эрхмүүдийн 31 нь бие даагч. Бусад нь улс төрийн нам гэсэн том жижиг янз бүрийн ар талтай. Монголын сонгогчдын хувьд бие даагчдад айхавтар их тал өгөөд байдаггүй ч сүүлийн хэдэн сонгуулиар 1-3 бие даагчид парламентад суух эрх олгосон байдаг.

Гэхдээ эдгээр бие даагчдаас ганц З.Алтай л бие даагчаараа бүрэн эрхийн хугацаагаа дуусгасан. Бусад нь хөөгдсөн намынхаа гишүүнчлэлийг сэргээх, эсвэл аль нэг нам бараадаж дуусдаг жишиг тогтсон. Тухайлбал, 1992 оны сонгуулиар Их хурлын гишүүн болсон доктор Г.Зуунай тэр үеийн МАХН одоогийн МАН-ын гишүүн байсан. 2000 онд Хөвсгөлд бие даан өрсөлдсөн Л.Гүндалай гишүүн болоод Ардчилсан намд орж улмаар тус намын дэд даргын суудалд тухлаад амжсан.

Удалгүй намтайгаа муудаж, сайдын тамга атгуулсангүй гэж гоморхохдоо хувийн нам байгуулахаар Сүхбаатарын талбайд ширээ сандлаа авчирч суугаад гишүүн элсүүлж байсан билээ. Гэвч ингэж байгуулсан Ард түмний нэртэй намаа мөн л хөсөр хаяж АН руу аврал эрэн гүйсэн нь түүний нэр дээр эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж, эрхэм гишүүний бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх бичиг Ерөнхий прокурорын газраас УИХ-ын нэр дээр хэдэнтээ ирсэнтэй холбоотой.

2004 оны сонгуулиар ард түмэн хамгийн олон буюу гурван бие даагчийг УИХ-д илгээж байсан юм. Гэхдээ тэд бүгд нам нь суудал өгөөгүй учир бие дааж, нэг үгээр намынхаа нэр дэвшигчид шавар хаасан улстөрчид. Р.Амаржаргал, Д.Одхүү, Я.Санжмятав гурвыг намын удирдах байгууллагын шийдвэр зөрчин бие даан сонгуульд өрсөлдсөн хэмээн буруутгаж дүрмээрээ шийтгэл ногдуулж намаас нь хасч байсан. Хэрвээ энэ гурван эрхэм сонгуульд ялаагүй бол АН тэр чигт нь хаях байлаа. Гэвч ялсан учир намынхаа суудлын тоог нэмэхэд нь хэрэгтэй гэдэг шалтгаанаар буцаан авч байснаа одоо ярих нэг их дуртай биш.

Энэ удаагийн сонгуульд ч мөн намдаа гомдож шаралхсандаа бие даан нэр дэвшсэн эрхэм нэг биш. Дундговийн наймдугаар тойрогт нэр дэвшсэн Л.Данзанноров л гэхэд аймгийнхаа Ардчилсан намыг тэргүүлдэг байсан. Гэвч нам нь түүнийг биш сонголтын цэгээ хөрөнгө бэл харж “Мон Уран”-ы Б.Наранхүү дээр хатгасан нь түүнд таалагдаагүй. Тиймээс намаасаа гарч, бор зүрхээрээ өрсөлдөхөөр шийджээ. Түүний хувьд гадаадад хуульчийн боловсрол эзэмшсэн, Монголын өмгөөлөгч нарын дунд эрүүгийн ноцтой хэрэг дээр дагнан ажилладгаараа ялгардаг чадварлаг нэгэн гэнэ. Алсын зорилгоо их улс төрд хөл тавих хэмээн тодорхойлсон тэрбээр өнгөрсөн жилүүдэд яг л хоёр нутагтан шиг Улаанбаатар, Дундговийн хооронд явж амьдарсан.

