Ийм нэртэй бодит нийтлэ­лийг манай сонины сэтгүүлч Г.Дашрэнцэн гуай 2008 оны зур­гадугаар сарын 17-ны мягмар га­

рагийн дугаарт нийтлүүлсэн байдаг. Харин энэхүү материал дөнгөж гарсны дараахан буюу 10 хоногийн дараа түү­нийг Чингэлтэй дүүргийн Цаг­даа­гийн хэлтсээс дуудаж, бо­дит бус материал гаргасан гэд­гээ хүлээ гэх мэтээр тул­ган шаардаж, материалыг ний­тэл­сэн “Монголын мэдээ” сони­ныг шүүхэд хариуцагчаар та­таж, хүний нэр төрд халдсан хэ­мээн буруутгасан байдаг. Сэт­гүүлч Г.Дашрэнцэн гуайн ма­териал нь одоо ч гэсэн олны анхаарлыг ихэд татаж буй “Хаан” банкнаас хүний бичиг ба­римт ашиглан 30 сая төгрөг за­лилж бусдын машиныг хууран мэхэлж, зарсан гэх иргэн Д.Энх­мандахад холбогдох хэ­рэг байсан юм. Бүтэн та­ван жилийн турш “Эрдэнэ суварга” компанийн захирал Д.Бат-Эр­дэнэ, түүний эхнэр Б.Сув­даа нарын гүтгэлэг дор Д.Энх­мандах их ч зовсондоо.

Ха­рин сая шүүхийн шийдвэр гарч түүнийг цагаатгалаа. Энэ ца­гаат­гал хоёр хүний амиар со­лигдсон гэж хэлж болно. Учир нь Д.Энхмандах хэвлий дэх үрээ алдаж, зовлонд унаж бай­сан. Ямартай ч түүнийг цагаат­гас­наарсэтгүүлч Г.Дашрэнцэн гуайн тухайн үед нийтэлсэн ма­­териал бодитой болохыг ха­рууллаа. Түүнчлэн доорх нийт­­лэлд нэр нь дурьдагдсан хү­мүүсийг тухайн үед нь АТГ-т шал­гуулахаар өргөдөл гаргаад байс­наа ч Г.Дашрэнцэн гуай хэл­сэн юм. Ингээд дөрвөн жи­лийн өмнөх материалыг дахин бү­рэн эхээр нь нийтэлж байна.

Чингэлтэй  дүүргийн Засаг дарга Д.Очирбатын 60 сая төгрөгийн авлига авсан хэрэг буюу “гэрчийг устгах” операци

Өнгөрсөн гуравдугаар сарын дундуур. Таныг нэг бүсгүй эрж сураад байна. Амь нас нь хут­ганы ирэн дээр сандарч яв­на. Уулзаад өгөөч. Өнөө луй­варчдын чинь тухай аймаар ноц­той баримтыг гэрчилдэг уч­раас түүнийг хороох нь үнэн гэ­сэн мэдээлэл сайн танил хууль­чаас ирлээ. Луйварчид ав­лигачдын томоохон хэргийн араас явахад янз бүрийн юм таа­ралддаг. Үнэн худлаа, чу­луу хөөлгөсөн, нэг нэгээсээ өшөө авах гэсэн, улс төрийн нэр хүнд олох сонирхолд хөт­лөгдсөн, сорьсон, сонжсон, үнэн голоосоо авилгачдыг үзэн яд­сан зүсэн бүрийн мэдээлэл ирнэ. Би тэр бүсгүйтэй уулз­лаа. Бүүр олон уулзлаа. Түүнд то­хиолдсон зовлон, адал яв­дал араатны дунд ажиллаж амь­дарсан өдрүүд үнэхээр айм­шигтай. Манай албан ту­шаалт­нууд маань хэрхэн яаж ичих нүүрээ цаг хугацаа өн­гөрөх тусам төрийн мөнгө идэн жирийн нэг албан тушаал ашиг­лагчаас луйварчид болтлоо өсч өөдөлдгийг өгүүлсэн юм.

