“Азийн орнуудын коксжих нүүрсний хэрэглээ 2015 он хүртэл жил бүр есөн хувиар нэмэгдэнэ” гэсэн тооцоог дэлхийн хэмжээний зөвлөх компани болох “Бостон консалтинг” группийн шинжээчид гаргасан байна. Тэгэхээр нэлээд холын ашгийг тооцоолж иргэддээ ийм хувьцаа бэлэглэж буй нь ойлгомжтой. Харин энэ хувьцааг яаж үнэд хүргэх вэ.

Засгийн газраас саяхан Тавантолгойн ордыг эзэмших хувьцааны дүйцүүлсэн үнийг тогтоохдоо нэгж хувьцааны ханшийг 933 төгрөг болгосон. Жинхэнэ үнэ нь уг хувьцаа олон улсын хөрөнгийн биржид худалдаалагдаж эхэлсний дараа тодорхой болно.

Мэдээж энэ хувьцаа үр ашгаа өгөх болоогүй. Эхлээд “Эрдэнэс Тавантолгой” компани үр ашигтай ажиллаж үнэт цаасаа олон улсын бирж дээр бүртгүүлсэн байх ёстой. Ноогдол ашиг хуваах болсон тэр үедээ хувьцаагаа зарах эсэхээ шийднэ. Тэр болтол хувьцааны хөдөлгөөнийг нь хаах ёстой гэж зарим эдийн засагчид хэлээд байгаа. Түүнээс биш энэ бол хувьцаа нэртэй, 933 төгрөгөөр тооцон ширхэглэн зарж болдог цаас биш.

Нөгөөтэйгүүр хувьцааны талаар тодорхой мэдээлэлгүй байгаа “жижиг хувьцаа эзэмшигчид”-ийн эрх ашгийг “том хувьцаа эзэмшигчид” буюу отон залгигчдаас төр хамгаалах үүрэгтэй. “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн хувьцааны хувьд ягаан, цэнхэр тасалбараас ялгагдах онцлог нь “Бусдад шилжүүлж болдоггүй, нөхцөл нь бүрдсэн цагт өөрөө зарж борлуулах, бусдад худалдах, бэлэглэх, өвлүүлэх эрхтэй байна” хэмээн эрх мэдэлтнүүд ярьж байна.

Энэ бол эрх мэдэл, эд баялаг юм. Тиймээс ч хувьцааны үнэ цэнийг мэдэрсэн хүмүүс бэлэн мөнгөө эргэлтэд оруулахдаа хувьцаа худалдан авдаг. Банкинд хадгалуулахын оронд энэ нь эрсдэл багатай, бас ашигтай болохоор тэр.

Одоогийн байдлаар нэг сая 490 мянган иргэн “Эрдэнэс Тавантолгой” компаниас эзэмших 1072 ширхэг хувьцаагаа зарах хүсэлтэй байгаагаа Засгийн газарт илэрхийлсэн аж. Энэ бол дээрх иргэд хувьцааны үр ашгийн талаар тодорхой мэдээлэлгүй байгаагийн нэг илрэл юм. Өөрөөр Хэлбэл “Хэрэв Тавантолгойн ордын нэгж хувьцааны ханш өсвөл яах вэ” гэдэг тухай тэд бодож үзээгүйтэй холбоотой. Хөрөнгө оруулалтын мэдээлэл, судалгааны “Frontier securities” компанийн тооцоолсноор Монголын төрийн өмчит “Эрдэнэс Тавантолгой” компаниас олон улсын хөрөнгийн зах зээлд гаргахаар төлөвлөж буй IPO нь 10.6 тэрбум ам.доллар хүрнэ” хэмээн үзэж буйг “Bloomberg” агентлаг мэдээлсэн. Энэ мэдээллийг “Эрдэнэс Тавантолгой”-н Уул уурхайн асуудал эрхэлсэн захирал баталсныг бодоход толгой эргэм их санагдах дээрх мөнгө Монголын Тавантолгойн ордыг эргэлтэд оруулах, улмаар түүнээс нь иргэд хувь хүртэх нь дамжиггүй аж.

Хонконгийн Хөрөнгийн бирж дээр “Mongolian mining cor- poration’’/ММС/ -ийн нэгж хувьцаа нь өчигдрийн байдлаар 5.45 хонконг долларын ханштай байна. Гэтэл монгол хүн бүр энэ хувьцаанаас 1072 ширхгийг эзэм- шиж байгаа. Чамлалттай санагдвал ханш тодорхой болсны дараа нэмж худалдаж авч болно. Аав ээж, өвөө, эмээгиинхээ хувьцааг өвлөж нэмэгдүүлэх боломжтой. Үр хойчдоо өвлүүлж үлдээх ч эрхтэй. Бид хэзээ ийм эрхийг эдэлж үр шимийг нь хүртэж байсан билээ гээд бодохоор монгол төрийн энэхүү шийдвэр бахархалтай төдийгүй ирээдүйтэй алхам болжээ.