Нутаг орондоо чамгүй сайн ажиллаж байсан учраас түүнийг таних мэдэх бас түүнээс туслалцаа дэмжлэг авсан хүн Дундговьд олон. Тиймээс ч намтайгаа тэрсэлдэж, их мөнгөний өөдөөс сөргүүлэн нэрээ дэвшүүлэхээр зориглосон биз. Хамгийн гол нь ганц мандаттай энэ тойрогт АН-ын нэр дэвшигч асуудалтай байгаа нь түүнд боломж болж гарт атгагдах магадгүй хэмээн тооцоолсон нь хэр онохыг харах л үлдэв.

Ардчилсан намтайгаа тангараг тасарсан өөр нэг эрхэм нь Дархан-Уулын Ж.Мөнхтөр. Дээд сургууль төгсч ирээд л энд ажилласан түүнийг таньдаггүй юм гэхэд нэрийг нь дуулаагүй хүн Дарханд үгүй л болов уу. Чехэд төгсч ирээд Монгол-Оросын геологи хайгуулын хамтарсан экспедиц гэж Дарханд төдийгүй Монголд нэртэй том байгууллагад ажилласан. Зах зээлийн давалгаанд Дарханы экспедиц өртөж, оросууд буцсанаар үүд хаалгаа барих үү, үй олон жижиг ангиудад хуваагдах уу дээрээ тулсан үед “Монгол алт” компани болгон галыг нь манаж үлдсэн ганц хүн бол Ж.Мөнхтөр.

Эдийн засагчийн нарийн тооцоо судалгаатайгаар аливаад хандаж чаддаг хөдөлмөрч зан нь тун удалгүй түүнийг Дарханы бэлтэй хөрөнгөтэй эрхмүүдийн тоонд багтаасан. Улмаар улс төрд орж аймгийн ардчилагчдыг зангидаж, Засаг даргаар ч ажиллаад үзсэн. Ер нь бол Дарханы Ардчилсан нам хөл дээрээ зогсож, хөрөнгө бэлээр зузаарахад “Монгол алт”-ын Ж.Мөнхтөрийн мөнгө, сэтгэл, ухаан аль аль нь нэмэр болсон гэдэг. Гэвч тэрбээр сонгуульд жаахан одгүй. 2000 онд өрсөлдөөд унасан. Энэ жил л нэг үзчихье дээ гэтэл АН-ын дарга нар жинхэнэ утгаараа саад хийж тэдний найруулсан хоронд живсэн журмын нөхөд нь Ж.Мөнхтөрийг тоглоомоос гаргачихсанд уурссандаа намынхаа батлахыг буцааж, бие даахаар зүтгэсэн. Яг үнэндээ Дарханд АН-аас дэвшүүлсэн хоёрын аль аль нь сул. Тийм болохоор тэд энэ тойргийг өрсөлдөгчдөө сул хаяж өгөх тохироо хийсэн гэдгийн баталгаа Ж.Мөнхтөрийг нэр дэвшүүлээгүйгээр илэрч байж ч болох.

МАН-д гомдогсод ч бас нэг биш. Тэдний манлайд Ц.Даваасүрэнг нэрлэж болно. УИХ-ын гишүүн, Байнгын хорооны дарга гээд байж болох албан тушаал бүрийг намынхаа нэрээр хашиж өнгөрсөн дөрвөн жил парламентад ажилласан тэрбээр энэ удаа Хөвсгөлд бие даасан. Экс Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяртай холбоотой асуудлаар Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдоржийг огцруулахаар тэмцэгчдийн нэг байсан. Түүнтэй хамт энэ асуудлыг тавьсан нөхөд нь МАХН-ыг сонгосон ч тэр дагаагүй. МАН нэр дэвшүүлэхгүй нь ойлгомжтой болох үед шийдвэрээ яаж гаргахыг тойргийнхоо сонгогчдоос асууна хэмээсэн юм. Бодвол сонгогчид нь түүнийг бие даа, бид дэмжинэ гэж хошгируулсан юм байлгүй ямартай ч 805 хүний гарын үсэг ядах юмгүй цуглуулж ирээд сонгуулийн сурталчилгаандаа мордсон. Хөвсгөлөөс бие даагч гараад ирдэг гэсэн бяцхан найдвар түүнд бий байх. Үүн дээр намаас хасагдсан хохирогчийн дүрд тоглож, өрөвдүүлэх тактиктай яваа гэнэ билээ.

