Румыны Элчин сайд КГБ-ын туршуултай ураг барилцсан тїїх

1976 онд би Цэргийн гадаад хэлний дээд сургуулийг дїїргэж, дэслэгч цолтойгоор Иракийн нийслэл Багдад хотод очсон юм. Багдад бол Тигр, Евфрат мєрнїїдийн дунд орших Ойрхи Дорнодын жинхэнэ сувд нь болсон їлгэрийн хот байж билээ. Хаа сайгїй ус, тїїний дагаад ногоон зїлэг, мод, бут, олон тооны гайхамшигт орд харш тэнд байсан юм. Энд эргэн тойронд элс, агаарын хэм +45 градуст хїрч байхад амар тайван амьдрах боломжтой байв. Багдад хотоос гараад хэдхэн километр явахад ямар ч амьдрал їгїй элсэн цєл бїхий єєр ертєнц эхэлнэ. Харин Багдадад бол олон тооны цэцэрлэгт хїрээлэн, цэцэг навч, тэр дундаа сарнай цэцэгс олноороо дэлгэрнэ. Хїрээлэнгїїд дотор жижиг хэмжээний зоогийн болон уушийн газрууд байрлах. Дээр нь Дорнын Арабын давтагдашгїй гайхалтай їнэр ханхална. Энэ їнэр зїїд нойронд олонтаа їнэртэж, эргээд тїїн рїї тэмїїлэх сэтгэлийг тєрїїлнэ. Би ээлжит удаагаа Арабын аль нэг улс, оронд очих бїртээ хамгийн тїрїїн олны хєл болсон зээлийг зорьж, тэрхїї шидэт їнэрийг ханатлаа амьсгалдаг байж билээ. Зээлийг тэнд сук гэдэг юм. Зээл дээр кофены їнэр хамар цоргино. Дорнын улс, орнуудад кофег бэлтгэхдээ бага зэрэг тїлж хуурдаг бєгєєд хав хар болгоод хандалж уудаг юм. Дээр нь ил гал дээр нарийнхан хэрчиж шарах хонины махны їнэр хаа сайгїй їнэртэнэ. Єєх нь хайлаад улайссан нїїрсэн дээр дуслах тул анхилуун їнэрт утаа нь агаарт дэгдэж эргэн тойрныг бїчиж авна. Мэдээж хэрэг, їїн дээр эмэгтэйчїїдийнх нь хурц, анхилуун їнэр нэмэгдэнэ. Эргэн тойронд єєр хурц їнэртэй зїйл байгаагїйсэн бол зєвхєн тэдний їнэр л хамар ханхийлгэх байсан нь тодорхой.
    
Дорнын Арабын улс, орнуудад энэ ертєнцийн хамгийн їзэсгэлэнтэй эмэгтэйчїїд амьдардаг билээ. Эгэл жирийн хїмїїс тэднийг олж харах боломжгїй юм. Учир нь, тэд гадуур бараг явдаггїй. Тэд хар шилтэй “Мерседес”, “Бэнтли” юм уу “Роллс Ройс”-оор явах аж. Тухайн эмэгтэй хэр їзэсгэлэнтэйгээс хамаарч єндєр хэмжээний калым буюу нэг ёсны тєлбєр тєлєх хэрэгтэй болно. Тэр їед сайхан хїїхнїїдийн їнэ 100 мянган долларт хїрч байсан юм. Ийм хэмжээний тєлбєр тєлж байж хїїдээ їзэсгэлэнтэй эхнэр авч єгєх чадвар зєвхєн баячуудад л байсан гэлтэй. Тїїнээс гадна сїйт хархїї хуримын бэлэг болгож сїйт бїсгїйдээ нэг килограммаас багагїй жинтэй алтан эдлэл бэлэглэх ёстой билээ. Дундаж орлоготой хїмїїст ч энэ нь боломжтой зїйл биш нь ойлгомжтой. Ихэвчлэн ийм хїмїїс бага мєнгєєр тохиролцоо хийдэг учраас тэдний эхнэрїїдийг бол гудамжаар явж байгааг нь харах боломжтой юм. Харин баячуудын эхнэрїїд гудамжаар зїгээр нэг алхаад явна гэж байхгїй. ѫзэсгэлэнтэй хїїхнїїдээс царайлаг хїїхдїїд тєрж, энэ тїїх мянган жилийн туршид давтагддаг аж. Ийм ер бусын сонголтын улмаас царайлаг хэрнээ чинээлэг хїмїїсийн їїлдэр угсаа бий болсон тїїхтэй.
    
Багдад хотын захууд дээр тэр їед ногоон хурганы арьснаас бусад нь бїгд дэлгээстэй байж билээ. Алтыг л гэхэд зїгээр нэг жимс, ногоо адил царан дээр тавьж худалддаг байсан юм. Энд казинонууд, шєнийн зоогийн газрууд, тэр ч байтугай Парис хотын Мoulin Rouge варьетегийн салбар хїртэл ажилладаг байв. Энд цээж нїцгэн шаргал їст хїїхнїїд Арабын шейхїїдийг зугаацуулж, муужруулдаг байсан юм. Уулга алдахдаа тэд энэ гоо бїсгїйчїїдийн дотоожны завсар их хэмжээний мєнгє хавчуулах юм уу боодолтой мєнгийг зїгээр л нэг цацдаг байжээ. Евфрат мєрний эрэг дээрх хїрээлэнгїїдэд чадварлаг найрал хєгжим бїхий бїжгийн газрууд олноор байсан юм. Тэдгээр нь хэзээ ч хоосон байдаггїй байв. Найрал хєгжим Гленн Миллерын алдарт аялгууг юм уу Латин Америкийн хєгжмийг тоглоход бїгд л босч бїжиглэн уух нь ууж, цам харайх нь харайдаг байжээ. Удалгїй тэндээсээ гарч зэргэлдээх бїжгийн газар руу орсноор єєр тєрлийн хєгжмийн аянд їїр цайтал бїжиглэх боломжтой байсан юм. Гол нь таны хэтэвчний хэмжээ, цаг зав л шийдвэрлэх їїрэг хїлээх аж.
    
