хамсаатан До.Чулуунбаатар, Ж.Мягмаржаргал, Д.Дуламсүрэн нарт холбогдох шүүх хурал нээлттэй үргэлжилж байна. Хурлыг Сүхбаатар дүүргийн ерөнхий шүүгч С.Соёмбо-Эрдэнэ даргалж, дагалдан шүүгчээр М.Алдар, С.Оюунчимэг, улсын яллагчаар Нийслэлийн прокурорын орлогч Ё.Сагсай хяналтын прокурор О.Мөнхбаатар, шүүгдэгч нарын өмгөөлөгчөөр гавьяат хуульч С.Нарангэрэл, Г.Оюунцэцэг болон өмгөөлөгч О.Сайнгэрэл, Л.Өлзийхүү, К.Бауржин, хохирогчоор Д.Төгсбаяр, Д.Бат-билэг, шинжээчээр Р.Зоригт, Л.Оюунзул, Г.Наранцэцэг, Ж.Уртнасан, Б.Энхтуяа, Ц.Оюунсайхан нар оролцож байна. Экс Ерөнхийлөгч Н.Энхбаярт холбогдох шүүх хурал таван удаа хойшилсны эцэст ийнхүү арайхийн болж байгаа.
Хурал зургаа дахиа хойшилно гэж байхгүй. Ямар нэгэн аргаар шүүх хурлыг заавал явуулна хэмээн Сүхбаатар дүүргийн шүүхээс мэдэгдэж байсан.

Өчигдөр 10:00 цагт эхэлсэн шүүх хурлыг өмгөөлөгч С.Нарангэрэл ямар нэгэн аргаар хойшлуулах хүсэлт тавиад амжилт олсонгүй. Харин ч шүүх хурал ширүүхэн эхлэв. Шүүхийн зүгээс энэ удаад өмгөөлөгчид ямар ч тайлбар тавьсан хүлээж авахгүй хурлыг үргэлжлүүлнэ хэмээн даргалагч шүүгч алхаа цохиход, өмгөөлөгч болон шүүгдэгч нар дэг жаягт орж хурлыг үргэлжлүүлсэн юм.

Эхлээд өмгөөлөгч С.Нарангэрэл гэрч, сэжигтнүүдийг бүрэн оролцуулж шүүх хурлыг явуулж өгөх хүсэлтийг тавьсан.Энэ удаад гэрчээр ХЗДХ-ийн сайд асан Ц.Мөнх-Оргил иргэн Н.Энхболд нар хүрэлцэн ирсэн байв. Тэднийг “Шаардлагатай үед шүүхийн танхимд дуудна” гээд хэргээс тусгаарлан гаргалаа. Мөн гэрчээр Гандантэгчилэн хийдийн тэргүүн хамба Д.Чойжамц, УИХ-ын гишүүн асан Х.Наранхүү, Ц.Батбаяр, Д.Сугар, М.Бадамжунай болон Ш.Алимаа, Ш.Батбаяр, Г.Нинжин, Б.Баатар, Н.Болормаа, Ш.Раднаасэд, Ц.Баатарсайхан, Н.Биндэръяа, Б.Эрдэнэбилэг, Н.Баасанжав нарыг шүүх хуралд заавал оролцуулахыг шаардаж, албан бичиг хүргүүлсэн ч шүүх бүрэлдэхүүнийн зүгээс эдгээр хүмүүсээс Лондон хотод олимп үзэж яваа, зарим нь хөдөө амралттай, хүндэтгэх шалтгааны улмаас хүрэлцэн ирж чадахгүй гэсэн тул заавал байх шаардлагагүй.

Харин МИАТ-ын захирал асан Д.Эрдэнэбилэг, НИТХ-ын дарга асан Н.Болормаа, УИХ- ын гишүүн асан Ц.Батбаяр нарт холбогдох хэрэг тусдаа шалгагдаж байгаа тул гэрчээр оролцох боломжгүйг хэлэв. Ийм хариу сонссон өмгөөлөгч С.Нарангэрэл улсын яллагч Е.Сагсайгаас татгалзах хүсэлт гаргасныг шүүх бүрэлдэхүүн зөвлөлдөөд хүлээж авах боломжгүй гэв. Дараа нь мөн ерөнхий шүүгч С.Соёмбо-Эрдэнээс татгалзсан хүсэлт өгөв. Улсын яллагчаас татгалзах болсон шалтгаанаа өмгөөлөгч ийн тайлбарлав.

