Тэр үед ардчиллын хэмээн нэрлэгдэн адлагдаж бас хүндлэгдэж явсан тэд өнөөдөр зуугийн талыг насалсан ахмадууд болжээ. Нэгэн цагт тэд нийгмийн өөрчилж, нэг намын тогтолцоог устгасан. Улс төрийн товчоо хэмээх улс орныг удирдаж асан хүмүүсийг тэтгэвэртээ гарч, албан тушаал эрх мэдлээ залуучуудад шилжүүлэхийг шахаж шаардаж байлаа. Харин одоо өөрсдөө тэднийхээ насан дээр иржээ. Тэр үедээ залуу, халуун насны аагаар ахмадуудаа ад үзэж, амьдралын жамыг дагахгүй сөрөх юм шиг бодож байсан биз ээ. Харамсалтай нь тэд өнөөдөр цаг хугацааны эрхээр хөгшчүүдийнхээ эгнээнд орж ирэв. Нас дагаж намба суудаг ч нас дагаж эрч хүч, эрүүл сэтгэлгээ хөгширдөг гэдэг гашуун боловч үнэн билээ. Тиймдээ ч 2012 оны энэ удаагийн УИХ-ын сонгууль бол 1950 оныхны хувьд сүүлчийн сонгууль. Үүнийг ч Улсын баатар Э.Бат-Үүл хүлээн зөвшөөрсөн байна билээ.

Түүний хувьд ардчиллын анхны партизан. Цусаараа биш ч зоригоороо Монгол улсын төлөө “гавьяа” байгуулсан хэмээн хамтрагч Ц.Элбэгдорж нь Ерөнхийлөгч болмогцоо энэ хүнтэй цолыг түүнд олгосон. Э.Бат-Үүлээс илүү С.Зоригийг баатар болгосон бол ард түмэн баярлах байлаа. Гэвч өнөө хүртэл юуны учир, хэний төлөө, яагаад заавал С.Зоригийг ардчиллаас үүрд үдсэнийг ард түмэн өнөөдрийг хүртэл мэдээгүй л байгаа. Илэрдэггүй хэрэг гэж байдаггүй Харин илрүүлсэн ч ил болгохыг хүсдэггүй захиалгат хэрэг л бий. Үүнийг улс төрийн аллага гэж нэрлэдэг. Ийм аллагыг л улстөрчид ил болгохыг хүсдэггүй учраас олон улсад ийм нэр томьёо байсаар байгаа. С.Зориг Монголд ардчиллыг эхлүүлсэн. Харамсалтай нь Ардчилсан намыг олуулаа байхад, УИХ, Засгийн газрыг дангаараа эзэгнэж байх үед тэр алуулсан.

С.Зоригийн үхэл түүнийг Монголын ардчилалд улам бат, бөх мөнхрүүлсэн. Энэ эзэнгүй аллагыг ирээдүй хойч мартах ёсгүй. Жилд ганц удаа төрсөн өдрөөр нь цэцэг өргөх төдийнхнөөр биш, харин төрийн сонгууль болгоноор түүний үхлийг улс төрийн намуудаас нэхэх ёстой. Тэртусмаа мөр зэрэгцэн ардчиллыг эхлүүлсэн журмын нөхдөд нь С.Зоригийн эхлүүлсэн ардчиллын үзэл бодол, үйл хэрэг, үхлийнх нь талаар үргэлж сануулж байя. Яагаад гэвэл өнөөдрийн ардчиллын партизанууд гэгдэж алдар хүндийг нь эдэлж яваа АН-ын ахмадууд цаг хугацаа өнгөрөх тусам ардчиллын үнэт зүйлсээ мартаж, ардчиллаар хүмүүжсэн залуусынхаа хурдыг гүйцэх чадалгүй болсоор байна.