Үдэш орой нь хєтєч орчуулагчид, иргэний байгууллагуудын мэргэжилтнїїд шар айрагны газруудад цуглардаг байлаа. Харин тэнд цэргийн мэргэжилтнїїд очих нь хориотой байсан юм. Багдад хотын тєв хэсэгт иймэрхїї уушийн газрууд олноороо байрладаг байв. “Дананир” гэдэг нэртэй эдгээр бааранд оройн цагаар гадаадын иргэд цугларах нь хэвийн їзэгдэл болсон байлаа. Зєвлєлтийн иргэд эдгээр газруудад очих нь хориотой байсан юм. Гэхдээ энэ хоригийг зєвхєн цэргийнхэн л їг дуугїй биелїїлдэг байв. Бусад хїмїїс элдэв хоригийг їл тоон тэнд очиж, торхны хїйтэн шар айргийг залгилангаа шарсан тємс зооглож сууна. Энэ їеэр бїгд нэг їндэстэн мэт холилдож халуун яриа єрнїїлнэ. 1977 оны наймдугаар сард “Дананир” бааранд сууж байхдаа бид дэлхийг цочроосон нэгэн їйл явдлын талаар мэдэж билээ. Хаан таалал тєгссєн байлаа. Тэр бол Элвис Пресли юм.
    
Барууны улс, орнуудын бїх Элчин сайдын яамдууд тїїнд хїндэтгэл їзїїлж туг далбаагаа бєхийлгєж билээ. Гадаадын иргэд сэтгэл санаагаар ихэд унаж, рок-н-роллын хаанд гїн хїндэтгэл илэрхийлэн унаж тустлаа архидаж байв. Лалын шашинт энэ улс хїртэл их, дээд сургуулиудын хичээлийг амрааж, Иракийн тєв телевиз аугаа дуучны оршуулгын ёслолын тухай мэдээлсэн юм. Элвис Преслигийн дуулсан дуу, тоглосон киног сонсч, їзэн эрх чєлєєт хїмїїсийн бїхэл бїтэн нэг їе єсч хїмїїжсэн билээ. Тїїнгїйгээр рок хєгжим єнєєгийн тївшинд хэзээ ч хїрэхгїй байсан нь ойлгомжтой. Бїх радиостанциуд зєвхєн тїїний дууг нэвтрїїлж, оршуулгын ёслолынх нь талаар дэлгэрэнгїй мэдээлж байлаа.

Бїх улс, орнуудын тэр дундаа ЗХУ-ын тагнуулын алба тэр їед зїгээр суулгїй єєрсдийн тагнуул, туршуулын сїлжээг єргєтгєж байсан юм. Учир нь, тэнд гоё сайхан амьдралаар амьдрахын тулд ихээхэн мєнгє шаардагдаж байсан билээ. Бїгд л мєнгєтэй болохыг хїсэвч тэр бїр санаагаар болдоггїй хорвоо хойно тусгай албад энэ эмзэг газар дээр нь тоглолт хийн янз бїрийн арга хэрэглэн социалист бїтээн байгуулалтыг цогцлоож байгаа ЗХУ-ын талд яам, тамгын газар єндєр албан тушаал хашдаг хїмїїсийн эхнэрїїдийг хїртэл элсїїлэн мэдээлэл цуглуулах ажлыг зохион байгуулж байв. Ер нь тэр їед томоохон албан тушаалтнууд аль нэг улсын тусгай албанд давхар элсчихсэн, тэндээс багагїй мєнгє хїртээд сууж байсан билээ. Энд миний анхны даалгавар биелэгдсэн юм. Багдад хотын Аль-Мустансарийа их сургуулийн дэргэд гадаадуудад зориулсан араб хэл суралцуулах нэг жилийн хугацаатай дамжааг нээхээр шийдвэрлэв. Тэнд Зєвлєлтийн оюутнууд ч суралцах болсон билээ. КГБ буюу Улсыг аюулаас хамгаалах хорооны цэргийн сєрєх тагнуулын алба надад тэр дамжаанд суух їїрэг єгсєн юм. Тэнд би араб хэлийг суралцах арга барилуудыг эзэмших ёстой болов. Энэ їїрэг даалгавар надад таалагдсаныг нуух юун. Надад єгсєн зааварчилгаагаар бол би тэдэнтэй сайн харьцаа тогтоож, зарим нэг хїнийг єєрийн талд элсїїлэх ёстой байлаа.
    
