Г.ЖАМЬЯН (МУСГЗ)

БНСУ-ын Корей их сургуулийн Анам эмнэлгийн эрхтэн шилжүүлэх төвийн дарга Ким Дун Шигтэй ярилцлаа. Профессор Ким Дун Шиг нь донорын хамт 10 гаруй монгол хүнд элэг шилжүүлэн суулгах мэс засал хийж амьдрал бэлэглэсэн ачтан билээ.

-Та олон хүнд элэг шил­жүүлэн суулгасан ач­тан. Эндээс яриагаа эхлэх үү?

 -Элэг шилжүүлэн суулгах мэс засал нь эрүүл хүний элгийг өвчтөнд суулгаж өгдөг нэг ёсондоо элэг солих мэс засал юм. Ямар нэгэн шалт­гааны улмаас элэг өвчилж хэвийн үйл ажиллагаагаа хангаж чадахаа больсон нөх­цөлд элгийг бүрмөсөн авч өөр хүний элгийг бүхэлд нь болон хэсэгчилж суулгах үйл явц гэж хэлж болно. Шинээр суул­гасан элэг хэвийн ажил­лахын тулд элэг рүү орж, гарч байгаа судсыг сайн холбож өгөх ёстой бөгөөд цөсний ялга­ралтыг сайтар гадагшлуу­лахын тулд дээрх судас хол­бох ажилбарыг хамгийн чу­хал гэж үздэг. Элэг шил­жүү­лэн суулгах мэс засал нь анх 1950-иад оноос эхэлж Аме­рикт судлагдсан бөгөөд 1980 оноос албан ёсоор клиникт хэрэгжүүлж өнөөдрийг хүр­тэлх хугацаанд маш олон өвчтөнд шинэ амьдрал бэлэг­лээд байна. Одоогоор манай улсын элэг шилжүүлэн суул­гах мэс заслын үр дүн дэлхий дахиныг дагуулах хэмжээнд хүрээд байна. 

-Нутаг ус, гэр бүлийнхээ талаар товчхон танил­цуул­на уу?

-Би Солонгосын өмнөд хэсэгт байдаг Дэгү хотод төрж өсөн тэндээ ахлах сургууль төгссөн. Их сургуулийн хувьд Сөүлд байдаг Корей их сур­гуулийг дүүргэсэн. Аав маань цэргийн хүн байсан болохоор хүүхэд байхдаа их олон удаа нүүж байснаа санадаг юм.  Төрсөн ах дүү гэвэл нэг эмэг­тэй дүүтэй. Одоо эхнэр, хүү, охины хамт амьдардаг.

-Эмчийн мэргэжил сон­гох болсон талаар сонин байх?

-Миний өвөө намайг хүү­хэд байхаас эхлээд "Миний хүү том болоод эмч болбол зүгээр дээ" гэж хэлдэг байсан. Одоо өвөө маань хэдийгээр бурхан болсон ч би тэр үеэс эхлэн эмч болно хэмээн бод­дог болсон. Би анагаахын сургуульд элсэн орсноос хойш үхэл амьдралын зааг дээр ажиллах мэс заслын эмчийн мэргэжилд татагдан сургууль төгсөхөөсөө өмнө мэс заслын эмч болохоор шийдэж билээ. Тухайн үед элэгний хатуурал гэхэд л ихэнх тохиолдолд эмчилгээ байхгүй үхэхээс өөр гарцгүй хэмээн ойлгодог байсан. Тий­мээс элэг шилжүүлэн суулгах мэс засал нь эмчилгээгүй гэх өвчтөнүүдийг амьдруулж ча­да­хаар барахгүй мэс заслын хувьд ч өөрийгөө сорьж боло­хуйц салбар хэмээн  үзэж энэ чиглэлээр мэргэжил эзэмш­сэн юм.

-Танай эмнэлэг болон эрхтэн шилжүүлэх  тө­вийн талаар сонирхмоор байна?

-Манай эмнэлэг (Корей их Сургуулийн Анам эмнэлэг)-ийн эрхтэн шилжүүлэх төвд элэг шилжүүлэн суулгах баг, бөөр шилжүүлэн суулгах баг, зүрх шилжүүлэн суулгах ба­гууд идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байна. Элэг шилжүү­лэн суулгах багт надаас гадна Юү Ён Дун профессор, Жон Сон Вон профессор, Жи Үн Бэй эмч, бөөр шилжүүлэн суулгах багт Паг Гуон Тэй профессор, Жон Чоль Үн профессор, зүрх шилжүүлэн суулгах багт Сун Хью Сон, Жон Жей Сон зэрэг профес­сорууд ажиллаж байгаа. Үүнээс гадна эмч өвчтөний хооронд хамгийн чухал гүүр болж байдаг Ким Сү Ён, Ким Сү Жин нарын зохицуулагч ажиллаж байна.

