хотхон болжээ. Уул нь бол Монгол Улсад Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хууль байдаг. Гэвч энэ хуулийг гууль болгож, уландаа гишгэснээр харийн орнуудын хөрөнгө оруулалттай элдэв төрлийн хотхон Зайсангийн ам, Туул голын эргээр сүндэрлэсээр хөрөнгө чинээтэй хүмүүсийг Туул голоор тасалж хөндийрүүлсэн нэгэн томоохон хороолол, багахан хэмжээний хот болчихоод байна. Сургууль, цэцэрлэг, спорт клуб, хуульгүйгээр шөнөжингөө ажилладаг баар, цэнгээний газар гээд баячуудын тэрхүү хотхонд байхгүй зүйл гэж үгүй. Энэ бүхнийг хэн хууль зөрчин байж газар олгож, өнөөдрийн нөхцөл байдлыг үүсгэв гэдэг нь хамгаас чухал. Хэдийгээр тухайн үед газрын зөвшөөрөл олгож, Дархан цаазат газрын дарга нарын газар болгосон хүмүүс нь өдгөө төрийн өндөр албан тушаал хашаагүй ч гэсэн амьд сэрүүн мэнд мэлтийж яваа.

Хэрэг хэзээ ч хуучирдаггүй учир Дархан цаазат газрыг дураараа сэндийчих эрхийг олгосныхоо төлөө үе үеийн Байгаль орчны сайдууд төрийн өмнө, ард иргэдийн өмнө хариуцлага хүлээх ёстой. Өнгөрсөн найман жилийн хугацаанд Зайсангийн газар нутгийг хэн гэдэг эрхэм, хэн гэдэг мөнгөтэй компанид хэрхэн өгсөн хийгээд тэдгээр компаниуд хууль журмыг, хяналтын байгууллагыг хэрхэн уландаа гишгэж, өнөөдрийн өндөр барилгуудаа сүндэрлүүлсэн нууцуудыг зөвхөн манай сайт цувралаар уншигч танд хүргэх болно. Зөвхөн ярих биш шийдвэрлэх арга замуудыг бид мөн иргэдээс сурвалжилж хүргэхээр зорьсон. Учир нь, одоо хувьчлагдаж, мөнгөтэй хүмүүсийн гарт ороогүй багаахан хэмжээний газар буй. Ядаж энэ газрыг эрүүл чийрэг чигээр нь үлдээж, унаган байгалийг нь хамгаалах хүмүүст хүлээлгэж өгвөл ямар вэ гэдэг асуудал гарч ирэх биз ээ.

Яагаад заавал Богд ууланд барилга барих ёсгүй гэж. Магадгүй энэ асуултыг зарим нэг хүмүүс асууна. Тэгвэл хариулт ирээдүйд Монголын нүүр царай болох Азид бүртгэлтэй байгалийн өвөрмөц тогтоц газар бүхий бүс гэдгээрээ илэрхийлэгдэнэ. 1778 онд Богд хаант МУ-ын үед тус уулыг дархалж байсан тухай түүхээс уншиж болно. Дараа нь 1996 онд ЮНЕСКО Богд уулыг дэлхийн шим мандалын сүлжээнийн нэг бүс хэмээн тодорхойлжээ. Энэ мэтээр баримт сөхвөл Богд уул зүгээр ч нэг байгаль орчны сайдын мэдлийнх биш бүүр дэлхийн шим мандал хийгээд дэлхий нийтийн мэдлийнх болчихоод байгаа юм. Ингэж дархалсан уулыг хорхой шиг идээд, энд тэндээс нь ухаад, цоолоод байхыг хэн зөвшөөрөв. Өнгөрсөн хугацаанд байгаль орчны үе үеийн сайд нараас гадна мэргэжлийн хяналтын болон бусад холбогдох байгууллагууд бүгд хамтарч байгаад энэ Дархан цаазат газрын бүс нутгийг бусдын мөнгөний зэвсэг болгосныг олон баримтаар нотолж болно.