ЗХУ-аас тэрхїї дамжаанд суралцахаар хоёр хїн ирсэн юм. Нэг эмэгтэй нь Патрис Лумумбын нэрэмжит их сургуулийн багш байв. Тэр их сургууль КГБ-гийн їїр уурхай байсан учраас багш эмэгтэй єєрийн гэсэн даалгавартай явсан биз. Нєгєєх нь сєрєх тагнуулын албаны залуу ажилтан бєгєєд Москва хотын Олон улсын харилцааны их сургуулийн эдийн засгийн сургуулийн оюутан байсан юм. Тїїний хувьд энэ нь дадлагажих ажил байсан бєгєєд ЭСЯ-нд тїїнтэй харилцдаг нэг хїн байж билээ. Дамжааны гол заагдаж байсан зїйл нь ємнє нь энэ хэлээр огт ярьж байгаагїй хїмїїст араб хэлийг заах аргачлал байв. Дээр нь Иракийн эрх баригч Арабын социалист сэргээн босголтын намын онолыг зааж байлаа. Би хэл мэддэг тул удтал хайсны эцэст яаж ийгээд тэрхїї сургалт явагдаж байсан танхимыг олсон юм. Манай бїлэгт 24 хїн байж билээ. Бидний гурван орос, Францын Мишель гэх сэргэлэн бїсгїй, Румыны Элчин сайдын їзэсгэлэнт охин Сильвия, Ираны Элчин сайдын яамны зєвлєхийн хїї Сухраб, хуучин “Опель” машин унасан Питер гэдэг залуу оюутан, Америк гаралтай япон бїсгїй дээр нэмж гурван мажар залуу єєрсдийн машинаар ирсэн билээ. Канадаас ирсэн бас нэг аятайхан залуу байсныг санаж байна. Бусдыг нь сайн санахгїй байх юм. Франц бїсгїй тєдєлгїй баян араб ивээн тэтгэгчтэй болсон. Бид гурвыг нэг давхар харшид суурьшуулав. Тэр нь ЭСЯ-наас холгїйхэн оршиж байв. Бусад хїмїїсийг их сургуулийн удирдлага оюутны хотхонд суурьшуулж билээ. Гэвч тэнд нь дэндїї бохир, тав тухгїй байсан учраас бїгд л тусдаа сууцтай болохыг хїсэмжлэх болсон.

Би Москвагийн Олон улсын харилцааны их сургуулийн эдийн засгийн тэнхимийн оюутан Сергейтэй дотно нєхєрлєв. Тэрбээр Москва орчимд ээжтэйгээ хоёул амьдардаг байсан учраас эгэл даруу, томоотой нэгэн байсан юм. Єндєр гуалиг тэрбээр цайрсан жийнсэн ємд, хуучирч муудсан “Адидас” пїїз ємсєнє. Цаг їеэсээ хоцрохыг хїсдэггїй эгэл жирийн оюутан залуу байв. Хїїхнїїдэд сайн, хїїхнїїд ч тїїнд сайн болох нь их. Үдийн хоол юм уу оройн зоог барихаар Сергей бидэн дээр байнга ирдэг байлаа. Ядуу оюутны хувиар тэр їргэлж єлсгєлєн явдаг байсан биз. Харин манайд бол амттай хоол идэж, хатуу ундаа хїртэх боломжтой байсан юм. ѫнэндээ бол тэр тусгай албаны ажилтны хувиар надаас их цалин авдаг байсан ч машин юм уу байр авахаар мєнгєє хадгалж байсан гэж би боддог. Гэхдээ л тэр ядуу оюутан шиг харагддаг байсан юм.
    
Нэг сар єнгєрєхєд тэрбээр Румыны Элчин сайдын охин Сильвияд ухаангїй дурласан бєгєєд тїїнд амар заяа їзїїлэхээ больж билээ. Эцэс сїїлдээ тэр бїсгїй царайлаг орос залуугийн найраанд орж тїїнд хариу хайр зарласан юм. Тэд нууцаар уулзалдаж, захидлаар харилцаж эхлэв. Бїх юм дэндїї романтик байдалд їргэлжилж байтал жолооч нь Элчин сайдад хошуу хїргэчихжээ. Сайд гайхалтай ухаалаг алхам хийсэн. Тэр охиноо загнахын оронд Серёжаг гэртээ танилцахаар урьсан байна. Нартай нэг сайхан єдєр Серёжа хїї Румын улсын Онц бєгєєд Бїрэн эрхт Элчин сайдад бараалхав. Хамгийн сонирхолтой нь, тэр сайдад таалагдсан тул цаадах нь тїїнийг охинтойгоо уулзаж байхыг зєвшєєрчээ. Тэр ч бїї хэл гэртээ зочлохыг зєвшєєрєв. Гагцхїї энэ бїхэн хичээл сургуульд нь саад болох учиргїй байлаа. Энэ бїхэн юугаар єндєрлєхийг тэр їед хэн ч мэдэхгїй байсан юм.
    