Их улс төрд хөл тавихаар дурлагсдын нэг Ш.Адьшаа гэж сайн дурын уран сайханч Ховдын тойрогт сэлэм эргүүлж яваа. МАН-аас нэр дэвшинэ хэмээн эртнээс горьдлого тавьсан тэрбээр Хөшөөтийн уурхайгаас хөрөнгө босгож, Ховдыг хөгжүүлнэ гэж баргийн намыг цохиж унагахаар том мөрийн хөтөлбөр дэвшүүлсэн байна билээ. Халтихан харсан хүн түүнийг УИХ-ын гишүүн болох гэж байгаа юм болов уу, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид өрсөлдөж байна уу хэмээн андуурахаар юм билээ. Ш.Адьшаа нэр нь содон бас орооцолдож дуулиан тарьж байсан хэрэг нь том учраас түүнийг олон хүн танина. Гаалийн байцаагчийн албаараа гайгүй мөнгө хийж чадсан түүнийг Х.Баатарын хэрэгт хамаатай талаар чамгүй их шуугьсан ч уснаас хуурай гарсныг бодоход овоо бөх татлага олстой нэгэн байж таарах.

“Дорнод гурил” компанйин захирал Х.Болорчулуун гэж МАН-ын гишүүн нэг нөхөр Дорнодод хүч үзэж байгаа. Гурил иддэггүй айл байхгүй гэдгээр ч тэр үү түүнийг эс ч компанийг нь мэдэхгүй хүн Дорнодод цөөн. Тийм учраас өөртөө баахан найдлага тавин хөдөө хөхөрч гадаа гандаж яваа гэнэ.
Бие даагчдын дунд сурталчилгаа шаардахгүй шууд гишүүн болно хэмээн аархаж буй нь Үйлдвэрчний эвлэлийн С.Ганбаатар. Тэмцэгч имижтэй тэрбээр сүүлийн дөрвөн жилд сүрхий мундаг байж, асуудлыг жижиг гэж гололгүй төр засгийн хэмжээнд хүргэж шуугиулж чадсан нь нэг ёсондоо түүний сонгуульд бэлтгэсэн сурталчилгаа байсан юм билээ. Одоо тэр Дарханд цалин тэтгэврийг би нэмүүллээ, шатахууны үнийг би буулгуулсан гээд зад шоудаж байна гэсэн. Гэхдээ тэр бас гараад ирэх магадлал өндөр учир том намуудын хувьд жинхэнэ утгаараа эрлэг.

Тэмцэгчдийн армиас бас нэг хүн байгаа нь Ахмадын чөлөөт холбооны Г.Баасан. Гудамжны тэмцэгч энэ хатагтай сүүлийн үед нам гүм амьдарсан. Хуулийн сургууль дүүргэж хонхны баяр энэ тэртэй завгүй явсан тэрбээр их улс төрд эрч хүчтэй орохоор шийдсэнээ энэ сонгуулиар зарлаж буй бололтой.

