглэл шийдвэр гаргахаар аж ахуйн нэгж, улс орон дампуурдаг. Бизнес рүү улс төр орохоор бизнес дампуурдаг. Тэгэхээр тэр дампуу, хууль бус компанийн сайн засаглалын зарчмууд гэж байдаг. Аль хэдийн "Эрдэнэс-Тавантолгой"-г байгуулаад хяналтын зөвлөлөө, хувь нийлүүлэгчдийн хурлаа байгуулаад явах бололцоо байгаа. Өнөөдөр хүртэл хяналтын зөвлөл байгуулаагүй явж байгаа.
-Хараат бус гишүүний талаар Батзандан байн байн хэлж байна л даа. ТУЗ-ийн бусад гишүүд нь хараат гэж ойлгогдохоор. Тэгэхээр одоо болтол ТУЗ тодорхой шийдвэр гаргаагүй, "Эрдэнэс- Таванголгойн"-н ажил урагшлаагүй байна гэхээр ТУЗ-ийн гишүүдийн үүрэг хариуцлагатай холбоотой асуудал гарч ирэх нь дээ?
-Ажил хийлгэхгүй байна. ТУЗ нь ажлаа хийе гэхээр улстөрчид нь ажлын хэсэг гээд байгуулчихсан, лицензээ шилжүүлэхгүй байна. Эхлээд "Эрдэнэс-Тавантолгой" ХК-иа байгуул, дараа нь өмчтэй болгохын тулд лицензээ шилжүүл гэсэн, Би ТУЗ-ийн хурал болгон дээр "лицензээ хэзээ шилжүүлэх гэж байна" гэж асуудаг. "Маргааш" гэдэг. Маргааш нь шилжүүлсэн үү гэж утасдахаар "Нөгөөдөр" гэдэг, нөгөөдөр нь болхоор "сарын дараа" гэдэг.
-Хэн тэгж хариулдаг юм бэ?
-Компанийн удирдлагууд, сайд дарга нар нь бүгд тэгж хариулдаг. Өнөөдөр "Эрдэнэс-Тавантолгой" гэдэг компанид би зургаан cap ТУЗ-ийн гишүүн гээд явж байхад нэг ч лиценз ирээгүй л байна. Дээрээс нь "Эрдэнэс-Тавантолгой" ХК “Хүний хөгжлийн сан"-д 338 тэрбум төгрөг өг гээд байгаа. 300 сая доллар шүүдээ. 300 сая долларыг "Эрдэнэс-Тавантолгой" ХК мөнгө олоод УИХ, Засгийн газарт, "Хүний хөгжил сан"-д өгөх юм байна. Хэрвээ ингэх юм бол "Эрдэнэс-Тавантолгой" ХК дампуурна. Таны 536 хувьцаа хэзээ ч танд ноогдол ашиг өгөхгүй. Өөрөөр хэлбэл ард түмнийг хуурч байгаа сонгуулийн 21 мянган төгрөгийг өгөх гэж хийж байгаа улс төрийн луйвар гэж би ойлгож байгаа.
-Сая та хэлдээ. Баланс нь тэг компани байгаа гаж. Тэгэхээр 300 сая доллар яаж байхав?
-Ерөнхийдөө улс төрийн шахалтаар нүүрсээ барьцаалж байгаад 300 сая доллар зээл гэдэг шахалтыг Сангийн яамнаас, УИХ-аас тавьж байгаа. Дөнгөж хөл дээрээ тогтож байгаа компаниас 300 сая доллар авч болохгүй. Балансан дээрээ хасах 300 сая доллар биччихсэн компани гадаадын хөрөнгийн бирж дээр гарах ямар ч бололцоо байхгүй, хувьцаа гаргах эрх байхгүй. Хувьцаанаас нь иргэд ашиг хүртэх боломж байхгүй, шууд дампуурна.
Эх сурвалж: “Улаанбаатар Таймс”
.png "Томруулж харах")
.jpg "Томруулж харах")
