-Манай улсад өдөр ирэх тусам юмны үнэ өсч байна. Энэ чиглэлээр судалгаа хийдэг хүний хувьд үнийн өсөлтийн шалтгааныг юу гэж үзэж байна вэ?

-Бараа бүтээгдэхүүний үнэ өсөхөд нөлөөлж буй маш олон шалтгаан бий. Тухайлбал, хил гаалийн түгжрэлээс эхлээд, хувь хүний шунал ч нөлөөлж байгаагааг үгүйсгэх араггүй. Харин үнэ бууруулах нь зөвхөн төр засгийн асуудал биш. Бизнесийн хүрээнийхэн, ард иргэд, төр засгийн хамтарч шийдвэрлэх асуудал.

-Үнэ ханшийг бууруулах ямар арга байна?

-Эхний ээлжинд хууль эрх зүйн орчинд өөрчлөлт оруулахгүйгээр үнийг бууруулах арга бий. Бараа, үйлчилгээний үнийг үйлчлүүлэгч, хэрэглэгчдэд тодорхой болгох хэрэгтэй. Бараа болгон дээр үйлдвэрлэгдсэн үнэ, импортлогдсон үнэ болон нийт үнийн мэдээлэл байх ёстой. Ингэснээр иргэд ямар үнэтэй бараа бүтээгдэхүүн сонгож байгаагаа мэднэ.

Хоёрдугаарт, хууль эрх зүйн орчинд өөрчлөлт оруулах замаар үнэд нөлөөлж болно. Үнийн тухай хууль, Худалдааны тухай хууль гаргаж, үнэ зохицуулалтын арга хэмжээг авах шаардлагатай.

Гуравдугаарт, төсөл хөтөлбөрүүдийн хүрээнд логистикийн дэд бүтцийг улсын хэмжээнд бий болгох хэрэгтэй байна.

Шинээр байгуулагдсан Засгийн газрын голлох хүч болсон Ардчилсан намын мөрийн хөтөлбөрт “Хүн шиг амьдарч, улс шиг хөгжье” гэж байсан. Цаашлаад бүх улстөрийн намын мөрийн хөтөлбөрт “Ядуурлыг бууруулна”, “Үнийн хөөрөгдлийг бууруулна”, “Инфляцийг бууруулна” гэдэг. Тэр арга замаа зөв олох л хэрэгтэй.

-Барааны үйлдвэрийн үнэ, импортын үнийг бараан дээр тавьсан тохиолдолд үнэ яагаад буурна гэж?

-Мэдээлэл дутмаг учраас хүнийг өмссөн, зүүснээс нь харж байгаад үнийг тогтоодог зарчим бий болчихлоо. Барааны үнэтэй холбоотой бүх мэдээлэл байгаа тохиолдолд хэрэглэгч хэн хэдэн төгрөг нэмж байгааг мэдэх боломжтой. Үйлдвэрлэгчид мэдээллээ зөв өгснөөр зөв маркетинг, шударга өрсөлдөөнийг бий болгох юм.

Жишээ нь, шатахууны үнэ өсч байна гэсэн мэдээллийг хэрэглэгчид худалдаж авсан бараанаасаа мэдэх боломжийг бүрдүүлж өгөх юм. Өнөөдөр шатахууны үнэ өссөн сургаар юмныхаа үнийг нэмдэг. Гэтэл цаана нь тодорхой хэмжээний хуримтлал байдаг учраас дараагийн ээлжийн бараа, үйлчилгээнд шингэх ёстой. Товчхондоо хэрэглэгчдэд мэдээлэл дутмаг байгаагаас худалдаачид, үйлдвэрлэгчид үнээ нэмээд байна.

-Манайд махны үнэ хөөрөгдөхөөр инфляцийн хувь өсдөг. Инфляцийг барих гэж Монголбанкнаас бодлогын хүүгээ чангаруулдаг тогтолцоо бий болчихлоо. Энэ нь хэр оновчтой арга вэ?

-Бараа бүхэн өөрийн шинж чанартай. Инфляцид нөлөөлж буй махны хувьд түргэн мууддаг бараа, нефтийн хувьд стратегийн бүтээгдэхүүн. Эдгээрийн нөөцийг бүрдүүлэх ёстой. Логистикийн арга зүйд энэ тал дээр бүхэл бүтэн онол байдаг.

Манай нүүрсний үнэ Хятадын зах зээл дээр буураад байгаа нь нөөцтэй л холбоотой. Үүний цаана тухайн улсын логистик буюу нөөцийн тогтолцоог ойлгосны үндсэн дээр үнэ яаж буурсан талаар нарийн шалтгаан олдоно. Дэлхийн зах зээл дээр нефтийн үнийн өөрчлөлт АНУ-ын нөөцтэй шууд хамааралтай байдагтай яг адилхан.