Тэд мөнгийг хэрхэн авч өгөлц­дөг, төрийн албыг хэдээр ху­далддаг, тэр ч байтугай эгэл жи­рийн авилгачаас луйварчид нийс­лэлийн хурлын төлөөлөгч, төрийн компаний захирлаас дүүргийн дарга бүүр галзуурч УИХ-д санаархан төр барих хүрт­лээ даварч байдаг зэргийг бүс­гүйн ойр тойрны олон хүн өн­гөтөөр ярьж, баримтаар гэр­чилдэг. Даанч тэд алуулна гэ­хээс айдаг байна. Бүсгүйн нэ­рийг Д.Нэргүй гэнэ дөрвөн хүү­хэдтэй. Монгол хэлний багш, нягт­лан бодогч мэргэжилтэй. Ням­бай цэвэр бичдэг, нягтлан бо­догч мэргэжилдээ сайн жи­рийн л нэг даруу зөөлөн эмэг­тэй. Хувь заяа нь түүнийг нийс­лэлийн Авто замын газ­рын дарга Д.Бат-Эрдэнийн “Эр­дэнэ суврага” нэртэй ху­вийн компанид чадлаараа шал­гарч менежер, нягтлан бо­догчоор ажиллахад хүрсэн юм. Ажил хэрэгтээ үнэнч сайн ажил­лаж байжээ. Тун удалгүй тэр­бээр зангиа зүүж, төрийн алба хашдаг, замбараагүй луй­варчдын дунд хутгалдсанаа мэд­сэн байна. Тэгэх тусам нь тэд­ний хийсэн хэрэг, иддэг ар­га, дамжуулдаг холбоо харил­цаа сүлжээг бүүр нарийн бүрт­гээд байж. Нэг л өдөр гэнэ ал­даж баригджээ.

Авлигачид айж сандрав. Бүх сүлжээг өгсөн ав­сан мөнгөний тоо, мөнгө угаа­даг арга механизмтай нь мэддэг нь Нэргүй. Тэд Нэр­гүй­гээс үнхэлцгээ хагартал айсан. Айсан хүн яана гэдэг би­лээ. Гэтэл хамаг луйварчид цаг­даа хүчнийхний зарим хэс­гийг худалдан авч байгаад ба­ривчлууллаа. Хэрэг нь их хэм­жээний мөнгө залилсан, бас бөө бөөлсөн гэж 15 жилийн ял тулган “Ганц худаг” гэдэг ав­дарт хийгээд цоожилчихов. Тэр­бээр алуулна, хорлуулна гэд­гээ мэдээд баримтаа маш сайн нууж чадсан байна.

Тэд элд­вээр тамлаж шалгаад, арга буюу гаргав. Хоёр сарын турш “ганцад”” хатахдаа үзээгүй зов­лон, тулгуулаагүй эрүү шүүлт үгүй. Жирэмсэн, бүр хоёр ихэр хүүхэдтэй байхад нь барьж, хорьж зулбуулсан. Бөө бөөлсөн гэмт хэрэгтэй, өөр хийсэн хэрэггүй Нэргүй дуу­гүй байх даалгавартай эрх чө­лөөтэй боллоо. Тэрбээр тэм­цэгч бүсгүй гэхээсээ өөрөө алуул­вал хэдэн хүүхэд маань гэж бодохоос мэддэг бүхнээ хэн нэгэнд үлдээх ёстой гэд­гээ мэдэж байлаа. Тэгээд сэт­гүүлч болон хүний эрхийн ажилт­нуудыг сонгож авсан байна. Луйварчид цагаан цамц өмсөн дарга хийж  мөнгө угааж байна. Луйварчид зангиа зүүн төрийн алба хашин хотын иргэдийн хурал төдийгүй бүүр даварч УИХ-д нэрээ дэвшүүлж байна.