Хичээл тарсны дараа Сергей бид хоёр удахгїй бидэн дээр ирж нэгдсэн Германы оюутан болох Питерын хамтаар зугаалдаг байв. Сїїлд нь бидэн дээр Сухраб ирж нэмэгдсэн. Аав нь тїїнд єєрийн “Мерседес” машиныг унахыг зєвшєєрєв. Тэр нь Ираны ЭСЯ-ны 002 дугаар бїхий автомашин байсан юм. Баруун хоншоор дээрээ туг, далбаа тогтоох зориулалттай шон бїхий энэ машиныг Элчин сайд заримдаа албан ёсны їйл ажиллагааны їеэр унадаг байсан нь ойлгомжтой биз ээ. Сухраб “Мерседес” машинаараа хичээлдээ ирнэ. Хичээл тарангуут бид тэр машинд нь суугаад хотоор явдаг байв. Бидний араас Иракийн тусгай албад ажиглалт явуулж байгааг бид олж мэдэв. Үїнийг Питер тїрїїлж мэдсэн юм. Тийм учраас бид тїїний машинаар зугаалдаг болсон билээ. Удалгїй хэдэн оюутан нийлж, сургуулиас холгїй орших чинээлэг хїмїїс амьдардаг дїїрэгт бїхэл бїтэн байшинг тїрээслэн орсон. Хїн бїр єєрийн гэсэн єрєєтэй болж, їїнийхээ тєлбєрийг тєлдєг байлаа. Байрны гадна том цэцэрлэг байх бєгєєд хэд хэдэн ажилтан бидэнд їйлчилж байсан юм. Багдад хотод зєвхєн гадаадынхан їйлчлїїлдэг ховор барааны дэлгїїрїїд байж билээ. Тэнд гадаад паспортоо їзїїлээд доллараар хайрцаг шар айраг юм уу хэдэн лонх дарс худалдан авах боломжтой байлаа. Харин тэд цагаан архи юм уу виски авдаггїй байсан юм. ѫнэндээ бол цагаан архи юм уу вискиг Оросын оюутнууд, тэр дундаа би хааяахан авчирч тэднийг дайлна. Питер хєгжмийн єсгєгчийг цонхны тавцан дээр тавьж, нэрд гарч буй хамтлагуудын дууг чангаар орилуулдаг байлаа. Бїгд л ууж, идэхээ тохируулан бїжих дуртай байв. Ер нь Барууны оюутнуудын нэг давуу тал нь бага хэмжээний согтууруулах ундаа хэрэглээд цэнгэх чадвартайд байсан юм.

Энэ сургуульд суралцахаар ирсэн гадаадын ихэнх оюутнууд їнэндээ зїгээр ч нэг оюутнууд биш болох нь удахгїй тодорхой болсон. Румыны Элчин сайдын охиноос бусад нь бараг бїгдээрээ єєрсдийн улсын тусгай албадад давхар ажилладаг байжээ. Сухраб л гэхэд Ирак дахь Ираны Савак тагнуулын албаны туршуулын хїї байсан юм. Тїїний эцэг Ирак дахь Ираны тагнуулчдын ажиллагааг удирдан зохицуулдаг байв. Мишель нэртэй франц бїсгїй мєн л Францын тусгай албаны тагнуулч байсан юм. Япон бїсгїй АНУ-ын ТТГ-ын туршуул байсан бол мажар оюутнууд Унгарын тусгай албанд данстай байжээ. Ер нь бол бїгдээрээ л цаанаа харъяалагдах газартай байсан гэсэн їг. Заримдаа манайд цуглардаг байв. Тийм учраас надад тэдэнтэй дотносч, харьцаагаа гїнзгийрїїлэхэд туслах їїднээс нэг авдар цагаан архи, хэд хэдэн лонх Johnny Walker виски, хоёр, гурван гожин бїрэн утлагат хиам болон шаардлагатай їед хэрэглээрэй гэж 300 ирак динар тавьж єгсєн байлаа. Хэсэг хугацааны дараа Сергей, Питер бид гурав нэгэн хїрээлэнд зугаалж явтал Питер гэнэт бидэнд нэг чухал санал байгаа талаар єгїїлж билээ. Дараа нь тэр бидэнд єєрийгєє ХБНГУ-ын БНД мєрдєх товчооны ажилтан гэж хэлээд тїїний гол зорилго бол нэрт алан хядагч Абу Даудын байгаа газрыг олж тогтоох явдал гэдгийг єгїїлэв.
    
1972 онд Мюнхен хотод болсон Зуны олимпийн тоглолтын їеэр Палестины алан хядагчид Израилийн тамирчдыг зэрлэгээр хороосон билээ. Бїх алан хядагчид саатуулагдсан бєгєєд тохирох ял шийтгэлээ авсан болохыг тэр хэлсэн. Гэхдээ тэр тэднийг бїгдийг нь цаазлан хороосныг хэлээгїй юм. Германы тагнуулын алба Израилийн МОССАД тагнуулын байгууллагатай хамтарч энэ ажиллагааг Абу Дауд гэгч нєхєр зохион байгуулж, удирдан явуулсан гэдгийг тогтоожээ. Тэр їед алан хядагч этгээд Иракт хєлсний алуурчид бэлтгэдэг нэгэн хуаранд орогнож байсан бололтой. Тэнд нь ЗХУ-аас ирсэн цэргийн мэргэжилтнїїд ажилладаг байсан аж. Тиймээс Питер бидэнд хандаж Даудыг хаана байгаа талаар, мєн Зєвлєлтийн хэн гэдэг мэргэжилтэн тїїнтэй хамтарч ажилласан болохыг хэлж єгєхийг гуйсан юм. Тэгвэл бид єєрийн улсдаа, тэр ч байтугай бїх хїн тєрєлхтєнд тусалсан хэрэг болно гэж Питер єгїїлэв. Энэ нь бусдыг єєрийн талд элсїїлэхийг оролдогч хїмїїсийн хэрэглэдэг сонгодог хувилбар болохыг бид мэдэлгїй яах билээ.