1950-1960 оны залуучууд ардчиллыг эхлүүлсэн. Тэдний дунд АН-ынхан ч бий, МАН-ынхан ч бий. Ялгаатай нь тэр үеийн ардчиллыг эхлүүлсэн Р.Гончигдорж, Э.Бат-Үүл, Да.Ганболд, Н.Батбаяр, З.Энхболд, Н.Алтанхуяг, Х.Баттулга, Ш.Түвдэндорж гээд тоотой хэдхэн хүн АН-ыг бүрэн өмчилөв. Энэ нь ардчиллын жинхэнэ үнэ цэнийг алдагдуулж, АН-ыг ахмадын, дарангуйллын нам болгон хувиргалаа. Үүнийг ардчиллын Америкаас, арлын орноос, арабын ертөнцөөс мэдэрч, боловсорч, ардчиллаар тархиа цэнэглэсэн олон мянган залуус, тэрдундаа намынх нь эрүүл сэтгэлгээтэй гишүүд нь хүртэл хүлээн зөвшөөрч эхэллээ.

АН-ын гишүүн, дэмжигчдийн холбооны Хасбаатар, ардчилсан сонгуулиар аймгийнхаа ҮЗХ-ноос нэр дэвших эрхээ авсан ч УИХ-ын сонгуульд өрсөлдөх эрхээ даргын дарангуйллаас болж эдэлж чадаагүй нэр бүхий залуучууд, тэднийг дэмжигч жирийн гишүүд, дэмжигчдийнх нь чимээгүй хашгираан АН ардчиллалгүй болсныг харуулсаар байгаа. АН үг хэлсэн, үзэл бодлоо шударгаар илэрхийлж, ахмадуудынхаа булхай луйврыг илчилснийх нь төлөө Хасбаатар гэх залууг намаасаа хөөлөө. Түүн шиг үгээ хэлж, үзэл бодлоо ардчилсан зарчмаар илэрхийлэх хүсэлтэй олон залуу байсан. Харин тэд одоо үг хэлэхээс, намаа эрүүлжүүлэхээс айдаг боллоо. Энэ бол АН ардчилал биш дарангуйлалд боомилогдож эхэлсний илрэл.

АН олуулаа болсон ч эрх мэдлийг нь цөөхөн хүн хүртдэг. АН эрх баригч болсон ч мөн л хэдхэн хүн албан тушаал, эрх мэдлийн шимийг ээлжлэн өмчилдөг. АН олуулаа байсан үе бий. Монголын парламентын түүхэнд Засгийн газраа хамгийн олон удаа огцруулсан 1996-2000 оны УИХ. Дөрвөн жилийн хугацаанд АН ерөнхий сайдаа дөрвөн удаа сольсон. Да. Ганболд гэх ганц хүнийг Ерөнхий сайд болгохын тулд долоон удаа нэр дэвшүүлж байсан. Сайдаар ажилласан хүнийх нь тоо 29-д хүрч байв. Харин сүүлд 2008 оны сонгуульд МАН-тай хамтарсан Засгийн газар байгуулахдаа 60:40-аар сайд, дарга нарын албан тушаалаа хуваан авч байлаа. Үүнээс сонирхвол , Ц.Элбэгдорж, н.Алтанхуяг, Г.Батхүү, Н.Батбаяр, Р.Гончигдорж, Д.Дорлигжав, С.Ламбаа, Х.Баттулга, С.Баярцогт, П.Цагаан, Р.Амаржаргал, Ш.Түвдэндорж, С.Эрдэнэ, З.Энхболд нарын хэдхэн партизанууд л албан тушаалын том бялуунуудыг хуваан хүртэж байжээ.