Яасан их шунал ямар ханаж цаддаггүй мангасууд вэ бүүр сүүлдээ “гэрчийг устгах”, хүн алах дээрээ тулжээ. Миний бие Нэргүйн материалтай хоёр сар хөөцөлдөж явах зуур гэ­нэт “Нэргүйг устгах гэж бай­на” гэдэг мэдээлэл дахин ир­лээ. Зам засвар авто замын мөн­гийг угааж, “нам  нэгт” найз Чин­гэлтэй дүүргийн Засаг дар­га д.Очирбат нарыг угжиж бай­даг луйварчин нийслэлийн Авто замын газрын дарга Д.Бат-Эрдэнэ гэгч нь өнөө ав­лигач Д.Очирбат нартайгаа цуг МАХН-аас УИХ-д нэр дэв­шиж байлаа. Төрийн болон хө­рөнгө оруулалтын их мөнгийг идэгч хоёр дэвшээд ирэхээр энэ төр чинь юу болох вэ.

Аш­гүй луйварчин, хулгайч Д.Бат-Эрдэнэ  нь унаж, одоо Д.Очир­бат нь УИХ-ын гишүүн бол­но гээд тууж явна. Тийм уч­раас хороох гэсэн хэрэг. Хэ­рэв гэрчийг устгахгүй бол энэ материал дэлгэгдэнэ гэж тэд тоо­цож л дээ. Их шунал гэдэг ямар ч аймшигтай эрүүгийн хэ­рэг үйлдүүлж болно гэж бол­гоомжилсондоо бас Нэр­гүй­дээ олон иргэд олон түм­ний хамгаалалтад оруулах гэ­сэн­дээ би энэ материалыг яаран дэлгэлээ. Түүнээс биш Чин­гэлтэй дүүрэгт МАХН-аас УИХ-д нэр дэвшээд бай­гаа дүүр­гийн Засаг дарга Т.Очир­бат гэдэг авилгачийн нэр хүн­дэд халдсан хэрэг биш. Түүнд тоож халдахаар нэр хүнд гэж ч байхгүй.Харин Нэргүйн оронд “Ганц”-д ганихарч суух ёсон бусын хэрэг зөндөө үйлд­сэн этгээд. Д.Очирбат гэдэг жи­жигхэн гар. Даргалдаг дүүр­гийн­хээ төсөв шоглох, хэдэн компьютер гулсуулах сургууль цэцэрлэгийн халаалтын мөнгө­нөөс хуйвалдах, төслийн мөн­гийг өөрөө хусах, уулын амаар ганц нэг хаус барих зэргээр юм хумсалж явдаг хүн. Төрийн байгууллагынхаа ажилтны дунд нэр хүндээ алдсан.

Очирбат гэгч Тамгын газрын албан ту­шаалтнаа халж хариуцлага тоо­цох болохоор л халагдсан хүн нь дээрх материалыг ба­риад сонинд өгдөг байсан юм. Үүнийг би сайн мэднэ. Гэтэл бүүр төр барихаар санаархаж гэнэ. Очирбат гэгч яахав, над­тай заргалдлаа даа. Би ч гэсэн тэр бүсгүйн итгэж өг­сөн ма­териалыг бариад Авлига­тай тэмцэх газарт зарга үүс­гэнэ. Авлигатай тэмцэх га­зар Очирбат мэтийг нэр дэв­шүүлэхээс татах хэрэгтэй. Очир­бат нарын хэрэг дэндүү мөр­дөн байцаалт хийгдчихсэн бич­лэг, баримтаар нотлогдсон бай­даг юм. Сэтгүүлч миний бие төрийн мөнгө хөрөнгө оруу­лал­тын мөнгөний уургач Д.Бат-Эрдэнэ, уутлагч Очирбат на­рыг яагаад луйварчин авлигач зали­лагчид нь хүрээд байна гэхээр ийм жишээ байна. Эд нарын нэр нь хүртэл худлаа. Үхсэн хүн дарга хийж, үхсэн хүн төр барихаар санаархаж бай­на. Өөрөөр Монголоор эд на­рын гал үлээх, газар гишгэх нь хүртэл хуурамч ялтнууд даа. Д.Бат-Эрдэнийн жинхэнэ нэ­рийг Батмөнх гэдэг. Тэр 1961 оны 2 сарын 14-нд төрсөн.