Баялгийг зөв хуваарилах хэлбэрүүдийн нэг нь хувьцаа гаргах явдал. Жишээ нь АНУ-ын элетроникийн гигант “Apple” компанийн ашиг 11.6 тэрбум ам.долларт хүрсэн тухай саяхан дэлхий нийтэд мэдээллээ. Ашиг нь гурван сарын дотор 94 хувиар өссөн гэнэ. Мөн “Apple” компанийн дансан дахь хөрвөх валютын хэмжээ 110 тэрбум ам.долларт хүрчээ. Тэгвэл Тавантолгойн хувьцааг олон улсын зах зээлд арилжиж эхлэхэд яг ингэж бүх орлого зарлагын талаархи мэдээлэл ил тод болох юм. Хувьцаа эзэмшигчийн хувьд бүх мэдээлэл нээлттэй. Тиймээс иргэн та Тавантолгойн хувьцааг эзэмшсэнээр баялагтай болох төдийгүй эрх мэдэлтэй, мэдээлэлтэй болно. Хөрөнгийн зах зээлийн холбогдолтой мэдлэгээ дээшлүүлж, эдийн засгийн сонирхож, олж авсан мэдээллээ ашиглах боломжтой болно. Иймд Тавантолгойн ордын хувьцаа гэгчийг нэг сая төгрөгөөр солиод ирээдүйн ашиг орлогодоо цэг тавих уу, үгүй юү гэдгээ дахин нэг бодоод үзээрэй.

Зургаан тэрбум тонн нүүрсний нөөцтэй ордын хувьцааг эзэмших эрх өвөртөлсөн монголчууд ядуу амьдрах учиргүй. Гагцхүү хувьцаагаа өндөр үр ашигт хүртэл нь тэвчээртэй, ухаалгаар эзэмшиж ногдол ашиг хүртэж орлогоо нэмэгдүүлэх хэрэгтэй. Яарвал ашиг тань багасна. Нэг сая төгрөгөөр арилжихгүй байх таны хувьцааг хэн ч булааж авч чадахгүй.

Хувьцаагүй Монгол хүн

Надад ямар ч хувьцаа байхгүй. 1072 ширхэг хувьцаанаас хувь хүртэхгүй гэсэн шийдвэр гаргачихаад толгойгоо маажиж сууна. 20-иод хоногийн өмнө оршин суудаг хорооноосоо тодорхойлолт авахаар очтол нэг өргөдөл бөглүүлж “Хувьцаагаа авах уу, Засгийн газарт зарах уу” гэж саналыг минь асуусан юм. Тэр өргөдлийнх нь учир утгыг ч сайн ойлгож ухаарсангүй, 1072 ширхэг хувьцаагаа Засгийн газарт худалдана гэсэн утгатай хариулт биччихэж билээ.

Хувьцаагаа Засгийн газарт нэрлэсэн үнээр нь зарна гэсэн нэг сая 490 мянган хүний нэг нь би болж таараад байгаа юм. Тэгэхээр ширхэг бүр нь 933 төгрөгийн үнэтэй, нийтдээ нэг сая 73 мянган төгрөгийн үнэ бүхий миний хувьцааг Засгийн газар худалдаж аваад бэлэн мөнгө өгөх нь. Би сая төгрөгөөр юу хийх вэ. Ганцхан өдрийн дотор “шопинг”-доод л дуусаа. Надад юу ч үлдэхгүй. Харин нөхөр маань “Хувьцаагаа авна” гэсэн. Тэр намайг бодвол арай сийрэг ухаан гаргасан байгаа юм, сүүлд бодоод байх нь ээ. Насан туршдаа хувьцааны ногдол ашгаас хүртэнэ гэсэн үг. Газар доорхи баялгаас хувь хүртэж амьдарна гэдэг их аз завшаан.

Хувьцааны үнэ буурна гэж үгүй. Яагаад гэж үү. Миний, таны эзэмших хувьцааны ногдол ашгийг “Тавантолгой”-н коксжих нүүрсний уурхайн ордын 10 хувиас өгөх болохоор эргэлзэх юм алга. Харин хэзээ, яаж, хэрхэн өгөх талаар иргэдэд мэдээлэл өгөх хэрэгтэй байна. Хувьцаа эзэмшихийн тулд ийм материал бүрдүүлнэ, иргэн бүр данстай бол, түүгээр нь дамжуулж хувьцааны ногдол ашиг өгнө гэсэн заавар зөвлөгөөг түлхүү өгнө гэж найдаж байна.

Монголын төр хэзээ ч биелэгдэхгүй юм шиг сонсогдож байсан “Хүний хөгжил сан”-гийн мөнгийг өгч чадсан. Иргэдийнхээ итгэлийг биелүүлж чадсан. Одоо яг түүн шигээ ажиллаж, иргэдийг данстай болгох хэрэгтэй.