1972 онд Мюнхен хотод зохиогдсон Зуны олимпийн їеэр Израилийн тамирчдыг барьцаалах ажиллагааг сэдэж олон зохион байгуулсан Абу Дауд гэгч этгээд сїїлийн 30 гаруй жилийн туршид єнгєрснєєсєє зугтах гэж Арабын улс, орнуудын нийслэл дунд нїїдэллэж байгаа юм. “Олон улсын олимпийн хороо Палестин улсыг спортын их наадамд оролцох хїсэлтээ илэрхийлсний хариуд татгалзсан гэдгийг бид долоодугаар сарын 13-ны єглєє Ром хотод байхдаа мэдээд энэ санааг сэдсэн билээ. Палестин гэж улс энэ дэлхий дээр байхгїй гэсэн хариуг тэгэхэд єгсєн юм. За, яахав. Тэгвэл бид ийм улс дэлхий дээр байдаг гэдгийг хїн тєрєлхтєнд харуулаад орхиё л доо гэж би хэлсэн. Барууны улс, орнууд тэр їед Палестин гэдэг улс огт байхгїй мэтээр ярьж байлаа. Тэгвэл бид олимпийн тоглолтыг їзэж суугаа 500 сая хїнд тийм улс байдаг юм шїї гэдгийг харуулахыг зорьсон” гэж Дауд дурсчээ.
    
1972 оны есдїгээр сарын тавны єдєр “Фатх”-ын бїрэлдэхїїнд багтдаг Палестины “Хар есдїгээр сар” нэртэй алан хядагч бїлэглэлийн гишїїд Мюнхен дахь олимпийн тосгоны нэг барилгыг эзэлж авсан юм. Тэдний барьцаанд уг олимпод оролцож байсан Израиль улсын шигшээ багийн тамирчин, дасгалжуулагчид оржээ. Гэмт этгээдїїд хоёр тамирчныг хороогоод, їлдсэн хїмїїсийг авч нисдэг тэргэнд суусан билээ. Германы цагдаагийн мэргэн буучид алан хядагчид руу гал нээсэн боловч тєдийлєн амжилт олоогїй юм. Тэд таван гэмт этгээдийг хороож дєнгєв. Харин барьцаанд орсон 11 жїїд хїн бїгд алагджээ. Олзлогдсон алан хядагчид удалгїй эрх чєлєєтэй болсон аж. Жїїдїїд “Амийг амиар” гэдэг їгийг санаж, тэр їед Израилийн Засгийн газрыг тэргїїлж байсан Голда Меир єєрийн удирдлагад байдаг МОССАД байгууллагын туршуулуудад алан хядагчдыг олж устгахыг тушаасан билээ.
    
Нэг жилийн дотор МОССАД-ын тусгай ажилтнууд Мюнхен хотод їйлдэгдсэн аллагад ямар нэг холбоотой байсан арав гаруй палестин хїнийг дэлхийн энд тэнд байхад нь илрїїлж хороосон юм. 1973 онд тусгайлан байгуулсан єндєр чадвар, бэлтгэл, дадлага бїхий дайчдаас бїрдсэн элит нэгтгэлийн байлдагчид тэрхїї алан хядлагыг захиалсан гурван хїнийг устгажээ. Тэр нэгтгэлийг хожим нь Израилийн Ерєнхий сайд болсон Эхуд Барак толгойлж байсан аж. Ийнхїї нэг жилийн хугацаанд энэхїї аймшигт аллагыг захиалж, гїйцэтгэсэн бїх алан хядагчид устгагдсан билээ. Гэвч Израиль тэднийг алж устгах ажиллагаанд ямар нэгэн холбоотой гэдгээ хїлээн зєвшєєрєєгїй юм. Ганцхан Абу Дауд л амьд сэрїїн їлдээд байлаа. Тїїнийг олж чадаагїй юм.
    
Тийм учраас дэлхийн єндєр хєгжилтэй орнуудын тусгай албад тэрхїї аллагыг зохион байгуулагч гол хїн болох Абу Дауд хаана нуугдаж байгаа, тїїнийг хэрхэн олох вэ гэдэг дээр толгойгоо гашилгахад хїрсэн аж. Яг їнэндээ бол мань эр тэр їед Иракт Зєвлєлтийн сєрєх тагнуулын албаны зєвлєгч нарын удирдлаган дор орогнож байсан юм. Баруун Германы БНД тагнуулын алба тїїний хаа байгаа газрыг таамаглаж байсан ч тэнд хїрч чадахгїй байлаа. Нэг єдєр Сергей Сухрабаас тїїний “Мерседес” машиныг гуйж билээ. Тїїгээрээ тэр Румыны ЭСЯ руу Сильвияг авахаар явах гэж байв. Манай хїн дэгжин харагдахыг хїссэн нь тодорхой. Сухраб зєвшєєрєв. Хэсэг хугацааны дараа Сергей бидэн дээр явган хїрч ирсэн. Тэр тэмдэглэгээ байхгїй нїх рїї орж машиныг нь эвдсэн гэдгээ Сухрабад хэлэв. Тэр хоёр їїнийг чандлан нуухаар шийдэж билээ. Сухраб аавынхаа машиныг єєрєє эвдсэн гэж хэлэхээр тохирчээ. Маргааш єдєр нь Сухраб ирээд бїх юм хэвийн байгаа гэж хэлсэн. Аав нь тїїнд итгэсэн бєгєєд машин нь бїрэн даатгагдсан тул тэгтлээ их загнаагїй гэв. Сергей энэ тухай хэнд ч хэлээгїй билээ. Надад ч мєн адил. Урьдын адил тэр над дээр хоол идэхээр ирж, Питертэй хамт дарс ууж, бїх юм мартагдсан байлаа. Гэвч хэрэг явдал бишдэв.