Баримт 1. 2011 оны долоодугаар сарын 27-ны өдөр “Богд хан уулыг аврах уугуул иргэдийн холбоо” ТББ тус уулын эргэн тойронд хууль бусаар газар авч, авсан газраа ашиглалтын горим зөрчин орон сууцны хороолол барьж байгуулж байгааг зогсоолгох хүсэлтийг Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газарт хүргүүлжээ. Үүний хариуд Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас “Нэгэнт бариад эхэлчихсэн барилгыг бид яахав” гэсэн утга бүхий хариуг ирүүлсэн байна. Энэ тоотыг 2011 оны 8 сарын 16-ны өдөр 8/2498 тоот хавсралтаар илгээж.

Уул нь бол тус газраас 2009 оны 11 сард Зайсангийн аман дахь 119 байгууллага, аж ахуйн нэгжийн тусгай зөвшөөрлийг хүчингүй болгож, үйл ажиллагаагаа зогсоохыг шаардсан шийдвэр гаргаж байсан хэдий ч хоёр жил хүрэхгүй хугацааны дараа шийдвэр нь биелэхгүйгээ мэдсэн үү, эсвэл худалдагдсан уу бүү мэд, ямартаа ч бариад эхэлсэн барилгуудыг нураах ямар ч боломжгүй тухай мэдээлсэн байгаа юм.

МХЕГ-т байгаль орчны хяналтын улсын ахлах байцаагчаар Ж.Бадамханд гэж хатагтай ажилладаг. Зайсангийн бүсийн нутгийг хэн, хэзээ авч хэрхэн, яаж барилгажуулсныг эрхэм хатагтай сайн мэдэхийн сацуу өөрөө тэдний өмнө жулддаг гэдгээ хэвлэлийнхэнд ч хүлээн зөвшөөрдөг нэг ийм улсын байцаагч татвар төлөгчдийн мөнгөөр цалинжиж, газар нутгаа хамгаалахгүй биднээр тэжээлгэж байгаа аж.

Дээрх хавсралтаас харвал Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар гэдэг том аппарат мөнгөтэй компанийн өмнө юу ч биш, мөнгөгүй лангууны наймаачдад бол мундаг байгууллага гэж хардаж болохоор байна. Тэгэхээр өнгөрсөн хугацаанд 119 байгууллага лав бидний мэдэж байгаагаар Зайсангийн орчимд ямар нэгэн байдлаар төвхнөж, орон сууц босгож баяжсан, дахиад даварч байгаа байж болзошгүй юм. 2004 онд Байгаль орчны сайдаар томилогдсон Г.Шийлэгдамба 23 зөвшөөрөл олгожээ.

23 зөвшөөрлийн хариуд тэр юу авсан бол? Ямартаа ч ямар ямар компаниуд Г.Шийлэгдамбаас зөвшөөрөл авсаныг дэлгэе. Гэхдээ нэг зүйлийг өмнө нь хэлэхэд авлига цэцэглэн мандаж байгаа, авлига газар авч байгаа нь бидэнд харагдахгүй ч сүндэрлэж байгаа барилга, байгууламжаас шууд харагддах юм. Г.Шийлэгдамба эрхэм авлига аваагүй юм бол яагаад 23 захирамжийг өөрийн гараар гардан гаргаж, эдгээр компаниудыг Зайсангийн энгэрт төвхнөхөд замыг нь засчр, шороог нь шүүрдэж өгсөн бэ гэдгийг та өөрийнхөөрөө тунгаана биз ээ. Г.Шийлэгдамбын гарын үсэгтэй зөвшөөрлүүд удаж байж түүнийг сайдын суудлаа өгсөний дараа гэрчилгээ нь гарсан байгаа нь бас анхаарал татах зүйл юм.