Иргэдэд удахгүй хувьцаа өгч эхэлнэ ирэх оноос ногдол ашгаа хүртэж эхэлнэ гэдгийг нь л юун түрүүнд ойлгуулах хэрэгтэй байна. Хувьцаа, ногдол ашгийн талаар ямар ч төсөөлөлгүйгээс болж 1,5 сая хүн хувьцаагаа бэлэн мөнгөөр солих гэж мугуйдалсан байх.

Монголчууд баялгийн шударга, тэгш хуваарилалтын зарчимтай анх 1991 онд танилцсан юм. Монгол Улс зах зээлийн эдийн засагт шилжихдээ улсын үйлдвэрийн газруудыг шударгаар хуваарилж иргэн бүрт 3000, 7000 төгрөгтэй дүйх хоёр төрлийн хөрөнгө оруулалтын эрхийн бичиг тараасан. Сүйхээтэй, бас алсын бодолтой нь хөрөнгө оруулалтын эрхийн бичгээрээ улсын өмчийн 400 гаруй үйлдвэрийн хувьцааг 100 төгрөгийн нэрлэсэн үнээр худалдан авснаар өдгөө ч ногдол ашиг хүртэж буй. Ягаан тасалбар гэж нэрийддэг 3000 төгрөгтэй дүйх ягаан, 7000 мянган төгрөгтэй дүйх цэнхэр бичгийг хөрөнгө мөнгө ахиутай хүмүүс иргэдээс худалдан авснаар тухайн үеийн мах, махан бүтээгдэхүүн, сүү, гурил, гутал, оёдлын үйлдвэрүүдийг хувьдаа авч одоо олигархи, баян цатгалангаараа дуудуулаад байгаа юм. Эд ингэж чадсан юм чинь, бусад нь яагаад чадахгүй гэж. Боломж нь байна. Нэг сая төгрөг авч, өнөө маргаашийн идэх хоол, өмсөх хувцсанд зарснаас ирээдүйдээ хөрөнгө оруулсан нь дээр гэж зөвлөмөөр байна. Хувьцаагаа ав, сая төгрөгөөс татгалз. Одоо сая төгрөгийн үнэлгээтэй байгаа хувьцаа хоёр, гурван жилийн дараа хоёр, гурван сая төгрөгт хүрнэ. Тийм боломж байгаа гэдгийг албаны хүмүүс, мэргэжилтнүүд хэлж байгаа. Баталгаа нь өмнийн говьд байгаа 6,4 тэрбум тонн коксжих нүүрсний нөөцтэй, дэлхий дээр ашиглагдаагүй байгаа хамгийн том коксжих нүүрсний орд. Дээр нь олон улсын сонирхол байна. Сонирхол байна гэдэг эрэлттэй байна гэсэн үг. Эрэлттэй хувьцааны үнэ өсдөг жамтай. Өнөөдөр ямар ч ашиггүй эрээн цаас мэт санагдавч авдрынхаа мухарт хийгээд хадгалчих. Засгийн газар худалдаж авъя гэвэл битгий өг. Монгол хүн бүр хувьцаандаа эзэн сууж чадвал жинхэнээсээ Монгол Улсынхаа баялгийн эзэн болно гэсэн үг. Ганцхан том Тавантолгойн ордоос ийм их ашиг хүртэх азтай улс шүү, бид. Тавантолгойн Зүүн Цанхийн хэсэгт нүүрс олборлож эхэлсэн “Эрдэнэс Тавантолгой”-н хувьцаа, түүний цаана Тавантолгойн ордын бүрэлдэхүүн хэсэгт багтдаг стратегийн хөрөнгө оруулагчдын шүлсийг гоожуулж байгаа Баруун Цанхи, үйл ажиллагаа нь жигдэрсэн Ухаахудаг, орон нутгийн “Тавантолгой” ХК, “Дайцүки” ХХК-ийн эзэмшиж байгаа хэсгүүд, Бор толгой гээд нүүрсний баялаг ихтэй талбайнууд хувьцаагаа бидэнд өгөхөд бэлэн болчихсон байна.

Монголын баялаг олон улсын хөрөнгийн зах зээл дээр бидний төсөөлснөөс ч илүү үнэд хүрэх нь тодорхой болчихсон. Тухайлбал, “Энержи Ресурс” ХХК Монголын уул уурхайн корпораци Хонконгийн хөрөнгийн бирж дээр IPO хийж, эхний ээлжинд 670 сая ам.доллар босгож шуугиан тарьж байсныг санаж байна. Энэ компани “Тавантолгой”-н ордын дөрөвхөн хувийг эзэмшдэг. Нийт хувьцааныхаа 22,3 хувийг л хөрөнгийн зах зээл дээр гаргасан гэх Монголын уул уурхайн корпорацийн үнэ цэн өнөөгийн байдлаар гурван тэрбум ам.долларт хүрснийг Монголын 2,8 сая хүн амд эн тэнцүү хуваавал нэг иргэнд 1,4 сая төгрөгийн хөрөнгө ногдож байна. Энэ бүхнийг бодохоор хувьцаагүй монгол хүн л хохирч үлдэх гээд байна шүү.

Манай сайт танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.