Болсон хэрэг явдлын талаар Сергей ЭСЯ-ынханд ч хэлээгїй юм. Уг нь тэр тагнуулын албаны ажилтан учраас болсон явдлын талаар тэр даруй илтгэх учиртай байсан билээ. Питер л ямар нэг таагїй мэдээ хїлээж байгаа юм шиг сандарч байлаа. Арван хоног єнгєрєв. Миний эхнэр амралтаа дуусгаад эргэж ирсэн. Сергей ч тэр хэрэг явдлыг мартаад байтал нэг єдєр тїїн дээр Сухраб ирээд орой хїссэн газраа сонгож єєртэй нь уулзахыг хэлсэн. Бид ч голчлон гадаадууд ордог “Дананир”-т уушийн газрыг санал болгов. Тэнд бусад газраас илїї тохилог байдгаас гадна хоёрдугаар давхарт нь амар тайван ярих боломжтой байсан билээ. Тэгээд ч тэнд олны хєлийн газар тул ямар нэг асуудал гарахгїй байсан юм. Бидэнд тэгж санагдсан хэрэг. Оройн долоон цагт Серёжа бид хоёр “Дананир” очоод шууд хоёрдугаар давхарт гарч ширээнд суусан. Самар, задгай шар айраг захиалтал Сергей надад юу болсныг хэлсэн билээ. Тєдєлгїй Сухраб нэг сонин нєхєртэй орж ирсэн. Тїїнийг тэр аавынхаа хувийн бие тєлєєлєгч гэж танилцуулав. Тэр этгээд урт їстэй, ширїїн харцтай, нарийн хамар болон чанга гартай нэгэн байсан юм. Тулааны урлагаар хичээллэдэг гэдэг нь тодорхой байлаа. Тэрбээр халааснаасаа нїхэнд орсон машин, тїїнийг хэрхэн гаргасан зэрэг гэрэл зургуудыг гаргаж ирээд Сухрабын аав машиныг нь їнэн хэрэг дээрээ хэн осолдуулж орхисныг мэдэж байгаа гэж хэлэв. Тусгай загвараар хийгдсэн тэрхїї “Мерседес 280” загварын машин 80 мянган долларын їнэтэй болохыг палхийтэл хэлж орхисон. Жолооны ард Сергей байсныг дуулгав. Сергей жолооны эрхгїй мєртлєє машин барьсан нь Иракийн хуулиар бол хатуу шийтгэл хїлээх ёстой їйлдэл болохыг онцолсон. Надад ч тэр “гоё” мэдээ дуулгахаа мартсангїй. Намайг гэртээ сургуулийн оюутнуудыг цуглуулж их хэмжээний архидалт зохион байгуулсан гэж хэлэв. Зарим нэг оюутнууд, тэр дундаа Сухраб 20 нас хїрээгїй байсан учраас Иракт иймэрхїї їйлдэл нь мєн л хатуу шийтгэл оногдуулдаг гэмт хэрэг болохыг сануулсан. Гэхдээ асуудлыг шийдэх гарц байгаа гэдгийг єгїїлэв. Тэр бидэнд Ираны Улсыг аюулаас хамгаалах яамтай насан туршдаа хамтарч ажиллах тухай гэрээнд гарын їсэг зурахыг санал болгосон. Тэгсэн тохиолдолд асуудлыг їг дуугїй намжаахыг амлав. Тїїнээс гадна бидэнд сар бїр 500 динар єгнє гэдгээ хэлж билээ. Тэр їед ЗХУ-ын Элчин сайд 300 динарын цалин авч байсан юм. Харин бидний хийж гїйцэтгэх ажлын тухай дараа хэлэлцэхээр болсон. Эс зєвшєєрвєл холбогдох бичиг баримтуудыг манай талд єгєєд зогсохгїй Иракийн хууль сахиулах байгууллагынханд дамжуулна гэдгээ сануулав. Бид тэр їед дипломат халдашгїй эрхтэй байгаагїй нь тодорхой. Сергей 15 жил, харин би таван жил шоронд хоригдох магадлалтай байв. Иракийн хорих газрууд хїнд нєхцєлтэйгээрээ алдартай билээ. Тэнд гадаадын хоригдлууд ганц жилийг ч тэсвэрлэдэггїй юм. Тиймээс бидэнд яаруу шийдвэр гаргахгїй байхыг хэлж, сайтар бодохыг зєвлєсєн. Маргааш єдєр нь гурван цагт яг энэ газраа уулзахыг ерєєгєєд тэд гарцгаав.
    
Сергей тэр хэрэг явдлын талаар ЭСЯ-нд илтгээгїй учир намайг ч давхар чирсэн юм. Тэр єєдгїй хулчгар новш байжээ. Би ч явахаар бэлтгэж эхлэв. Гэвч бидний адал явдал їїгээр дуусгавар болоогїй билээ. Доороос гартаа шар айраг барьсан Питер єгсч ирэв. Тэр Сухрабыг нєгєє хїнтэйгээ явахыг хїлээж суусан гэнэ. Питер бидэнд тэдний тавьсан саналын талаар мэдэж байгаа гэдгээ хэлээд тэдний талд ажиллабал тийм ч амар тайван амьдрахгїй болохыг хэлсэн юм. “Та хоёрыг боломж л гарвал тонилгож орхино” гэж тэр хэлээд бидний ємнє гурван хїний гадаад паспорт гаргаж тавьсан.