АН-ыг одоо Н.Алтанхуяг тэргүүлж байгаа. Нам доторх олон фракцийг нь хэн удирдаж байна. Мөн л тэдний үеийнхэн буюу 1950 оныхон. Дараагийнх нь дарга, удирдлагууд ч хэн байх нь тодорхой. Мөн л тэдний үеийнхэн. З.Энхболд эсвэл Х.Баттулга дараагийн дөрвөн жилд АН-ыг тэргүүлнэ.
Шинэ үеийнхэн буюу 1970-1980 оны шижигнэсэн сайхан залуучууд нь хаана явна вэ? Гурав дахь, дөрөв дэх фронтынхон болж ард нь дарагдсаар байгаа нь ардчилал мөн үү.

Гэтэл өнөөдөр ардчилалгүй, ахмадуудын нам хэмээн шүүмжлэгддэг МАН-ын удирдлагад 70-80 оныхон хүч түрэн орж ирж, залуусын нам болчихоод байна. Тэдэнд адлагдаад байдаг “ахмадууд” сайн дураараа орон зайга тавьж өгөн, намынхаа удирдлагыг залуустаа атгуулсан.
Улстөрчдийн хувьд хамгийн том сорилтын талбар бол сонгууль. Сонгуульд ямар хүмүүсийг нэр дэвшүүлж буйгаар нь тухайн намын ойрын дөрвөн жилийн бодлого, байр суурийг тодорхойлж болдог.

АН-ын фронтын тэргүүн шугам мөн л 1950 оныхноор бүрджээ. Үүнээс үзвэл АН дахь ахмадууд ойрын дөрвөн жилдээ АН-даа ноёрхсон хэвээр байх нь. Уг нь зуугийн талыг насалсан эрхмүүдийн хувьд хөдөлмөрийн хуулиараа ч, улс төрийн шалгуураараа ч гавьяаныхаа амралтад ойртсон хугацаа. 1950 оныхны хувьд энэ сонгууль бол сүүлчийн боломж. Гэхдээ хэнд, хэзээ улс төрийн тэтгэвэр олгохоо ард түмэн мэднэ. Тийм учраас Бат-Үүл баатрын хэлсэн “сүүлчийн боломж” гэдэг энэ үг АН-ынханд илүү хамаатай байж мэдэх нь. Учир нь АН удирдлагын түвшинд өнгөрсөн 20 гаруй жилийн хугацаанд цус сэлбэгдсэнгүй. Энэ намын бүхэл бүтэн 20 жил буюу хоёр үеийг 50-оныхон буюу ганцхан үеийнхэн, хэдхэн хүн тодорхойлж ирэв. Харин одоо АН дахь шинэ үеийнхэнд боломж ирэх болов уу?

М.Гал-Аранжин

http://www.sonin.mn/news/politics-economy/4827

Сүүлчийн сонгууль буюу 1950 оныхон
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (5)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
За 50 нас гэдэг эрэгтэй хунд ид хийх нас .Харин тэр МАХН хºãøèí авгай нар ººðñäèéãºº êëèíòîíû àâãàéòàé çýðýãö¿¿ëæ áîäîîä áàéãàà þì áèø ¿¿. Åð íü àðä÷èëñàí íàìä 100 èòãýë õ¿ëýýëãýå.Õóâüñãàëò íàì òºðèéí ýðõèéã 86 æèë áàðüëàà.îäîî áîëîîø äýý.êîììóíèñòóóä äàðàíãóëàã÷ çàíãàà õýçýý÷ ìàðòàõã¿é.Öóñàíä øèíãýñýí ¿ç¿ýë.

