сайдуудын томилгооны талаар ярилцлаа.

-МАН энэ удаагийн сонгуулиар УИХ-д олонх болж чадсангүй. Үүнд намын удирдлагууд буруутай юу, эсвэл өнгөрсөн дөрвөн жилийн үйл ажиллагаатай холбоотой юу?

-Энэ удаагийн сонгууль УИХ-ын сонгуулийн шинэ хуулийн дагуу автомат системээр явуулсан нь өмнөх сонгуулиудаас онцлогтой байлаа. Сонгуульд манай нам ялагдаагүй, АН ялаагүй. Ард түмэн хэдхэн суудлын зөрүүтэй дүнгээ тавьсан. АН-аас хэдэн суудлаар цөөнх болсон нь олон учир шалтгаантай гэж боддог.

Нэгдүгээрт, намын нэр сольсонд ард түмнээс шүүмжлэл гарч байгаа. Миний хувьд намын нэр сольсон нь зөв гэж боддог ч цаг хугацааны хувьд арай эртэдсэн юм болов уу.

Хоёрдугаарт, манай намынхан нэр дэвшүүлэх явцад буруу судалгаа хийсэн байж болзошгүй. Зарим газарт суудал авч ирэх боломжгүй хүнийг дэвшүүлсэн нь бидний алдаа болсон. Гуравдугаарт, автомат машинд үнэхээр эргэлзэж байна.

Тухайлбал, нийслэлд дөрөвхөн суудал аваад бусад бүх суудлаа алдана гэдэг нь байж боломгүй зүйл учраас автомат машинд итгэх итгэл алдарч байна. Орон нутгийн сонгуульд автомат машин хэрэглэснээр шударга сонгууль болно гэдэгт итгэл муутай байгаа.

-МАН сонгуульд ялагдчихаад намын удирдах зөвлөлийн бүрэлдэхүүнээ шинэчилсэн. Мөн үзэл бодолдоо ч нэлээд өөрчлөлт хийсэн гэж бодож байна?

-МАН шинэчлэгдэж байгаа. Шинэчлэлээ хийгээд эхэлчихсэн, бас залуужиж байгаа. Олон залуучууд, эмэгтэйчүүд манай намд элсэж байна. Тийм учраас МАН-ыг шинэчлэгдсэн нам гэж хэлмээр байна.

Мөн саяхан Ерөнхий сайд асан Сү.Батболд СоцИнтернийн дэд дарга боллоо. Энэ нь Монголын түүхэнд байгаагүй үйл явдал болсон. Монгол хүн анх удаа СоцИнтернийн дэд дарга болсон нь энэ намын шинэчлэл, нүүр царай олон улсын хэмжээнд яаж үнэлэгдэж байгааг харууллаа.

-МАН-ын дарга, генсек солигдлоо. Ө.Энхтүвшин, Г.Занданшатар хоёр өмнөх хоёр даргатайгаа үзэл бодол адилхан учир төдийлөн шинээр ажиллаж чадахгүй болов уу гэсэн яриа байна. Энэ талаар байр сууриа илэрхийлээч?

-Тэдний үзэл бодол адилхан байж болно. Гэхдээ тэдний ажиллах арга барил нь өөр.

Тухайлбал, Ө.Энхтүвшинг намын хорооны дарга, нарийн бичгийн   дарга байхад МАН УИХ-д цөөнх байсан. Тэр хүнд үед намаа аварч, ялуулж чадсан туршлагатай хүн намын дарга боллоо. Г.Занданшатарын хувьд манай намын өсч яваа чадварлаг, боловсрол өндөртэй залуу. Энэ хоёр үзэл бодлоороо нөгөө хоёртойгоо адил ч ажлын арга барил нь өөр болохоор сайн үр дүн авч ирнэ гэж бодож байна.

Удирдах зөвлөлийн гишүүд шинэчлэгдлээ. МАН маш дотоод ардчилалтай. Харин АН-ыг “ардчилсан” гэдэг нэр зүүснээс биш дотоод ардчилалтай гэдэгт итгэдэггүй.

-Яагаад. Танай нам үнэхээр дотоод ардчилалтай гэж үү?