Нэг дээр миний зураг, нєгєє дээр нь эхнэрийн маань зураг, їлдсэн дээр нь Сергейн зураг наагдсан байлаа. Харин нэр нь єєр байсан юм. Виз ч дарагдсан байв. Бид гайхаж хоцроод тїїн рїї эргэлзэнгїй харсан. Питер биднийг їтэр тїргэн Иракаас явахыг хїссэн. Тэр шєнєдєє багтаж Бангкок руу нисэхийг зєвлєж билээ. Тэнд нэвтрэх визийг шууд нисэх онгоцны буудал дээр дарж єгдєг гэв. “Тайландад та нарыг хэн ч эрж хайхгїй. Харин бидэнд тэнд баталгаатай газар бий. Дараа нь та нарыг яахыгаа шийдэх болно. Манай тусгай алба та нарыг дэмжих бєгєєд ажил тєрєл, орон сууцаар хангана. Германд та нар боломжийн амьдрах болно. Та хоёрын гэрийг Ираны тусгай албад ажиглаж байгаа. Би Сергейтэй хамт явах болно. Харин чи, Иван гэрээрээ орж эхнэрээ гар цїнхтэй нь аваад гараарай. Хэрэгтэй зїйлээ Бангкокт очоод авна биз. Та нарыг хаашаа ч юм явж байгаа гэдгийг хэн ч мэдэх ёсгїй. Нисэх онгоцны буудал дээр уулзъя. Байдал маш эвгїй болсон шїї. Та нар ямар нэг жижигхэн алдаа хийх л юм бол єнєєдєр гэхэд зїйл дуусна” гэж Питер хэлэв.
    
Ингэж л миний амьдрал тэртээ 1978 онд єєрчлєгдєх дєхсєн юм. Магадгїй, тэгсэн бол дээр байж мэднэ. Хэн мэдэх билээ. Гэвч бид нарын пионерийн хїмїїжил ийм шийдвэр гаргахад саад болсон юм. Питер Сергейг доор хїлээж байх болно гээд бууж одсон. Би Серёжа руу хараад тэр амьдралаа єєрчлєх бодолгїй байгаа гэдгийг ойлгов. Харин тэр илїї ухаалаг нїїдэл хийсэн байлаа. Уушийн газрын хоёрдугаар давхарт манай мэргэжилтнїїд болон орчуулагчдын амьдардаг байр руу нэвтрэх хаалга байсан юм. Би энэ хаалганы талаар мэдэж байсан тул Сергейд хэлсэн. Тавдугаар давхарт миний анд нєхєр амьдардаг тул бид хоёр тийшээ орж хэрхэхээ ярилцана гэж тохиролцов. Сергей бие засах газар руу ороод алга болчихсон. Тєдєлгїй би араас нь явж нєхрийндєє орсон юм. Аз болж тэр гэртээ байлаа. Харин тэр надад ямар ч Сергей тїїн дээр орж ирээгїй гэж хэлэв. Сергей намайг уснаас хуурай гарган, азаа їзэж Питертэй хамт явахаар шийдсэнийг ингэж би ойлгосон билээ.
    
Би арын хаалгаар гарч такси зогсоогоод ЭСЯ руугаа явсан. Тэнд би сєрєх тагнуулын ажилтан Виленыг олоод бїгдийг тїїнд ярьж гарлаа. Тэр хэн нэгэн рїї ярьж, хэсэг юм хэлээд дараа нь намайг ЭСЯ-ны албан хэсэг рїї оруулсан. Тэр жижїїрт їїрэг єгч билээ. Хоёр ажилтнаа зэвсэглэн манай гэр рїї очиж эхнэрийг маань хамгаалалтад авахыг їїрэгдсэн хэрэг. Тэр хоёр хїнийг хараад миний эхнэр яах нь надад тодорхой байсан юм. Шийдвэрийг цаг тухайд нь зєв зїйтэй авсан бєгєєд эхнэр маань сїїлд надад манай ажилтнууд тїїн дээр очсоноос хойш нэг цагийн дараа бас нэг дипломат номертой тэрэг байрны гадаа очоод манайхны машиныг хараад буцсан гэдгийг хэлж байлаа.
    
Вилен бид хоёр миний ємнє нь хэзээ ч нэвтэрч байгаагїй ЭСЯ-ны хаалттай хэсэгт орсон юм. Хэд хэдэн жижїїрийн дэргэдїїр нэвтрэв. Би буудуулахаар явж байгаа хоригдол аятай байгаагаа ойлгосон. ѫнэн хэрэг дээрээ бол бид тагнуулын даргатай уулзахаар явж байсан юм. Тэр намайг харахыг хїсч, миний амнаас юу болсныг сонсохыг хїссэн байлаа. Хэзээ нэгэн цагт тїїнтэй уулзана гэж бодож явсангїй. Тїїнийг мэднэ гэдэг єєрєє аюултай зїйл билээ. Би тїїнийг генерал цолтой нэгэн гэдгээс єєрийг мэддэггїй байв. Тэгтэл тэр эелдэг зантай ази хїн байсан юм. Намайг хараад тэр удтал ажигласны эцэст аядуу хэлээр “Ийм удаан алба хаахдаа давхар элсїїлэлт хийгдэж байгаа тохиолдол їзээгїй юм. Бид их муу ажилласан байна. Энэ хєвгїїдийн оронд манай мэргэжлийн хїмїїс байсан ч болоосой доо. Тэгвэл бид их амжилт олох байлаа. Тэгтэл бид энэ банди нарыг тавьж єгч байдаг. Нэг нь тэсэлгїй алга болчихлоо. Нєгєєх нь энд бэмбэгнэж зогсоно. Найзынхаа талаар мэдээлээгїй нь буруу хэрэг. Одоо та яая гэж бодож байна, нєхєр Лукашёв? Ярь л даа” гэж хэлэв.
    
