ачаалал ихэсдэг. Гэтэл энэ үеийг угтсан зам засварын ажил нийслэлд энд, тэндгүй өрнөж байна. Олон хоног дараалан орсон бороо ч уг ажлыг удаашруулж, бүр дахин засварлах замын ажилд "хачир" нэмснийг уншигчид мэдэж буй.

Энэ талаар Нийслэлийн Авто замын газрын Засвар, ашиглалтын хяналтын хэлтсийн ахлах инженер С.Түмэндэмбэрэлтэй ярилцлаа.

-Саяхны өдрүүдэд дараалан орсон бороо замын чанарыг нэлээд шалгалаа. Энд тэндгүй нүх болсон зам нийслэлийн аль ч хэсэгт харагдах болж. Тухайлбал, "Дарь-Эх"-ийн чиглэлийн замыг иргэд шүүмжилж байна. Зам яагаад эвдрээд байна вэ?
-Саяхан олон хоногоор бороо орлоо. Иргэдийн яриад байгаа "Дарь-Эх"-ийн чиглэлийн замын борооны ус зайлуулах хоолойг тэнд суурьшсан айлууд байхгүй болгочихсон юм. Тэгээд ус нь зайлахгүйгээр замынхаа зорчих хэсэг рүү ороод байна. Гэр хорооллын гудамжууд өндөрлөг байгаа учир борооны ус зайлах, ямар ч нөхцөл бололцоо байхгүй болчихсон. Авто зам нь хоёр талдаа байгаа гэр хорооллоос доогуур төвшинд байна. Айлууд хашаандаа шороо их хэмжээгээр асгаад төвшингөө өндөрсгөөд, замын төвшингөөс дээш болгочихсон.

Мөн дээрээс нь уулын ус буухдаа жалгыг дагаад, авто замын орц, гарц руу урсаад орж ирдэг. Ус зайлуулах хоолойд маш их хэмжээний шороо орж бөглөөд, зам руу нь орчихдог. Ингэснээр замын зорчих хэсэг дээр ус их хэмжээгээр урсч, тодорхой хэмжээний эвдрэл гаргасан. Тийм болохоор тухайн замын засварын ажиллагааг гүйцэтгэж байгаа компанид шаардлага тавиад, арга хэмжээ авч байгаа. Ер нь цаашдаа энэ асуудлыг дорвитойхон шийдэхгүй бол эвдрэл гарсаар л байх болно. Хаана, хаанаа хариуцлагатай байх ёстой. Иргэд зам нь сайхан болохоор баярлаад байдаг мөртлөө хайрладаггүй. Хүрз барьсан хужаа шиг л ханддаг.

-Нийслэлийн 650 км замын 70 км-т л ус зайлуулах хоолой байдаг гэсэн. Тэгэхээр иргэд энэ байдлыг үүсгээд байгаа гэсэн үг үү. Ус зайлуулах хоолойг нэмэх боломж байхгүй юу?
-Ихэнх айл замын зорчих хэсэг рүү тулгаад хашаагаа барьчихсныг харж байгаа байх. Ийм нөхцөлд шуудуу татах, хиймэл байгууламж суурилуулахад хэцүү. Тэгэхээр ус зайлуулагчийн асуудал үнэхээр тулгамдаад байгаа. Энэ ажлыг гэр хорооллын айлын дэд бүтэцтэй холбож шийдэх хэрэгтэй. Гэр хороолол бүх юмны өөрчлөлтийг хийж байна.

Тухайлбал, үер буухад өөрсдийнхөө хашааг хамгаалж байна гээд л голдирлыг нь өөрчилж орхидог. Нэг зайлуулагчтай байсан газарт борооны ус жилдээ төчнөөн тонн-оор зайлагдана гэсэн байтал голдирлыг нь өөрчлөөд шороо асгачихаар нөгөө тийш, шал өөр газраар урсаад ороод ирнэ. Гэхдээ бүх замаа борооны ус зайлуулах шугамтай болгоё гэсэн эрмэлзэл байлгүй яахав. Тэрнийхээ дагуу ч ажлаа хийж байгаа. Ус зайлуулах хоолойг байрлуулах нь хүний нүдэнд харагддаггүй, далд инженерийн ажиллагаа ихтэй.

-Тэгвэл гарц нь юу байна вэ?
-Ер нь сүүлийн үед авто замын салбарт шинэчлэл сайн хийгдэж байгаа. Жилд 58 гудамж замд урсгал засвар хийгдэж байсан бол одоо 30 болчихсон байх жишээтэй. Тэгэхээр бусад ажил хөнгөрнө гэдэг чинь замын ажил шинэчлэгдсэн байна гэсэн үг. Ихэвчлэн дэвшил харагдаж байгаа. Ерөнхийдөө хотын төвөөр шинэчлэгдээд дуусчихсан. Одоо хотын зах руугаа шинэ замуудын бүтээн байгуулалт хийж, хотоо тойруу замаар холбоё гэсэн үүднээс ажлуудыг эхнээс нь хийж байна.