Бие даан нэр дэвшигчдийн дунд эрхэлсэн ажилгүй гэсэн таван хүн байна. Олонд танил байж болох нь Тод манлай уяач, улсын начин Ц.Дуламсүрэн. Монголчууд хэдийгээр морь, бөхөнд нугасгүй ч улс төрийн сонголтыг энүүхнээр хийхгүй байх. Чөлөөнд гарсан тагнуулч генерал Д.Чимэд-Юндэн нутагтаа сонгуульдаж байгаа юм билээ. Бусдынх нь тухай мэдээлэл бага. Өвөрхангайд нэрээ дэвшүүлсэн Ж.Цэдэнсодномыг л гэхэд Гадаад яаманд байсан гэсэн, манай Хархориных гэв үү дээ гэхээс өөр мэдээллээр маруухан сууна билээ, өвөрхангайчууд л лав. Ажилгүй хүмүүс яах гэж улс төрд орох гэсэн юм бол хэмээн олон хүн гайхаж, хийж болохоор амархан ажил парламентад байгаа гэж бодсон юм байлгүй гэцгээх юм билээ. Мөн тэтгэвэрт гарсан нэг хүн байгаа нь Ховдын тойрогт өрсөлдөж буй А.Баясгалан. Хэдийгээр улс төр, урлаг хоёроос тэтгэвэрт гаралгүй өнө удаан зууралдаж болно хэмээн бодож болох ч цоо шинэ сонголт ийм бие даагчид дээр бууна гэдэг юу л бол.

Парламентын бие даагч гэдэг яг үнэндээ зүгээр л суудал эзлэгч. Том бодлогод хуруу, хушуу нэмэхэд хэн ч байсан бяр дутна. Хэчнээн ухаантай бас хэчнээн заргач байгаад ч гаргаж ирсэн асуудал нь бодлого болж улс төрийн намуудын дэмжлэг авна гэж байдаггүйг энэ парламентад байгаа цорын ганц бие даагч З.Алтай харуулсаар байгаа.

Н.ГЭРЭЛ

Гомдогсод ба тэмцэгчдээс бүрдсэн бие даагчдын арми
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (16)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
БААБАР єдрийн сонин 2005-06-03 135 дугаарт Ардчилсан нам єєд боллоо, гэгээн дурсгалыг нь хvндэтгэе! гэсэн нийтлэл бичиж энэхvv намуудын мєн чанар Ажнайн Д.Бат-эрдэнэ мэтийн олигархиудын хамгийн онцлог шинж юу вэ гэхээр нийтийн ашиг тусын тєлєє ажилладаггvй, зєвхєн єєрсдєдєє ашиг бий болгохын тєлєє явдаг. Yvгээрээ улс оронд болоод нийгэмд тун аюултай. Эцсийн бvлэгт зорилго нь тєрийн эрх мэдлийг гартаа авч, vvгээр дамжуулан єєрсдийн бизнесээ хийдэг.Сєрєг хvчин байж чадахгvй байгаагийн нэг гол шалтгаан нь олигархиуд хэдийгээр єєр єєр намын нэрээр сонгогдсон боловч тєрд гарч ирээд ашиг сонирхлоороо нэгдчихээд байна. Єєрєєр хэлбэл, парламентад сєрєг хvчний хяналтаа тавьж чадахгvй байгаа нь цаагуураа олигархиуд нэгдсэнийг баталж байна.Э. Бат-Yvл

2012-06-21 | 06:59:16 | 202.72.247.138 |

Зочин
Энэ гурван гологт яс олдохгуй байх даа?

2012-06-20 | 16:50:42 | 122.201.18.137 |

Зочин
МАН зааүал ылах болно.

2012-06-20 | 15:38:35 | 92.225.140.194 |

Зочин
МАН зааүал ылах болно.