“Ё.Сагсай нь Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 49.14-т зааснаар өөрөө шууд буюу шууд бус аргаар хувийн сонирхлоор хэрэгт хандаж, гэм буруутай нь хуулийн дагуу тогтоогдоогүй байхад зориудаар иргэдийн мэдээллийг мушгин гуйвуулж цацсан. Ар гэрийнхнийг нь хомроглон мөрдөж мөшгөсөн. УИХ-д нэр дэвшихийн эсрэг хүсэлт гаргаж холбогдох газруудад нь хүргүүлсэн” гэж хэлэв. Үүнд хариу тайлбар хийж, Ё.Сагсай “Улсын яллагчаас татгалзахыг шүүх бүрэлдэхүүн мэднэ. Миний хувьд хуульд заасны дагуу хандсанаас хувийн ашиг сонирхлоор шүүгдэгч Н.Энхбаярыг яллах гээд байгаа зүйл байхгүй. Сонгуулиас өмнө энэ хүнд эрүүгийн хэрэг үүсгэн АТГ-ын Мөрдөн шалгах хэлтсээс шалгаж дуусаад харьяаллын дагуу манайд хэргийг шилжүүлсэн байсан” гэхэд шүүгч тавьсан хүсэлтийг хэрэгсэхгүй болгон шууд буюу шууд бусаар хэлмэгдүүлсэн гэх хуулийн заалт байхгүй тул хурлыг үргэлжлүүлэхээр алхаа цохив. Үүнд шаралхаж, зэвүүцсэн өмгөөлөгч С.Нарангэрэл ерөнхий шүүгчээс татгалзахаар шийдэж, хүсэлт хүргүүлэв. Хүсэлт нь дээрх хүсэлттэй бараг адилхан. Н.Энхбаярыг нэр дэвших эрхийг нь хязгаарлаж, эрдэм боловсрол, мэддэггүй хэмээн нэр хүндэд нь халдан, доромжилж СЕХ- нд хандсан гэх хүсэлт өгөхөд шүүгч С.Соёмбо-Эрдэнэ хүлээж аваад, “Нийслэлийн прокуророос ирсэн бичгийг харьяаллын дагуу байгууллага руу нь явуулсан нь үнэң” гэж хэлээд танхимыг орхин гарав. Харин ерөнхий шүүгчийн асуудлыг хоёр дагалдан шүүгч нь хоорондоо ярьж зөвлөлдөөд Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд заасан үндэслэл буюу шүүгчээс татгалзсан нь тогтоогдохгүй байна гээд үндэслэлийг хэрэгсэхгүй болгож, ерөнхий шүүгчийг оруулж ирснээр хурлыг үргэлжлүүлэв. Аргаа барсан өмгөөлөгч сүүлийн аргаа хэрэглэж, хэрэгт шинжээчидтэй холбоотой хүсэлт тавьсан ч шүүх хүлээж аваагүй бөгөөд шинээр нотлох баримт гаргаж тавилаа.

Н.Энхбаяр: Надад бусдын юмыг хулгайлах сэтгэл огтхон ч байхгүй
Түүнийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 50 дугаар зүйлийн 150.3, 263 дугаар зүйлийн 263.2 дэх хэсэгт зааснаар буруутган, шүүж ' байна. Тодруулбал, Эрүүгийн хуулийн 150.3-т “Бусдын эд хөрөнгийг завшиж үрэгдүүлсэн хэргийн улмаас бусдад их буюу онц их хэмжээний хохирол учирсан бөл эд хөрөнгийг хурааж, таваас дээш 10 жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ” гэсэн бол 263.2-т Төрийн албан тушаалтан албаны эрх мэдэл буюу албан тушаалын байдлаа урвуулах хэргийг давтан үйлдсэн, уг хэргийн улмаас их хэмжээний хохирол, хүнд хор уршиг учирсан бол тодорхой албан тушаал эрхлэх, үйл ажиллагаа явуулах эрхийг таван жил хүртэл хугацаагаар хасч, таван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ гэж заажээ.

Н.Энхбаярын хууль бусаар үйлдсэн гэх таван үйлдэлд нь яллах дүгнэлт үйлдэх саналтай байгаагаа хоёр улсын яллагч цаг хэртэй уншиж танилцуулав. Түүнийг “Өргөө” зочид буудал, “Улаанбаатар таймс” сонины, хувьчлалд хууль бусаар оролцсон. Япон улсаас буддын шашныг дэлгүүрлэхээр оруулж ирсэн телевизийн камер, өөрийнх нь зохиосон найман боть номыг Солонгосоос үнэ төлбөргүй онгоцоор олон удаа тээвэрлэсэн хэрэгт буруутгаад байгаа юм. Яллах дүгнэлт уншиж дууссаны дараа шүүгдэгч нар мэдүүлгээ өгч эхлэв . Тэрбээр эхэндээ зүйл анги, яллах дүгнэлтийг ойлгохгүй өмгөөлөгчөөрөө дамжуулж тайлбар авахыг хүссэн ч шүүх хүлээж аваагүйд жаахан мунгинав.