-Юунаас болж хүмүүс элэгний хорт хавдраар их өвчлөх болов?

-Уг хавдар нь ихэвчлэн элэгний өвчний эх сурвалж­тай хүмүүст үүсдэг гэж тог­тоогдоод байгаа. Эх сурвалж гэдэг нь элэгний В, С виру­сийн өвчлөл, архи удаан хуга­цаанд хэтрүүлэн ууснаас болж үүсдэг алкохолын шинж­­тэй үрэвсэл, элэгний өөхжилт зэрэг юм. Ихэнх то­хиолдолд үрэвсэл удаж даам­­жирсны улмаас элэгний хатуурал руу шилждэг бөгөөд элэгний хатууралтай өвчтө­нүү­дэд хорт хавдар үүсэх магадлал өндөр байдаг гэж үздэг. Элгэнд хавдар үүсэх явц нь ерөнхийдөө ямар ч шинж тэмдэг илрэхгүй байх нь олонтаа тул шинж тэмдэг илрэх үед өвчний явц хүн­дэрсэн байх нь элбэг байдаг.  Иймд дээр дурдсан В, С виру­сийн улмаас элэгний үрэв­сэлтэй болсон хүмүүс тогтмол шинжилгээнд хамрагдаж хавдар үүссэн эсэх талаар зайлшгүй хянуулах  шаардла­гатай юм. БНСУ нь мөн ялгаа­гүй В вирусээр өвчилсөн өвч­төний тоогоор дэлхийд өн­дөрт ордог улсын нэг. Түүгээр ч барахгүй элэгний хорт хав­дар үүсч байгаа хувиараа ч дэлхийд хамгийн өндөрт ор­дог. Монгол Улсыг ч гэсэн би  энэ талаар манай оронтой төстэй байдалд байгаа гэж ойлгодог. Одоогоор манай улсад элэгний хорт хавдар­тай өвчтөнүүдэд хийж байгаа эмчилгээ гэвэл элэг тайрах, шилжүүлэн суулгах мэс за­сал, Radiofrequency ablation (RFA), Transarterial chemoem­bolization (TACE), Ethanol injection therapy  (EIT), Radioembolization, Systemic chemo treatment , External radiation treatment зэрэг эмчилгээг хийж байна. Үүн дотроос өвчтөн эдгэрэх бо­ломжтой эмчилгээнд элэг тайрах, шилжүүлэн суулгах мэс засал, ethanol injection therapy зэрэг эмчилгээнүүд орж байна.

-Элэг шилжүүлэн суул­гасан хүн эдгэрсэн гэд­ гийг батлах баталгаа байна уу. Тийм хүмүүс дунджаар хэдэн жил амьдарч байна?

-Энэ хавдраас урьдчилан сэргийлэхийн тулд өөртөө өвчний эх сурвалж байгаа эсэхийг мэдэх нь чухал. В, С вирусийн гаралтай элэгний үрэвсэл байгаа эсэх, байхгүй бол В вирусийн хувьд вакцин тариулах, архи хэтрүүлж хэ­рэглэхээс зайлсхийх хэрэг­тэй. Түүнчлэн сүүлийн үед хэт таргалалт нь уг хавдрыг үүс­гэх гол шалтгааны нэг болж байгаа тул жингээ хэтрүү­лэхгүй байх нь чухал юм. Ер нь өөртөө элэгний өвчин үүсгэх сурвалж байгаа бол шинж тэмдэг байх, байхгүй нь хамаагүй тогтмол шинжил­гээнд хамрагдан хавдар үүс­сэн эсэхийг шалгах нь юу юунаас чухал. Өвчтөний хавд­рын явц нь мэс заслын дараах үр дүн, эдгэрэлтэнд хамгийн чухал нөлөө үзүүл­дэг. Элэг шилжүүлэн суулгах мэс заслын өмнө хавдар нь 1 ширхэг бөгөөд 5 см-ээс доош, 3 ширхэг бол тус бүрдээ 3 см-ээс доош байвал элэг шил­жүүлэн суулгах мэс заслын дараа 5 жил амьдрах хувь нь 80-85%-д хүрдэг. Давтаж хэл­бэл ерөнхийдөө бүрэн эдгэ­рэх боломжтой гэж найдаж болно. Гэхдээ элэг шилжүүлж суулгахаас өмнө хавдар их хэмжээгээр газар авсан бай­вал суулгасны дараа ахиж хавдар үүсэх тохиолдол ч бий.

