авсан. Ардчилсан засаг байгуулах эрхээ авсан тэд МАХН-МҮАН-ын “Шударга ёс” эвсэл, ИЗНН-тай хамтран Засгийн газраа байгуулахаар боллоо. Ингэснээр монголчууд анх удаагаа ардчилсан Ерөнхийлөгч, ардчилсан засгийг нэгтгэж байгаа юм. Ардчилсан засгийн газарт орох эрхмүүдийн нэр тодорч, одоо батлагдах л үлдээд байна. Тэгвэл ардчилсан засгийн гишүүдийн ашиг сонирхол юу вэ.

Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг
АН-ын дарга тэрбээр хамтарсан Засгийн газрын үед тэргүүн шадар сайдаар ажиллаж байв. Тэрбээр энэ удаагийн сонгуульд намаа олонхи болгож чадаагүй ч олон суудал авсан учир намын даргын хувьд Ерөнхий сайд болох визээ гардаад байгаа юм. Түүний тэргүүлэх эвслийн Засгийн газар 75х25 харьцаагаар байгуулахаар тусгагджээ. Н.Алтанхуягийг намын нөхөд нь хэтэрхий сул, дорой хэмээдэг. АН-ын дарга Н.Алтанхуяг 2010 онд хөрөнгө орлогын мэдүүлгээ өгөхдөө жилийн орлого 108 сая, хадгаламжиндаа 40 сая төгрөгтэй. Гэр бүлийн орлого нийтдээ 178 сая гэж мэдүүлсэн байдаг. Харин 2008 онд УИХ-д сонгогдохоосоо өмнө жилд 14 сая орчим төгрөг олдог байсан гэдэг. “Ланд круйзэр”, “Рав 4″ маркийн машинаа 89 сая төгрөгөөр үнэлсэн байна. Энэ цагаас хойш хамтарсан Засгийн газарт Тэргүүн шадар сайдын албан тушаалыг хашихдаа дээрх хоёр машинаа бусдад худалдаж 90 сая төгрөгийн үнэтэй “Лексус” маркийн автомашин худалдан авчээ. Түүний хадгаламжинд өнөөдөр 80 сая төгрөг байршиж буй гэнэ. Дөрвөн жилийн өмнө жилд 14 сая төгрөг олдог байсан бол 2010 онд 108 сая болж суга өссөн гэдэг. Харин 2011 оны хөрөнгө орлогын мэдүүлэг нь сонгуулийн өмнөх жилүүдийнхтэйгээ ижил. Түүний 2008, 2011 оны хөрөнгө, орлогын мэдүүлгийг харьцуулж харахад 2010 онд 14 саяас 108 сая болж суга өссөнөөс өөр ямар нэгэн өөрчлөлт ороогүй, энэ өрх айлын эдийн засаг тогтвортой байсан мэт. Харин хоёр машинаа зарж 90 сая төгрөгийн үнэтэй унаа авсан гэх тэмдэглэл л байна. Эндээс харахад АН-ын дарга, УИХ-ын гишүүн Н.Алтанхуяг хоёр машинаа зарж “Лексус” авснаас өөр гүйлгээ хийгээгүй юм шиг харагдана. Тэрбээр одоогоор өөрийн жилийн орлого 219 сая 500.0 мянган төгрөг, гэр бүлийн орлого 262 сая төгрөг, дөрвөн орон сууц, нэг үйлдвэрлэлийн объекттой. "Мах экспорт" ХХК-ийн 50 хувь, "Хаан жимс" ХХК-ийн 33 хувь, "Эмнэлгийн техник" ХХК-ийн 86.6хувь,"Увс байгаль" ХХК-ийн 50 хувийг эзэмшдэг. Н.Алтанхуяг Тэргүүн шадар сайдаар ажилласан 3,5 жилийнхээ хугацаанд “Алтайн хүдэр” компанид хууль бусаар зээлийн баталгаа гаргаж өгсөн гэдэг нэр зүүж амжсан.

УИХын дарга З.Энхболд
Төрийн өмчийн хорооны дарга байх үеэсээ олонд улстөрч хэмээн танигдсан тэрбээр өөрийн гэсэн унах унаагүй бөгөөд өөрийн орлого 71 сая 905.2 төгрөг, гэр бүлийн орлого 18 сая 601.3 төгрөг, дөрвөн орон сууцтай, "Интер'' ХХК-ийг 100 хувь эзэмшдэг. УИХ-ын гишүүн З.Энхболд Ардчилсан хүчний холбоо, МоАХ, “Зүүн хойд Ази”, МҮДН фракц, Шонхор фракцийг удирддаг. Сүүлийн үед түүнийг олон нийт УИХ-ын гишүүн гэгдэхээсээ залхан дээшээ тэмүүлэх адийн хүсэлд автаад удаж байгаа хүн хэмээн нэрлэх болсон. Энэ нь ч биелэлээ олох мэт тэрбээр УИХын даргын сэнтийд залрах гэж байна. З.Энхболд өнгөрсөн дөрвөн жилийн туршид Ардчилсан намын даргаа суудлаас нь унагах гэж олон аргаар үзсэн боловч бүтээгүй. Хэрэв түүний зорилго биелэж намын даргын суудалд суусан бол энэ удаад Ерөнхий сайд болох байлаа.