“Даат­гал” банкнаас 1991 онд их хэмжээний зээл аваад түү­нийгээ алга болгохын тулд Хя­тадад очоод үхсэн болж мэ­дээлэл тараасан. Батмөнх буюу одоогийн Д. Бат-Эрдэнэ дарга энэ нэрээрээ төрсөн ахынхаа баримт бичгээр 1961 оны 12 дугаар сарын 25-нд дахин Бат-Эрдэнэ болж хувирсан. Нөгөө “Түмний нэг” кинонд гардаг шиг Баруун аймгийн Батсайхан Зүүн аймгийн Гүрсэд болоод тууж яваа юм байна. Жинхэнэ Бат-Эрдэнэ одоо Увс аймгийн Цагаанхайрхан сумд амьдарч байгаа мэдээ байна. Лав л үхээ­гүй. Үхсэн луйварчин амь орж, төрийг залилан бүүр нийс­лэлийн замын газрын дар­га болж, МАХН-ын шилдэг болов­сон хүчин, нийслэлийн ИТХ-ын тө­лөөлөгч, УИХ-ын гишүүнд нэр дэвшигч болж явна. Зам гэ­дэг бол өгөөжөөрөө хар там­хинаас илүү гэдэг.

Хар там­хи мафийнхаас долоон дор луйварчдын гарт орж тэд­нийг дүүрэг нийслэлийн удирд­лагад сонгосноор одоо Улаан­баатарын замын байж байгааг хар даа. Т. Очирбат, Д.Бат-Эр­дэнэ нар хувьдаа “Эрдэнэ суварга 1” “Эрдэнэ суварга 2” гэсэн хоёр том компанитай гээч. Мөн галзуурч байгаа хэрэг шүү. Луйварчдын энэ том мөнгөний эх үүсвэр нь за­мын их мөнгө. Түүний ганц жи­шээ. Нийслэлийн авто за­мын газрын дарга Д.Бат-Эр­дэнэ гэгч луйварчин 2005 оны 10 дугаар сард нийслэлийн Чин­гэлтэй дүүргийн Засаг дарга Д.Очирбатад 20 ба 40 саяар нь хоёр тасалж, 60 сая төгрөг өгчээ. Энэ мөнгийг Д.Бат-Эрдэнийн эхнэр Сувдаа, Нэргүйн хамт аваачиж өгсөн. Эд нар цагдаа шүүх, прокурор, авилгатай тэм­цэх газар, МАХН-аа мөнгөөр хаа­на гэж тооцоолдог. Үгүй ээ. Одоо цаг өөр болсон. Хол­богдох хууль цагдаагийн шу­дарга мөрдөн байцаагч бас дав­хар шалгаж нотолчихоод бай­гаа. Авлигатай тэмцэх газ­рын дарга Ч.Сангарагчаад би найдаж байгаа юм. Гэвч Д.Бат-Эрдэнэ, Очирбат нар тус байгууллагын нэр бүхий гур­ван байцаагчид тус бүр нэг сая төгрөг өгсөн байна. Шу­дар­га иргэд, мэргэжил нэгт сэт­гүүлчид дэмжинэ байх. Эд­гээр луйварчдын талаар Нэр­гүй бүсгүйн өмнөөс түүний ба­римтыг барьж Авлигатай тэм­цэх газарт нэхэмжлэл бичнэ. Луй­варчид юун Их хуралд дэв­ших. Нэрийг нь татуулж та­нихгүй бүсгүй биш тэднийг шо­рон угтаж байх ёстой. Харин хөлс мөнгө гэлтгүй шударгаар өм­гөөлөх өмгөөлөгчдийн ба­гийг урьж байна.

Э.ТУУЛ