Н.Энхбаярын өгсөн мэдүүлгээр “Би яллах дүгнэлтийг намайг цагаатгах тогтоол гэж ойлгож байна. Энэ зөв үү. Монголчууд, гадаад ертөнцөд Монгол Улс шударга шүүхтэй юу, шүүхийн хараат бус байдал хэр байна. Нотлох баримт яаж бүрдэж байгаа талаар тодорхой харж байгаа. Тиймээс шүүхийг би шударга шийдвэр гаргаасай гэж хүсэж байна. Хүний хувь заяагаар тоглох амархан шүү. Өнөөдөр би хачин утгагүй зүйлд ял тулгуулж байгаадаа харамсч байна. Хүний амьдрал гэдэг сонин юм. Хэрвээ буруу зүйл хийсэн байхад хэн ч шүүхийн шийдвэрээс айхгүй. Гэтэл улс төрийн зорилгоор ингэж яллавал утгагүй шүү. Би 1982 онд хадаг бариад лам багшдаа шавь орж байсан. Төвд хэл сурсан, маань,мэгзэм уншдаг байсан. Бурхан багшийн сургаалыг орчуулсан. Жанрайсиг бурхныг бүтээсэн. Буддын шашныг Монголд дэлгэрүүлэх гэсэн бодолтой байсан. Түүнээс Гандантэгчилэн хийдийн зүйлээс хулгай хийж, булаая гэсэн бодол байхгүй. Миний толгойд тийм бодол огт байхгүй. Хүний үйлийн үр гэж бий. Хэрэв буруу зүйл хийсэн бол нүгэл нүдээрээ гарна” гэхчлэн мэдүүлгээ өгч эхэлсэн юм.

С.Нарангэрэл: Шүүх хэт нэг талыг барьж байна
-Таны тавьсан хүсэлт бүрийг хүлээж авсангүй. Ямар нэгэн аргаар шүүх хурлыг явуулах гээд байна?
-Шүүх хэт нэг талыг барьж байгаа нь харагдаж байгаа биз дээ. Наймхан хоногийн дотор 49 хавтаст хэргийг унших гэж нүд бүлцийж, толгой өвдөөд хэцүү байна. Хавтаст хэрэгтэй гүйцэд танилцаагүй. Харин сэтгүүлчдэд болон дэлхий дахин, улс орон даяар шүүх хурлыг нээлттэй явуулж байна.

-Та шүүх хуралд нотлох Гэрэл зургийг Б.Ганбаяр баримт шинээр гаргасан. Энэ хэр бодит баримт вэ?
-МИАТ-ын онгоцоор хууль бусаар үнэ төлбөргүй ном тээвэрлэж, улсад онц их хэмжээ буюу 30 сая төгрөгийн хохирол учруулсан гээд байгаа. Тийм юм болоогүй. Солонгосын талаас төмөр замаар тээвэрлэсэн гэх гаалийн бичиг нь он cap өдөртэйгөө байна. Онгоцоор тээвэрлэсэн юм ерөөсөө байхгүй. Тиймээс АТГ-аас МИАТ руу явуулж байсан албан бичгийг шинжлүүлнэ.

-Гэрчүүдийг оролцуулах боломжгүй гэсэн. Үнэхээр тэр хүмүүс оролцох боломжгүй гэсэн үг үү?
-Мэдэхгүй, шүүх бүрэлдэхүүн л тэгж хэллээ. Уг нь УИХ-ын гишүүн асан, “Эрдэнэт” үйлдвэрийн гэх Х.Наранхүү нарын хүмүүс байх хэрэгтэй шүү дээ. Хамба Д.Чойжамц ирэх боломжгүй гэвэл АТГ-т болон хуулийн байгууллагад өгсөн мэдүүлэгт нь шинжилгээ хийж үзэх хэрэгтэй.

Н.Энхбаярыг мэдүүлэг өгсний дараа нөгөө гурав нь мэдүүлэг өгч, шүүх хурал мэтгэлзэх зарчмаар явагдах тул шүүх хурал дуусна гэж байхгүй. Хуульд заасны дагуу өнөөдөр 10:00 цагаас үргэлжилнэ. Өчигдөр зөвхөн Японоос бурхан шашны зорилгоор оруулж ирсэн телевизийн камеруудыг булаасан болон мөн Их Монгол Улс байгуулагдсаны 800 жилийн ойд зориулсан найтан боть номын асуудлыг дэс дараатай нь хэлэлцэхээр болсон юм. Дугаар шилжих мөчид Н.Энхбаяр мэдүүлгээ өгч дуусч, Д.Дуламсүрэн, До.Чулуунбаатар хоёр эхэлж байв.

О.Сайханцэцэг