1. 2008 онд Богинын аманд “Санулхан монгол” ХХК-д 3 га газрыг аялал жуулчлалын чиглэлээр олгосон. Өдгөө энэ газарт барилга сүндэрлэсэн. Энэ нь Усны тухай хуулийн 31-р зүйлийн 3-р заалт, ТХГНТ хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 1.2-ыг тус тус зөрчжээ.
2. 2008 оны 9 сард Богинын аманд “Ворлд трэвел” ХХК-д мөн л аялал жуулчлалын чиглэлээр 30 га газар олгосон. Мөн л энэ компани зориулалтаа өөрчлөн орон сууц барьсан.
3. 2008 онд Бага тэнгэрийн аманд “Зүүнбаян рэйфанери” ХХК-д 4 га газар аялал жуулчлалын зориулалтаар өгсөн, энэ газар нь барилга болсон, бас л Усны тухай хууль, ТХГНТ хуулийг зөрчсөн.
4. 2008 онд Бага тэнгэрийн аманд “Их Ончууд” ХХК-д 1,54 га газар
5. 2008 онд Бага тэнгэрийн аманд ”Монгол аутдор” ХХК-д 1,5 га
6. 2008 оны 9 сарын 4-нд “Ахан дүүс” ХХК-д 1 га
7. 2008 оны 9 сарын 5-нд Хүрхрээд “АКК” ХХК-д 24 га
8. 2004 онд Чандманы аманд “Чандмань трэвэл” 2 га
9. 2007 онд Чандманы аманд иргэн Нуржинд 1 га
10. 2008 онд Зайсанд “Энигма” ХХК-д 15,5 га
11. 2008 онд Зайсанд “Монголиан империал палас девелопмент” ХХК-д 12,75 га
12. 2008 оны 6 сард Зайсанд “Хан сэцэн хайрхан” ХХК-д 5 га
13. 2008 оны 6 сард Зайсанд иргэн М.Ундраад 3 га
14. 2008 онд Зайсанд “Одод” ХХК-д 2,5 га. Энэ компани ой нөхөн сэргээх нэрийдлээр зөвшөөрөл авсан ч Газрын тухай хуулийг зөрчиж газар авсан, ашиглалтаа өөрчилсөн
15. 2008 онд Зайсанд “Улиастай чулуу” ХХК-д 1,9 га
16. 2008 онд Зайсанд иргэн Г.Ганхуягт 1,4 га
17. 2008 онд Зайсанд иргэн Д.Дэжидлхамд 2 га
18. 2008 онд Зайсанд “Бодь мөр интернэйшнл” ХХК-д 0,3 га
19. 2008 оны 9 сард Зайсанд “Нижуна” ХХК-д 1,1 га
20. 2008 онд Зайсанд иргэн Т.Батболдод 0,5 га
21. 2008 оны 8 сард Зайсанд Хятадын хөрөнгө оруулалттай “Хар дун” ХХК-д 1 га
22. 2008 оны 9 сард Зайсанд “Одо консалтинг” ХХК-д 1 га
23. 2007 онд иргэн Ж.Эрдэнэбилэгт Зайсангийн аманд 1,7 га газрыг тус тус өгсөн байна. Зайсангийн орчмын хогийг нь цэвэрлэж, хүн малаас хамгаалдаг, гадны дотны хөлчүүрхэж зугаалсан хүмүүсээс ганц өмгөөлдөг нутгийн гэх шахуу 30 гаруй айл бий. Тэд өдөр бүр хөөгдөж туугдаж, тэсэхийн аргагүй зовлон дунд тог ч үгүй амьдралаа залгуулж суудаг. Гэтэл тэдэнд 0,07 га газрыг нь өдий хүртэл өмчлүүлж өгөөгүй хэрнээ өдгөө зөвхөн Г.Шийлэгдамба гэдэг хүний гарын үсгээр Богд уулын дөрвөн амны хичнээн га газар барилга боссоныг та бүхэн харж болно.

Эдгээр компаниуд Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хууль, Газрын тухай хууль, Усны тухай хууль гэгчлэнгээр 2-4 хууль зөрчин байж энэ үнэ цэнэтэй газарт барилга байшин барих, эсвэл авсан зөвшөөрлөө өөр бусдад дамлан худалдаалах боломжийг олж авсан нь цаанаа мөнгөний ямар эргэлт бий болсныг харуулах гаргалгаа байх. Г.Шийлэгдамбаас гадна У.Барсболд гэгчлэн олон сайдууд ийм хэлбэрээр газар нутгаа бусдад худалдсан аж. Үүнийг цувралаар баримттай хүргэх болно.
Үргэлжлэл бий…
Г.Тэгш (www.wikimon.mn)