“Шударга ёс” бүлгийн дарга Д.Тэрбишдагва
Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаярын дотны хүн. Тэрбээр Н.Энхбаярыг намаасаа гарч МАХН байгуулан өрх тусгаарлахад бууриа сахиад үлдсэн. Гэсэн хэдий ч МАХН-ын дарга Н.Энхбаярыг сүр дуулиантайгаар баривчилсны дараа МАН-ын гишүүнээсээ татгалзаж МАХН-д орсон. Түүнчлэн өөрийн дархлагдсан гэгддэг Сонгинохайрхан дүүрэгт МАХН-аас нэр дэвшин сонгогдсон. Бизнесийн салбараас улс төрийн тавцнаа гарч ирсэн тэрбээр яамны дэд сайд, ХБНГУ-д Элчин сайд, Хүнс, хөдөө аж ахуйн сайд зэрэг албан тушаалыг хашиж байсан билээ. Гэвч намаа сольсон эрхэм гишүүний хөрөнгө, орлогод хэр их өөрчлөлт гарсан бол. Түүний өөрийн орлого жилд 20 сая 27,800 төгрөг, гэр бүлийн орлого 24 сая 119,600 төгрөг. Нийт 260,000.0 сая төгрөгийн үнэтэй хоёр орон сууцтай. Мөн 75 сая төгрөгийн үнэтэй хоёр "Ланд Круйзер-200" машинтай. "ТБД Андууд" ХХК-ийн 100 хувь, "Эрдэнэт прогрес" ХХК-ийн 100 хувь, "Алсын төв" ХХК-ийн 10 хувь, "Эсон дата" ХХК-ийн 50 хувь, "Лайфстайл андууд" ХХК-ийн 100 хувь, "Капитал менежмент Монголия" ХХК-ийн 100 хувь, "Кайзерфлашерай" ХХК-ийн 100 хувь, "Эмээлт прогресс" ХХК-ийн 49 хувь, "Одбилэг" ХХК-ийн 100 хувь эзэмшиж 1 сая 684,165.9 төгрөгийн орлоготой.

Эрүүл мэндийн сайд Н.Удвал
Экс Эрүүл мэндийн сайд Н.Удвалыг эвслийн Засгийн газрын Эрүүл мэндийн сайд болно гэсэн бор шувуу нисэж байна. Хэдийгээр батлагдаагүй ч энэ бараг тодорхой болсон зүйл. Учир нь эвслийн Засгийн газар 75х25 харьцаагаар байгуулахаар болсон тул “Шударга ёс” эвсэлд нэлээд хэдэн сайдын суудал ирж байгаа юм. Н.Удвал МАН-ын лидер эмэгтэйчүүдийн нэг байлаа. Тиймдээ ч МАН-ын томилолтоор Эрүүл мэндийн сайдаар ажиллаж байсан юм. Түүнийг мөн л Н.Энхбаярын хүн хэмээдэг байсныг хамгийн түрүүн баталсан хүн. 2009 оны ерөнхийлөгчийн сонгуулиар дараа МАХН нэрээ сольж, МАН болсон. Харин Н.Энхбаяр тэргүүтэй хэдэн хүмүүс 2011 оны нэгдүгээр сард МАХН-ыг дахин байгуулахад тэрбээр ухарч няцахгүйгээр Н.Энхбаяртай хамтран зүтгэсэн. Намын даргаа баривчлахад хамтдаа байж, суллуулахаар хүчтэй тэмцсэн. Үүний үр дүнд цагдаагийн хараанд данслагдан өртсөн хүн. Тэрбээр УИХ-ын 2008 оны сонгуульд Архангай аймагт нэр дэвшин ялагдсан. Түүнийгээ “Ардчилсан намаас нэр дэвшсэн Р.Гончигдорж, С.Ламбаа хоёр УИХ-д гарч ирэхийн тулд миний төлөө саналаа өгсөн 4500 саналын хуудсыг засуулсан” хэмээн тайлбарлаж байв. Харин одоо тэдэнтэйгээ гар барин Засгийн газраа байгуулах гэж явна.

Тэргүүн шадар сайд Ч.Улаан
УИХ-ын гишүүн Чүлтэмийн Улаан эвслийн Засгийн газрын Тэргүүн шадар сайдаар тодроод байна. МАН-ын нөлөө бүхий гишүүн байсан тэрбээр сонгуулийн өмнөхөн намын гишүүнчлэлээс татгалзаж МАХН-ын гишүүн болсон. Энэ нь мөн л экс Ерөнхийлөгчтэй холбоотой. Нэг хэсэг монголчууд “Н.Энхбаярыг тойрон хүрээлэгчид” хэмээн ярьдаг байлаа. Харин Ч.Улаан тэдний нэг гэдгээ өөрийн үйлдлээр батлагсдын нэг. Түүний өөрийн орлого 30 сая 898,9 төгрөг бөгөөд "Зоос банк" ХК-ийн тав, "МЦ холбоо" ХК-ийн тав, “Багануур" ХК-ийн тав, ."Женко тур" ХК-ийн тав, "НИК" ХК-ийн таван ширхэг Алтан хувьцаа эзэмшдэг.