-АН-ыг зөвхөн УИХ-ын дарга, намын дарга хоёр нь л удирдаж байна. Манай намд тийм юм байдаггүй. Тухайлбал, бид удирдах зөвлөл, намын дарга, нарийн бичгийн даргыг шүүмжилдэг. Хэлэх зүйлээ хэлдэг. Ийм л дотоод ардчилалтай. Энэ удаагийн удирдах зөвлөлд хэлэх юмаа хэлчихдэг, олон жилийн туршлагатай улстөрчид орсон.

-90 гаруй жилийн түүхтэй том намынхан энэ удаагийн сонгуулиар ялна гэдэгтээ итгэлтэй, бардам, байснаасаа болоод ялагдчихаад, шокноосоо гарч чадахаа больчихлоо гэсэн яриа байгаа?

-Хүн бүр өөр өөрийнхөө өнцгөөс тайлбарлана. Манай намынхны хувьд тэгж бардаж, хамраа сөхсөн юм байхгүй. Нэг нам 90 гаруй жил улсыг удирдана гэдэг амаргүй. МАН боловсон хүчин арвинтай төрийн албаны өндөр туршлагатай.

Манай намын зарим лидер хүн бүрт таалагдах албагүй. Тухайлбал, АН-ынхан Ц.Нямдорж гишүүнийг шүүмжилж л   байдаг. Ц.Нямдорж   гишүүн жинхэнэ ардчилсан үзэлтэй хүн. Хэрэв өнөөдөр бид АН-ын бүлгийг байгуулаагүй байсан бол намын удирдах зөвлөл дээр Ц.Нямдорж гишүүн “Нийт хүн амын 40-өөд хувийн саналыг авсан намыг бүлэггүй байлгаж болохгүй. Та нар ингэж хууль бус юм хийхгүй шүү” гээд биднийг загнаж, жинхэнэ буулгаж өгч байгаа. Манайд ийм л шударга хүмүүс бий. МАН 90 гаруй жилийн түүхэндээ ялж, ялагдаж байсан. Бидний бүлгийг байгуулж өгсөн өгөөгүй бид ухрахгүй хүчтэй сөрөг хүчин болж ажиллаж чадна.

-Орон нутгийн сонгуулийн тухай хуулийг АН-ынхан хүч түрж өөрсдөдөө ашигтайгаар шийдчихлээ гэж танай намынхан шүүмжлээд байгаа. УИХ-ын сонгуулиар МАН, АН-аас орон нутагт илүү санал авсан болохоор энэ удаа МАН-ыг дарах гэж хууль баталлаа гэж яриад байгаа. Танд үнэхээр тийм зүйл ажиглагдсан уу?

-АН-ынхан сүүлийн хэд хэдэн хуулийг өөрсдөдөө зориулж баталлаа.

Тухайлбал, Үндсэн хуульд наймаас дээш суудал авсан нам бүлэг байгуулна гээд биччихсэн байдаг. 24 цагийн дотор бүлэг байгуулна гэж Дэгийн тухай хуульд заасан байдаг. Энэ бол шалтгаан биш шалтаг.

МАН-ын бүлгийг байгуулчихвал АН-ынханд саад болно. Яагаад гэвэл хуулиа мэддэг мэргэшсэн улстөрч манай намд олон байгаа. Тиймээс 24 цаг гэдгээр шалтаг болгоод бүлгийг нь байгуулахгүй байж байгаад хэд хэдэн хуулийг баталлаа. Орон нутгийн сонгуулийн тухай хуулийг өөрсдийн санаснаар баталчихлаа.

Сонгуульд заавал “Бодь” группийн оруулж ирсэн машиныг ашиглах ямар шаардлагатай юм. Яагаад өөр орны тооллогын машиныг оруулж ирж болдоггүй юм бол. Манай намын бүлгийг байгуулж өгөхгүй байгаагийн цаана том шалтаг байна. АН Орон нутгийн сонгуулийн тухай хуулийг өөрсдийн талдаа батлаад нэг удаа ялдаг л юм байгаа биз. Монголын ард түмэн ухаантай болохоор энэ байдал үргэлжлэхгүй.

Наад зах нь төрийн албан хаагчдын томилгоо юу болж буйг ард түмэн ухаантай учир хараад сууж байгаа. Төрийн албаны цус ойртолт эхэллээ. Мэргэшсэн төрийн албан хаагчдыг халж, намын харьяаллаар нь томилж байна. Энэ бүгдэд ард түмэн дүнгээ тавих байх.