2012-06-20 | 15:38:33 | 92.225.140.194 |

Зочин
ОЛИГАРХИУДИЙН НАМУУД БОЛОХ АВАРГА ЗАГАСНУУДАД САНАЛААА БИТГИЙИ ХУДАЛДААРАЙ ХУМУУСЭЭЭ

2012-06-20 | 15:32:10 | 124.158.78.115 |

Зочин
Манай улс чинь ардчилсан, шударга мударга шүүхтэй гээд байсан худлаа бололтой. Нөгөө Н.Энхбаярыг баривчилсан, цагдан хорьсон шүүгч нар эхнээсээ Эбийгийн хайр хишгийг хүртэж, тушаал ахиж эхэлсэн гэнэ. Тухайлбал, Хосбаяр шүүгчид л гэхэд үнэхээр хос баяр тохиож, Хөвсгөлөөс хотод ирж баахан нэг баярлав, хоёрт нь Энхбаярыг нухчин дарахад байгуулсан гавъяагаараа шүүхийн ерөнхий зөвлөлд гишүүн болох зам нь нээгдэж, магнай тэнийв. Бусдын хос дэвжилтийг хараад, Соёл – Эрдэнэ шүүгч Н.Энхбаярыг “заавал яллана” гэж мачийгаад байгаа гэнэ. Түүний ойр тойрны нэгний ярианаас үзвэл дээрээс буюу сайд дарга нараас “Энхбаярыг гүтгээд ч хамаагүй, ямар нэгэн аргаар шоронд хийж өгвөл ар нь бат шүү, Хосбаярыг харж байгаа биз” гэж баадуулсан гэнэ.

2012-06-20 | 13:03:00 | 203.169.53.119 |

Зочин
Элбэгээ ерөнхийлөгчийг намынхаа эсрэг ажиллаж байна хэмээн АН-ынхан хардах болжээ. Энэ тухай Н.Алтанхуяг “Ээбийд АН ядахгүй байх нь ашигтай, тэгвэл тэр МАН-тай хавсайдаж, АН-ыг шахаж байгаад 2013 онд ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшихээ баталгаатай болгож авна. Тиймээс түүнийг сайтар ажиж бай” гэж ойрн хүнээ шивнэсэн гэх бор шувуу АН-аар нэг тараад байна. Харин үүнийг дуулсан МАН-ынхан “Ээбийгийн нууц төлөвлөгөө задарлаа” гэж нуг нуг хийцгээв.

2012-06-20 | 13:02:31 | 203.169.53.119 |

Зочин
Саус Гоби Сэндс хэмээх нэртэй, Монголын өмнийн говийн баялгийн багагүй хэсгийг эзэмшдэг компанийг эзэн болох Канадууд нь Хятадуудад зарахыг завдсаныг зогсоолоо гэж УИХ-ын хэдэн гишүүн баахан шоудсан. Гэтэл зогсоох байтугай, олигархиуд сонгуульд ялахын төлөө уг компанийг хятадын Чайналко – д барьцаалан 300 сая ам долларыг зээлсэн тухай чих дэлсээж эхлэв. МАН-ын олигархиуд сонгуулийн өмнөхөн буюу 6-р сарын 22-ноос эхлэн нөгөө амлалтаа биелүүлж байгаа нэрээр иргэдээ хөгшин залуу, том жижиг гээд л зүсэн зүйлээр нь ангилж, ялгавралан гадуурхаж тарааж байгаа 1 сая төгрөгнийхөө үлдсэн хэсэг болох 670 мянган төгрөгөө дээрх мөнгөнөөс өгөх гэж байна. Засгийн газрын гар хөл болж энэ нууц наймааг амжуулсан гэгдэх Даваажав гэгч нөхөртэй сураг сонссон иргэд ярьж лавлахаар утас руу нь залгахад утсаа салгаад, олдохгүй байгаа гэнэ.

2012-06-20 | 13:02:09 | 203.169.53.119 |

Зочин
луйварчидийг зайлуулах цаг ирсэн.ард тумэн мин бидний ур хуухэд хаана яаж амидрах болоод бнаа наад луйварчингууд чин эх орни мин 47 хувийг лицэнз хэлбэрээр гадниханд угсун бна