-Жил бүр тодорхой хэмээний мах нөөцөлдөг ч гэсэн үнэ болон инфляцид дорвитой нөлөө үзүүлдэггүй шүү дээ?

-Аливаа зах зээлд төр оролцохдоо тодорхой бодлоготой байдаг. Манайхны нөөцөлж буй мах нь зөвхөн амжиргааны төвшин доогуур айль өрхөд зориулагдаж байна. Энэ тогтолцоогоо өөрчлөх ёстой. Мах нөөцлөх нь зөвхөн Улаанбаатар хотын бус төрийн хариуцах ёстой асуудал. Махыг хэрэглэгчдээ бүтэн судалсны дараа нөөцлөх хэрэгтэй.

-Үнийн өсөлтөд нөлөөлдөг өөр нэг хүчин зүйл нь гадаад валютын ханш байдаг. Сүүлийн үед ам.доллар, юанийн ханш өдөр бүр тасралтгүй нэмэгдэж байна. Үүнд ямар шалтгаан байна вэ?

-Арилжааны банкууд валютын ханшийг хөөрөгдөж байна. Та бүхэн нэг банканд очоод валютыг хэдээр аваад хэдээр зарж байгааг анзаараад үзээрэй. Тэр хоёрын хоорон дахь интерваль нь өндөр байгаа. Үүнийг бодлогоор болиулах хэрэгтэй.

-Уг нь маш их эрдэс баялаг экспортолж байна. Энэ дагуу орж ирэх гадаад валютын хэмжээ нэмэгдэх ёстой. Гэтэл яагаад төгрөгийн ханш сулраад байна вэ?

-Энэ нь мөнгөн урсгалд асуудал байна гэсэн үг. Азербайжан, Австрали зэрэг уул уурхайн эрдэс баялаг экспортолдог орнуудын мөнгөний ханш чангардаг. Манайд эсрэгээрээ ам.доллартай харьцуулахад төгрөгийн ханш сулраад байгаа нь мөнгөний урсгалд “но” байгааг харуулж байна. Өөрөөр хэлбэл, мөнгөн урсгалд “но” байгаа учраас ам.долларын хажууд төгрөг хүчин мөхөсдөж байна. Тиймээс энэ тал дээр нарийн судалгаа хийх хэрэгтэй.

-Энэ судалгааг Монголбанкнаас хийх ёстой юу?

-Гадаадын улс орнуудад логистикийн асуудал хариуцсан төв байгууллага байдаг. Монголд хэн ч хариуцдаггүй. Хэн ч хариуцахгүй байх тогтолцоо бий болчихоод байна.

Засаг үйлчилгээний зарим ажлаа хувийн хэвшилд өгөх талаар ярьж байсан. Төр үнэхээр хамтын ажиллагааны шинэ хэлбэр бий болгох гэж байгаа бол логистикийн асуудлыг бидэнд өгчих гэж хэлмээр байна. Манайд энэ талаар мэргэшсэн эрдэмтэн мэргэжилтнүүд нь байгаа болохоор би “Чадна” гэж бардам хэлнэ. Бид уул уурхайн баялгаас орж ирэх тэр их мөнгө хаашаа орж байгааг л гаргаж ирэх ёстой.

-Мөнгөний урсгалд асуудал байна гэлээ. Таны бодлоор Монголд орж ирэх валютын урсгал хаашаа яваад байна вэ?

-Ганцхан жишээ хэлье. Хятадын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай компани Төв аймагт төмрийн хүдрийн уурхай эзэишиж байна. Тэр компани Монгол Улсын хууль дүрмийн дагуу бүтээгдэхүүнээ экспортолчихлоо. Тэр нь цаанаа өөрсдийнхөө үйлдвэрт тушаачих жишээтэй. Тухайн компани нэг сая тонн төмрийн хүдрийг 100 ам.доллараар экпортоллоо гэж бодоход 100 сая ам.доллар Монголд орж ирэх ёстой. Гэтэл нөгөө компанийн эзэн зөвхөн үйл ажиллагаанынхаа зардлыг л манайд оруулж ирж байна. Үлдсэн нь хилийн цаана үлдэж байгаа. Иймэрхүү маягаар манай бүх баялаг гардаг. Тиймээс логистикийн судалгааг өндөр түвшинд хүргэх хэрэгтэй.

Эх сурвалж: "Өглөөний сонин"

Мөнгөний урсгалд “но” байгаа учраас ам.долларын хажууд төгрөг хүчин мөхөсдөж байна
Tweet
Bolod.mn