Ерөнхийдөө элэг шил­жүү­лэн суулгах мэс заслын дараа нэг жилийн хугацаанд амьдрах хувь нь 90-95%, 5 жил амьдрах хувь нь 80 ор­чим хувь байдаг. Элэг шил­жүүлэн суулгах мэс засал хийлгэснээс хойш таван жи­лийн турш ямар нэгэн асуу­дал гарахгүй байвал түүнээс хойш хугацаанд элэгний хорт хавдар дахин үүсэх нь маш бага гэж хэлж болох юм. Өнөөд­рийн байдлаар манай улс элэг тайрах, шилжүүлэн суулгах мэс заслын тоогоор дэлхийн хэмжээнд хамгийн их хийгдэж байгаа улсын нэгэнд багтаж байгаа. Элэг шилжүү­лэн суулгах мэс засал нь донор байснаар хийгддэг мэс засал боловч одоогийн байд­лаар манай улсын хувьд тархины саажилтанд орж унтаа байдалд орсон өвчтөн олон байхгүй тул олонх  өвчтөнүүд амьд донороос элэг шилжүүлэн суулгуулж байна.

-Таны хувьд элэг шил­жүүлэн суулгах мэс зас­лыг хэдийнээс эхэлж хийсэн бэ?

-Би 2004 оноос албан ёсоор элэг шилжүүлэн суул­гах мэс засалд суралцаж эхэлсэн. Мэдээжийн хэрэг мэс засалд орох цаг нь урт бөгөөд амьд донороос элэг авах тохиолдолд дунджаар 12 цаг орчим хугацаа зарцуулагд­даг. Элэг шилжүүлэх мэс зас­лыг амжилттай явуулахын тулд сайн бэлтгэгдсэн баг хэрэгтэй бөгөөд уг мэс засал нь нилээд төвөгтэй учраас нэг хүн дангаараа хийх боломж­гүй байдаг. Хамгийн гол нь гар нийлсэн сайн баг байх шаардлагатай.

-Монгол өвчтөнүүдэд элэг шилжүүлэн суул­гасан мэс засал хэр амжилттай болов?

-Одоогийн байдлаар ма­най эмнэлэгт зургаан монгол өвчтөн амьд донороос элэг шилжүүлэн суулгах мэс засал хийлгээд байна. Бүх мэс за­сал амжилттай болж өвчтө­нүүдийн биеийн байдал нь хэвэндээ ороод байна. Донор болсон зургаан хүн ч гэсэн хүнд­рэлгүй сайн байгаа.

-Донорын хувьд мэс зас­лын явцад болон мэс заслын дараа хүндрэл гарах тохиолдол байдаг уу? 

-Донор ч гэсэн ялгаагүй том мэс засалд орж байгаа учраас мэс заслын явцад болон дараа хүндрэл гарч болно. Гэхдээ донор нь эн­гийн хүмүүсийг бодвол эрүүл мэнд сайтай, гэр бүл, бусдын төлөө өөрөө шийдвэр гарган мэс засалд орж байгаа уч­раас эмч, мэргэжилтнүүд донорыг аль болох хүндрэл багатай байлгах үүднээс бүх хичээл зүтгэлээ дайчлан ажил­ладаг. Донорын мэс заслын тухайд дэлхий да­хинд гаргасан мэдээнээс авч үзвэл баруун талын элгээ донор болгон өгсөн тохиол­долд нас баралтын хувь 0.1-1% орчим гэсэн үзүүлэлт байдаг. Тоон үзүүлэлтийн хувьд бага тоо мэт харагдавч эрүүл саруул хүний хувьд төсөөлж боломгүй хэрэг уч­раас эмч, мэргэжилтнүүд дээрх нас баралтыг 0% бол­гохын төлөө хичээнгүйлэн ажиллаж байдаг. Донор нь мэс засал хийлгэсний дараа ихэвчлэн 7-10 хоногийн да­раа эмнэлгээс гардаг бөгөөд элэгний төлжилтийн хувь нь мэс засалд орсноос хойш хоёр долоо хоног өнгөрөхөд 80 хувьд хүрдэг. Цаашлаад төл­жилт нь зургаан сараас нэг жилийн дараа аяндаа явагдах бөгөөд ихэнх доно­руудын элэг эхний хоёр до­лоо хоногт нөхөн төлждөг. Донорууд мэс заслын дараа биеийн байдал хэвэндээ ор­вол өдөр тутмын амьдралд нь хүндрэл багатай байдаг гэж үздэг хэдий ч зарим өвчтө­нүүд ядрах тохиолдлууд гар­даг тул ерөнхийдөө зургаан сар орчим өнгөрсний  дараа аажмаар хэвэндээ ордог. Мэс заслын дараа анхаарч бол­гоомжлох зүйл гэвэл элэг бүрэн гүйцэд төлжих хүртэл элгэнд хортой зүйл ялангуяа архи, өөх, тослог ихтэй хүнс аль болох хэрэглэхгүй байх нь чухал ба шарх эдгэх хүртэл нэг сар хагасаас хоёр сарын хугацаанд хэвлийн хэсэгтээ хүч өгөх дасгал хийхгүй байх нь зүгээр.