Тухайлбал, Богд уулын араар тойрох замыг эхлүүлчихлээ. Бүх замаа нэг дор сайхан болгочих боломж байхгүй. Монгол Улсын төсөв хөрөнгө хүрэхгүй, зөвхөн нийслэлд хийгдэхэд. Яахав, улс орон даяар хийгдэж байгаа бүх замыг зогсоогоод нийслэлдээ анхаарвал болчих л байх. Үүнд цаг хугацаа, төсөв мөнгө их шаардана. Тэгэхээр 2020, 2030 он гэхэд төлөвлөгөөний дагуу төсөв хөрөнгө хэр орж ирэхийг харна. Мэдээж төлөвлөсөн төлөвлөгөөт ажлууд хийгдээд явна.

-Зам засварын ажлыг гүйцэтгэж байгаа компанид тавих хяналт хэр байдал юм бол. Хямд төсөр материалаар ажлаа гүйцэтгэснээс болж, эвдрэл гарах нь хурдан гэх хардлага иргэдэд байна. Бороогүй үед ч эвдрэл гардаг шүү дээ?
-Барилга хот төлөвлөлтийнхний заасны дагуу замын зураг төсөл хийгдсэн байдаг. Үүнийг нь ажлын хэсэг зургийнхаа дагуу хяналт тавьж хүлээж авдаг. Үүнийг чанаржуулахаар зөвлөх үйлчилгээ явуулах тендер зарлачихаад байгаа. Тэгэхээр ганц манай хяналтын инженер биш, лаборатори биш, хөндлөнгийн хяналтыг тавья гэсэн үүднээс баг ирж хяналт ажиллагаа явуулж эхэлнэ.

-Зам засварт ашиглаад байгаа техник, технологи, хүчин чадлын хувьд олон улсын хэмжээнд хүрч байна уу?
-Сүүлийн үед манай хувийн хэвшлийн компаниудын хүчин чадал маш өндөр төвшинд хөгжиж, жилээс жилд хүрээгээ тэлж байна. Техник, технологи нь чанаржаад, шинэчлэгдээд, үйл ажиллагаа, ур чадвар нь дээшилж байгаа. Тэгэхээр манай компаниудын техник технологи, инженерийн мэдлэг боловсрол өндөр төвшинд хүрч байгаа гэж хэлж болно.

-Зам засвар, шинэчлэлтийн ажил оройтож эхэллээ. Энэ жилдээ багтааж шинэчлэх ямар замууд байгаа вэ?
-Зам засварын ажлуудад тендер, үнэлгээний асуудлууд жил дамнан хийгдэж байж саяхан ажил нь эхэлж байгаа. Замуудаас шалтгаалж янз бүрийн хугацаанд шийдэгдэнэ. Зарим нь тодорхой болчихсон, ажлаа эхлүүлчихсэн зам ч байна. Энэ жилийн хувьд 140 км зам засвар, шинэчлэлд орох ёстой. Цаашдаа ч тодорхой хэмжээний замууд хаагдана.

Тухайлбал, зүүн салаагийн замыг шинэчлэх гээд тендер зарлачихсан байгаа. Санхүүжүүлэх үнэлгээний ажил хийгдэж байгаа. Тэр замаар нийтдээ 4.6 км зам шинэчлэгдэнэ. Мөн Баянхошууны зам байна. 21 дүгээр хорооллын уулзвараас Баянхошууны Баруун салааны хэсэг рүү салдаг хүртэл замд өргөтгөл шинэтгэлийн ажил эхлүүлнэ. Мөн нэлээд эвдрэлтэй байгаа Саппорогайн тойргоос таван шар хүртэлх зам байна.

Хотын зүүн зах болох КТМС-ээс "Цайз" зах хүртэлх зам, зүүн дөрвөн замаас Амгалан, Ботаник зэрэг замыг шинэчлэх, өргөтгөх ажил зарим нь эхэлж байна, зарим нь үнэлгээний шатандаа явж байна.

-Удахгүй хичээлийн жил эхэлж хотын хөл хөдөлгөөн нэмэгдэнэ. Энэ хэрээр замын ачаалал ч нэмэгдэж эхэлнэ. Гэтэл зам засварын ажил ундраад байх нь ээ?
-Энэ үед мэдээж авто замын ачаалал хүндрэх нь ойлгомжтой. Үүнийг хаана хаанаа зөвөөр ойлгож, жолооч нар дүрмээ баримталж оролцоосой гэж хүсч байна. Хэн нэгэн сахилгагүй этгээд урсгал сөрж давхиад, урдуур дайрах гэхэд нэг жолооч араас нь дагаад давхидаг. Энэ асуудал дээр жолооч нарын хариуцлага маш муу байгаа. Тиймээс замын хөдөлгөөнд оролцож байхдаа хариуцлагатай хандах хэрэгтэй. Нэг хүний урдуур орлоо гээд яах юм. Аль болохоор зөв зохистой хөдөлгөөндөө оролцвол ачаалал харьцангуй гайгүй байх.

Б.Энхзаяа