-МАН-ынхан 24 цаг гэдэг хуулийн заалтаа зөрчсөнөөр бүлгээ байгуулж чадаагүй. Хүч түрсэн хуулиуд батлагдсанд зөвхөн Ардчилсан намыг буруутгах биш МАН-ынхны ч буруу бий шүү дээ?

-Хэн хууль зөрчсөн нь тодорхой. Үндсэн хуульд парламентын хамгийн ахмад гишүүн нь анхдугаар чуулганыг    удирдана гээд заачихсан   байхад Д.Дэмбэрэл гишүүнээр удирдуулахгүй хууль зөрчиж, УИХ-ын даргыг томилсон.

Тэдэнд ичих нүүр, айх зүйл алга. Эмэгтэй хүний хувьд хэлэхэд манай намынхан дэндүү номын байна. Энэ байдлыг Ардчилсан намынхан ашиглаж байна. Гэхдээ тэдний аманд орно гэж юу байх вэ.

-Дэд сайдууд томилогдчихлоо. ХХААХҮ-ийн дэд сайдаар ажиллаж байсан хүний хувьд дэд сайдаар ямар хүн ажиллавал зохимжтой вэ?

-Манай яамны хувьд би анхны эмэгтэй дэд сайд нь байлаа. ХХААХҮЯ маш ачаалалтай ажилладаг байсан. Тиймээс энэ яаманд төрийн ажил сайн мэддэг хүн ирэх хэрэгтэй.

Хамгийн гол нь сайд, дэд сайд хоёр тухайн салбарын мэргэжилтэй байх албагүй. Сайн менежер байх ёстой. Т.Бадамжунай сайд хэдийгээр автын мэргэжилтэй хүн ч гэлээ ХХААХҮЯ-ыг хэрхэн удирдсаныг ард түмэн мэдэж байгаа. Дэд сайдууд төрийн албанд мэргэшсэн, төрийн албан хаагчдын зовлонг мэддэг хүн томилогдох нь зүйтэй.

-Дэд сайдын орон тоо байх шаардлагагүй гэж нэг хэсэг ярьж байсан. Манай улсад дэд сайдын орон тоо байх шаардлагатай юу?

-Дэд сайд байх шаардлагатай. Олон улсын   жишигт дэд сайдын орон тоо байдаг. Хүмүүс өөрсдийн өнцгөөс янз бүрээр л тайлбарладаг. Дэд сайд, сайдыг оролдог, сайдын баруун гар болж ажилладаг.

Төрийн нарийн бичгийн дарга бол төрийн албан хаагч. Улстөрийн албанд орж ажиллаж чадахгүй. Харин дэд сайд төрийн ажил, улстөрийн ажилд аль алинд нь орж ажиллаж чаддаг.

-Шинээр томилогдсон дэд сайдуудын хувьд хэр шаардлага хангасан хүмүүс байна вэ?

-Шинэ дэд сайдуудын нэрсийг хараад гайхаж байсан. О.Чулуунбат гишүүнийг дэд сайд болохыг хүлээн зөвшөөрнө. О.Чулуунбат гишүүн төрийн албанд олон жил зүтгэсэн. Бусдыг нь ёстой мэдэхгүй юм.

Хувийн компанийн захирал төрийн албанд томилогдохоор төрийн албыг хувийн компани шигээ сэтгэж ажиллах гээд байдаг тал бий. Төрийн алба өөрийн гэсэн стандарттай, тусгай хуультай, ёс жаягтай байдаг. Наад зах нь төрийн албан хаагчидтай хэрхэн харьцах, мэргэшсэн төрийн албан хаагчдыг яаж удирдах уу гэдэгт авьяас их шаарддаг. Тийм учраас төрийн алба мэдэхгүй дэд сайдууд цаашид яаж ажиллахыг мэдэхгүй байна.

Зарим яамыг харахад сайд, дэд сайдад хувийн компани удирдаж байсан хүмүүс томилогдчихлоо. Төрийн албан хаагчид маань л сайн ажиллахгүй бол байдал хүндэрнэ. Гэхдээ үр дүнг нь харж л байя.

Эх сурвалж: "Өглөөний сонин"