2012-06-20 | 12:36:12 | 202.126.91.141 |

Зочин
МОНГОЛ ТУМЭН МИНЬ???? ХЭДИЙ БОЛТОЛ МАН, АН - ын ГАДНЫ ЛУЙВАРЧДЫН ГАР ХӨЛ БОЛСОН, ЭХ ОРОН, ГАЗАР ШОРОО, БАЯЛГАА ХУДАЛДСАН, АРД ТУМНЭЭ ЯДУУРЛЫН ТУЙЛД ХУРГЭСЭН, ӨӨРСДӨӨ ХАГАРТЛАА БАЯЖСАН ХУВАЛЗНУУДАД ДЭЭРЛЭХУУЛЖ, ДОРОМЖЛУУЛЖ, ЛУЙВАРДУУЛЖ, ЦУСАА СОРУУЛЖ АМЬДАРЦГААХ ЮМ БЭ???? ЭНЭ СОНГУУЛИАР ЭНЭ ХОЁР АЛУУРЧИДЫН, ХУЖААГИЙН ЭРЛИЙЗУУДЭЭР ДУУРСЭН ХОЁР НАМААС БУРМӨСӨН САЛЦГААЯ АА??? МОНГОЛ НУТАГТАА МОНГОЛ ХУН ШИГ АМЬДРАХ ЦАГ ИРСЭН ШУУ?????????????

2012-06-20 | 12:09:18 | 124.158.73.17 |

Зочин
ОЛОН ЖИЛ МОНГОЛЫН АРД ТУМНИЙ ЦУСЫГ СОРСОН МАН, АН - ЫГ ЭНЭ СОНГУУЛИАР ГАЗРЫН ХӨРСТЭЙ ТЭГШИЛЦГЭЭЕ???????

2012-06-20 | 11:45:03 | 124.158.73.17 |

Зочин
ОЛОН ЖИЛ МОНГОЛЫН АРД ТУМНИЙ ЦУСЫГ СОРСОН МАН, АН - ЫГ ЭНЭ СОНГУУЛИАР ГАЗРЫН ХӨРСТЭЙ ТЭГШИЛЦГЭЭЕ???????

2012-06-20 | 11:45:02 | 124.158.73.17 |

Зочин
ÌÀÍ 90 æèëèéí ò¿¿õòýé òºð áàðüñàí íàì ãýæ öýýæýý äýëääýã áàéæ äýâø¿¿ëñýí óðèà íü þó âý. "Èðãýíä òýãø áîëîìæ, òºðä øóäàðãà ¸ñ" ãýíý ø¿¿. Òýãýýä ýíý 90 æèëä þó õèéæ áàéñàí þì áîëîî. Á¿ð ãàéõàæ õîöîðëîî.

2012-06-20 | 11:35:44 | 202.179.10.18 |

Зочин
Олигархиуд нийтийн эрх ашгийн төлөө явдаггүй. Одоо манай төрд байгаа олигархиуд байгалийн асар их баялаг дээр хяналт тавихын төлөө тэмцэлдэж байна шүү дээ. Маш их өргөжин тэлж байгаа банк, санхүүгийн салбарт хяналтаа тогтоохын төлөө бас тэмцэж байна. Татвар төлөгчдийн орлогоос бий болж байгаа маш их хуримтлал буюу улсын төсөвт хувийн сонирхлоо шигтгэхийг маш их хүсч байна. Өөрөөр хэлбэл, олигархиудын хамгийн онцлог шинж юу вэ гэхээр нийтийн ашиг тусын төлөө ажилладаггүй, зөвхөн өөрсдөдөө ашиг бий болгохын төлөө явдаг. Үүгээрээ улс оронд болоод нийгэмд тун аюултай. Эцсийн бүлэгт зорилго нь төрийн эрх мэдлийг гартаа авч, үүгээр дамжуулан өөрсдийн бизнесээ хийдэг.Сөрөг хүчин байж чадахгүй байгаагийн нэг гол шалтгаан нь олигархиуд хэдийгээр өөр өөр намын нэрээр сонгогдсон боловч төрд гарч ирээд ашиг сонирхлоороо нэгдчихээд байна. Өөрөөр хэлбэл, парламентад сөрөг хүчний хяналтаа тавьж чадахгүй байгаа нь цаагуураа олигархиуд нэгдсэнийг баталж байна.Э. Бат-Үүл

2012-06-20 | 10:54:35 | 202.61.97.81 |