Үйлдвэржилт, хөдөө аж ахуйн сайд Х.Баттулга
Улс төр, бизнесийнхэн төдийгүй монголчуудад “Женко” Х.Баттулга хэмээн нэрлэгддэг тэрбээр Баянхонгор аймагт Ардчилсан намаас гурав дахиа нэр дэвшин сонгогдлоо. “Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайд байхдаа хятадуудтай төмөр зам байгуулах нууц гэрээ байгуулсан” хэмээн Ц.Нямдорж сайдаар нууцаа дэлгүүлж, багагүй дуулиан тариад амжсан. Тэрбээр бусад намыхантайгаа төдийгүй нам дотроо сөргөлддөг нэгэн. УИХ-ын гишүүн З.Энхболдын нэгэн адил өнгөрсөн дөрвөн жилд АН-ын дарга Н.Алтанхуягийн эсрэг ажиллагаад мордож байв. “Женко” Х.Баттулга хамтарсан Засгийн газрын үед ЗТБХБ-ын сайдаар ажиллаж байсан бол эвслийн Засгийн газрын үед Үйлдвэржилт, хөдөө аж ахуйн сайдаар тодроод байна. Шинэ яамны сайдаар тодроод байгаа Х.Баттулга гишүүний өөрийн орлого жилд 17 сая 396.9 төгрөг, гэр бүлийн орлого 27 сая 600.0 төгрөг. Хувьдаа 397 сая 935.8 сая төгрөгийн үнэ бүхий хоёр орон сууцтай. “Би Эм Даблью" автомашин нэг, "Ниссан инфинити" автомашин нэг, "Лимузин хаммер" автомашин нэг, нийт гурван машинтай бөгөөд тэдгээрийн нийт үнэ 321 сая 741.0 төгрөг. Нэг зээрд азаргатай. "Мах импекс" ХК-аас 1438367 ширхэг, " Женко тур бурю" ХК-аас 14774029 ширхэг, "Талх чихэр" ХК-аас 193886 ширхэг, "Баянгол зочид буудал" ХК-аас 84607 ширхэг хувьцаа эзэмшдэг ба "ХИД" ХХК-ийн 46 хувь, "Налайх" ХХК-ийн 100 хувь, "Вебсофт Монгол" ХХК-ийн 100 хувь, "Эмээлт зах" ХХК-ийн 100 хувь, "Нүүдэл трейд" ХХК-ийн 100 хувь, "МИК Эмээлт" ХХК-ийн 100 хувь, "Женко Холдинг" ХХК-ийн 25 хувийг эзэмшдэг. Эдгээрээс 13 сая 903, 971.8 төгрөгийн орлого олдог байна.

Шадар сайд Гаваагийн Батхүү
Ард олон намын нөхдийн дунд “Апу”-гаар овоглосон Г.Батхүү өмнөх жилүүдэд УИХ-ын дэд дарга гэсэн алдартай байсан бол энэ удаад Шадар сайд болох нь ээ. Тэрбээр өмнө нь Өвөрхангай аймгаас нэр дэвшиж сонгогдож байсан билээ. Тэгвэл тэрбээр УИХ-ын 2012 оны сонгуулиар мөн л Өвөрхангайдаа нэр дэвшсэн боловч өвдөг шороодсон билээ. Түүний унах болсон шалтгаан нь сонгуулийн өмнө сонгогчдод мөнгө тараасан хэмээн намын нөхрийн матааснаас үүдэлтэй гэдэг. “УИХ-ын гишүүн сонгогчидтойгоо уулзахаар ирэхдээ мөнгө тараасан” хэмээн алтан хошуу өргөсөн аймгийн намын хорооны даргаа намаас нь хөөлгөж чадсан. Түүгээр ч зогсохгүй сонгуульд ялагдсан ялагдлаа хүлээж чадахгүй Өвөрхангайн хэргийг нийслэлийн Хан-Уул дүүрэгт шүүлгэж шадсан шийртэй эр. “Апу”-гийн Г.Батхүүгийн өөрийн орлого 512 сая 894.3 төгрөг, гэр бүлийн орлого 13 сая 800 мянган төгрөг бөгөөд тэрбээр "Мерседес Бенз Эс-350", "Ланд Круйзер-200" хоёр төмөр хүлэг хөлөглөдөг. "Шунхлай групп" ХХК-ийн 50 хувийг эзэмшдэг байна.

Н.БУДСҮРЭН