2012-06-25 | 14:29:11 | 124.158.88.11 |

Зочин
AN zasgiin erhiig barij baigaagui ch horin heden jil uls ih ornii toriig tushiltsej olon zuiliig hiij amalsan buhnee biyluulj iresen. Ene udaad AN ylah bolnoo ░░░░░░░░░░░░░░░░░░░░░░█████████Ardchilsan ░░███████░░░░░░░░░░███▒▒▒▒▒▒▒▒███Nam ░░█▒▒▒▒▒▒█░░░░░░░███▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒███ ░░░█▒▒▒▒▒▒█░░░░██▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒██♥ ░░░░█▒▒▒▒▒█░░░██▒▒▒▒▒██▒▒▒▒▒▒██▒▒▒▒▒███ ░░░░░█▒▒▒█░░░█▒▒▒▒▒▒████▒▒▒▒████▒▒▒▒▒▒██ ░░░█████████████▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒██ ░░░█▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒█▒▒▒▒▒▒▒▒▒█▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒██ ░██▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒█▒▒▒██▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒██▒▒▒▒██ ██▒▒▒███████████▒▒▒▒▒██▒▒▒▒▒▒▒▒██▒▒▒▒▒██ █▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒█▒▒▒▒▒▒████████▒▒▒▒▒▒▒██ ██▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒█▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒██ ░█▒▒▒███████████▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒██ ░██▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒████▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒▒█ ░░████████████░░░████████

2012-06-25 | 14:04:28 | 124.158.124.156 |

Зочин
Ajiltai orlogotoi amidartsgaay AN mandtugai. Agaar n tsewer ervvl amidartsgaay AN mandtugai. Avilgagvi shudraga amidartsgaay AN mandtugai. Ayulgvi orchind amidartsgaay AN mandtugai.

2012-06-25 | 14:03:50 | 124.158.124.156 |

Зочин
Монголд орны цаашдын хувь заяаг АН, ардчилсан хүчин дааж авч явах нь түүхийн захиалга болоод байна.Монголд орны цаашдын хувь заяаг АН, ардчилсан хүчин дааж авч явах нь түүхийн захиалга болоод байна.

2012-06-25 | 14:01:12 | 124.158.124.156 |

Зочин
Монгол улс архичдаар дүүрч Монгол улс ардчилалд бялхаж Монгол улс авилгалд автагдаж Монгол улс амьдралгүй болж Монгол улс хогоор дүүрч Монгол улс хомсдолд орж Монгол улс ядууралд захирагдаж Монгол улс уналтанд орж... Хөгжиж байгаа нь хаана байна? Хөгийн алтаа алдаж байхад Дэвжиж байгаа нь хаана байна? Дэндүү ахархан бодолтой байхад Улс төр л гэж ярьцгаагаад Ухаанаа биш амаа л хөдөлгөх юм Уул уурхай гэж дэмий хуцацгаагаад Уруудуулж байна Монгол улсыг маань Барилга байшин нь хэврэг болоод Багахан чичрэлтэнд нурж уналаа!!! Хүн ард нь халамж аваад Хөдөлмөр хийхээс залхуурч орхилоо!!! Сонгууль гээл ярих л юм Сонин юм юу байгаан тэнд... Төрийн толгойд гарсан хүн Төөрсөн ишиг шиг майлаад байхад Засгийн газрын хэдэн новшнууд Залилан хийхээс өөр юм хийхгүй байхад Монгол улсыг удирдагч 76 Шударгаар үнэнийг өгүүлэхгүй байхад Хөөрхийлөлтөй хэдэн гар хөл нь Хөрөнгө мөнгөөр удирдаж байхад Хууль ёсоо уландаа гишгээд Хуурамч журам баталж байхад Өөрсдийн эрх ашгаа түрүүнд тавиад Өрх айлыг хохироож байхад Өнгө мөнгө тархийг нь эзэмдээд Өрөвч сэтгэлтэн байхаа больж Туслья гэсэн бодолтой хүн Тун цөөхөн болчихсон байна Хөгжүүлье гэсэн сэтгэлтэй хүн Хөөрхөн нялх үрс минь л байг !!! Хүний төлөө гэсэн бодолтой хүн ХЭН Ч БИШ ЗӨВХӨН ЧИ Л БАЙ !!! Ардчилалыг дэмжиж байна

2012-06-25 | 13:54:39 | 124.158.124.156 |

Мэдээ
Гадаад мэдээ
Видео