-Сүүлийн үед Монгол­чууд БНСУ-д эрүүл мэн­дийн үзлэг шинжилгээ болон эмчилгээ хийлгэх нь эрс өсч байна. Тэр дундаа Корей их сургуу­лийн Анам эмнэлэгт элэг болон бөөр шил­жүү­лэн суулгуулах мэс засал хийлгүүлж бай­на.  Энэ өвчтөнүүд эх орон­доо буцаж ирээд эм­чил­гээ­гээ үргэлжлүүлэх шаард­лага­тай. Энэ та­лаар та юу хэлэх бол? 

-Монголын олон өвчтөн манай эмнэлэг төдийгүй Со­лонгосын бусад эмнэлэгт эмчилгээ хийлгэж байгаа ту­хай би сонсож байгаа. Яваандаа эдгээр хүмүүсийг эх орондоо буцсаны дараа эрүүл саруул байлгахын тулд хоёр орны эрүүл мэндийн байгууллагын хамтын ажил­лагаа чухал гэсэн бодол над төрдөг. Ялангуяа элэг, бөөр шилжүүлэн суулгах төдийгүй шилжүүлэн суулгах мэс зас­лын салбарт өөр салбарыг бодвол тоног төхөөрөмж гэ­хээсээ илүү хүн өөрөө хам­гийн чухал байдаг. Өөрөөр хэлбэл эрхтэн шилжүүлэн суулгах мэс заслыг өөрийн орондоо хэрэгжүүлснээр эрх­тэн хүлээн авсан өвчтөнүү­дийг асарч халамжлах сур­галтанд хамрагдсан олон хүн цаашдаа Монгол Улсад хэ­рэгтэй байх болов уу гэж бодож байна. Өмнө нь Мон­голын хэд хэдэн эмч Солон­госд ирж сургалтад хамрагд­сан байдаг. Энэ тал дээр манай эмнэлгийн зүгээс ч гэсэн байнгын анхаарал та­вьж боловсон хүчний сургал­тын асуудал дээр хичээж ажил­лахаар төлөвлөж байна. Манай Корей их сургуулийн Анам эмнэлэг бол Монгол Улстай олон талаараа дотно харилцаатай эмнэлэг гэж хэлж болох юм.  Цаашдаа ч би болон манай Паг Гуон Тэй профессор танай оронд аж­лын айлчлал хийж өөрсдөө эрхтэн шилжүүлэн суулгах мэс засал хийх ба өвчтөний эмчилгээний тал дээр тус­ламж дэмжлэг үзүүлэх талаар бодож байгаа.

-Монгол хүмүүс болоод элэгний өвчтэй хүмүүс юу анхаарах ёстой вэ?

-Би Монголд элэгний өвч­тэй хүмүүс их байдаг гэж сонсоод гайхаж байсан. Дээр хэлсэнчлэн  В, С вирусийн элэгний үрэвслийг эрт онош­лон эмчилбэл үр дүнтэй бай­даг бөгөөд архагших тохиол­долд хавдрын шинжилгээнд тогтмол хамрагдах хэрэгтэй. Өмнө нь манай эмнэлэгт элэг шилжүүлэн суулгах мэс за­салд орохоор танай улсаас хэд хэдэн хүн ирсэн бөгөөд хавдрын явц хэт даамжирсны улмаас эмчилгээ хийлгэж чадалгүй буцсан тохиолдол бий. Тэгэхээр нярай хүүхдийг В вирусийн эсрэг вакцинжуу­лалтад хамруулж В, С вирусийн элэгний үрэвсэл байгаа эсэхийг эрүүл байхад нь шинжлэх нь чухал бөгөөд үрэвсэлтэй гарах тохиолдолд шинж тэмдэг илрэхгүй байсан ч нэг жилээс зургаан сарын давтамжтай тогтмол шинжил­гээнд хамрагдаж байхыг зөвлөе.

-Цаг гаргаж бидэнд ярилц­лага өгсөн танд баярлалаа!

-Цаашдаа Монгол Улс, БНСУ-ын харилцаа улам бат­жин бэхжихэд эрүүл мэн­дийн салбарын харилцаа, хамтын ажиллагаа чухал хувь нэмэр оруулна гэдэгт найдаж байна. Анхаарлаа хандуул­сан та бүхэнд, танай сонины­хонд  баярлалаа.

mongolnews