Би бїгдийг эхнээс нь ярьж эхлэв. Сергей Сильвиягийн толгойг эргїїлж, аавд нь таалагдсан хэсгийг сонсоод тэр инээж орхисон билээ. Үїнийг сонсоод тэр Сергейг Румыны ЭСЯ-аас эрж хайх нь зїйтэй гэдгийг хэлсэн. Харин одоо миний болон эхнэрийн хамгаалалтыг чангатгах ёстойг єгїїлэв. Яамны нэг машин Сергейн амьдардаг байрны їїдийг хааж зогсон, манай їлдсэн машинууд хагас цаг тутамд тэр хавиар эргэлдэх ёстойг дарга тушаав. Тэр шєнє ЭСЯ-ны бараг бїх ажилтнууд Сергей бид хоёроос болж тїгшїїр аван нойргїй хоносон. Намайг гэрт маань хїргэж єгєв. Гэрийн гадаа дипломат албаны дугаартай хоёр машин зогсч байлаа. Эхнэр маань хоол хийж, бид шєнєжингєє ширээний ард сууцгаасан юм. Ямар ч байсан тэр шєнє юу ч болоогїй. Хэн ч Сухрабтай уулзахаар очоогїй, Бангкок руу хэн ч нисээгїй билээ.

Сергей энэ бїх хугацаанд Румыны ЭСЯ-нд орогнож байсан бєгєєд Сильвияд албан ёсоор гэрлэх санал тавьсан байв. Тэр саналыг бїсгїй, тїїний эцэг, эх нар хїлээж авсан юм. Маргааш єдєр нь Румыны ЭСЯ-ны машин гадагш гарч хотын тєвєєр дайраад Ираны ЭСЯ-ыг зїглэсэн. Тэнд тэднийг хїлээж байсан бєгєєд шууд дотогшоогоо оруулжээ. Хїндэт зочноо угтахаар Элчин сайд єєрєє гарч ирсэн юм. Тэр Румыны Элчин сайдыг дотогш орохыг урив. Харилцан хїндэтгэл їзїїлсний эцэст яриа Сергей болон тїїний эвдэж орхисон машины талаар єрнєжээ. Ираны Элчин сайд їїнийг хуучин тїїх бєгєєд тэвдэж сандрах учир шалтгаан їгїй гэдгийг онцлов. Румыны Элчин сайд Сергейг єєрийн охинтой гэрлэх гэж байгааг дуулгатал Ираны Элчин сайд уулга алдан баярлажээ. Тэрбээр залуу хосод цоо шинэ “Мерседес” машин бэлэглэхээ амласан байна.
    
Ингэж Сергей болон автомашины асуудал намжсан билээ. Дараа нь Румыны Элчин сайд манай Элчин сайдтай уулзаж нэлээд удаан хугацаанд ярилцсан юм. Тєдєлгїй Элчин сайд тагнуулын даргыг дуудаж бас удтал ярилцсан. Румыны Элчин сайд ийнхїї маш ухаалаг загнаж, асуудлыг намжааж дєнгєв. Єєрєє ч боломжийн хїргэнтэй болоод авчээ. Тэд хуримаа Багдад хотод гэр бїлийн хїрээнд тэмдэглэсэн билээ. Харин “Мерседес” машиныг хэн ч тэдэнд бэлэглээгїй юм. Тєдєлгїй Иракийн удирдлага Хомейниг улсаасаа гарч явахыг шаардсан бєгєєд тэр 1978 оны сїїлээр Францыг зорьсон. 1979 оны эхээр Иранд Шахын эсрэг чиглэгдсэн їймээн самуун дэгдсэн бєгєєд 1979 оны хоёрдугаар сарын нэгэнд Хомейни Тегеранд очиж лалын шинэ Бїгд найрамдах улсыг тэргїїлсэн билээ.

Тэр їед Иран улс газрын тос худалдаалж жилдээ 120 тэрбум долларын ашиг олдог байлаа. Энэ их мєнгє юунд зарцуулагдаж байсан нь харин тодорхойгїй юм. Энэ мєнгєний зарим нэг хэсэг лалын хэт даврагчдыг санхїїжїїлэхэд зориулагдсан байх талтай. Ираныг Лалын Бїгд найрамдах улсаар тунхагласан бєгєєд экс шахын бїх генерал, тїшмэдїїдийг цаазалсан билээ. Элчин сайдыг ч эгїїлэн татсан бєгєєд нутагт нь дїїжлэн хороожээ. Иракт ч мєн тєрийн эргэлт гарсан. 1979 оны долоодугаар сард Саддам Хусейн засгийн эрхээс єєрийн хамаатан Хасан аль-Бакрыг тїлхэж унагаасан бєгєєд хожим нь тїїнийг буудан хороожээ.

Ийнхїї Хусейн дангаар ноёрхлоо тогтоосон юм. Ирак улс Иранаас дипломат харилцаагаа тасласан бєгєєд хагас жилийн дараа энэ хоёр улс урт удаан їргэлжлэх цус асгаруулсан дайныг эхлїїлсэн билээ.
www.wikimon.mn