намуудын ажлын далайц хэтэрхий ялгаатай байгааг хараад ийм бодол төрлөө.

Хоёр намын засаглал руу...
Монгол Улс олон намын тогтолцоонд шилжээд 20 жил өнгөрлөө. Гэвч өнгөн дээрээ олон нам гэх боловч “яс” яривал нэг, сайндаа хоёр намын тогтолцоо руу шилжчихжээ. Хэдийгээр олон намын тогтолцоонд шилжих шийдвэр гаргасан нь энэ чигт хөдлөх хүсэл эрмэлзлэлийг илэрхийлж байгаа ч УИХ-ын мандатын тоог хэт олон буюу 76 гэж тогтоосноор хүчин чармайлтаа үгүй хийж орхисон байна. Хүн амын тоонд хувааж үзвэл 34 000 хүний эрх ашгийг нэг гишүүн төлөөлж байгаа гэсэн үг. Үүнийг ядаж л 50 000 хүнд нэг гишүүн ногдохоор болгож өөрчлөх хэрэгтэй юм. 76 гэдэг тоо хэтэрхий ихдэж байгаа нь сүүлийн сонгуулиудаас тод ажиглагдах болов. 1992 оноос хойш болсон сонгуульд МАН /одоогийн нэрээр/ гэсэн ганцхан нам л УИХ-ын бүх тойрогт нэр дэвшигчээ өрсөлдүүлж иржээ. 1996 оноос хойш УИХ-ын сонгуульд 76 хүнээ өрсөлдүүлж ирсэн Ардчилсан нам, Монголын Үндэсний Ардчилсан Нам, Монголын Социал Демократ Нам, Монголын Шашинтны Ардчилсан Нам, Монголын Ардчилсан Сэргэн Мандлын Нам, Монголын Ардчилсан Нам гэсэн таван намын нэгдлийн үр дүнд бий болсон бөгөөд өмнө нь 1992 оны сонгуульд тус, тусдаа ороод ялагдал хүлээсэн байдаг. Хоёр намын сүрд дарагдан “Гуравдагч хүчин” гэгдэх болсон бусад намуудын хувьд УИХ-ын сонгуульд цөөн хэдэн хүн нэр дэвшүүлэх байдалтай явсаар ирлээ. Сүүлийн хоёр сонгуульд энэ байдал маш тод харагдсан. 2008 оны сонгуульд БНН, МУНН зэрэг гурван нам нийлж байж 76 тойрогт нэр дэвшигчээ өрсөлдүүлсэн бол ИЗН 40 хүнээ өрсөлдүүлж байв. Энэ жил сонгуульд өрсөлдөхөө илэрхийлсэн 11 нам гурван эвслээс 76 нэр дэвшигч өрсөлдүүлж байгаа субъект гуравхан байна. Бусад нь дунджаар 30-40 хүн өрсөлдүүлж байгаа аж. Энэ нь тоо бөглөх ч нэр дэвшигч байхгүй байгаа хэрэг шүү дээ. 76 гэдэг тэдний хувьд мөрөөдлийн тоо гэдэг нь эндээс харагдаж байгаа биз ээ.

Олон намын тогтолцоотой болох хоёр арга байна
Эхнийх нь УИХ-ын мандатын тоог цөөрүүлэх. Хэрвээ 76 биш, 55 юм уу, 49 болгочихвол улс төрийн намууд бүгд ялалт байгуулж, олонх болох зорилготойгоор УИХ-ын сонгуульд орох боломж бүрдэнэ. Сүүлийн 20 жилийн турш улс төрийн бодит эрх мэдлийг МАН ба Ардчилсан Намуудын эвсэл гэсэн хоёр хүчин барьж, бусад нь дээрх хоёрын аль нэгэнтэй хамтран ажиллах байдлаар явж байна. Гэхдээ жижиг гэгдэх эдгээр намуудад чадварлаг боловсон хүчнүүд олон байдаг бөгөөд тойргийн тоог багасгаснаар нэр дэвшигчдийг чанаржуулж, өрсөлдөөнийг нэмэгдүүлэх ач холбогдолтой юм.
Хоёр дахь арга нь намуудад санхүүгийн хувьд тэгш байдал бий болгох явдал. Шинэ Үндсэн хууль батлагдсаны дараа улс төрийн намууд асар олноороо байгуулагдаж, тоо нь нэг үе 40 шахаж байжээ. Гэвч хоёр том улс төрийн хүчин сонгуульд зарцуулах хөрөнгийн хэмжээг сонгуулиас сонгуульд нэмэгдүүлсээр бусдыгаа замаасаа шахан гаргаж чадсан байна. Одоо том намын нэр дэвшигчид сонгуулийн сурталчилгаагаа аль хэдийнэ эхэлчихсэн, харин жижиг намуудын дарга нар мөнгө хайгаад гүйж яваа. Ийм тэнцвэргүй өрсөлдөөнөөс торойж, УИХ-ын гишүүн болно гэдэг жижиг намаас нэр дэвшигчийн хувьд биелэгдэшгүй даалгавар. Тэдний ганц нэг нь л энэ даалгаврыг хийж чадна. Тиймээс улс төрийн намуудын сонгуульд зарцуулах хөрөнгийн хэмжээг багасгавал шударга өрсөлдөх боломж бага боловч нэмэгдэнэ.

Олон нам хүсээд байгаагийн учир
“Энэ нэг нөхөр яагаад олон нам, олон нам гээд байгаа юм бэ, АНУ хоёрхон том намтай, тэр хоёр нь төрийн эрхийг ээлжилж бариад, хөгжиж дэвжээд болоод л байгаа биз дээ” гэж хэлэх хүн гарч болох юм. Тийм ээ, АНУ-д Ардчилсан нам, Бүгд найрамдах нам гэсэн хоёр том улс төрийн хүчинтэй. Гэхдээ АНУ-ын тогтолцоо үеэ өнгөрөөсөн гэдгийг улс төр судлаачид барин тавин хэлэх болсон. Хамгийн гол шалтгаан нь Монголд улс төрийн хоёр том нам нэгдэж засгийн эрх барьдаг практик бий болсон явдал. Хоёр парламент дараалж ийм байдал гарсан. Гурав дахиа гарахгүй гэх баталгаа үгүй.
УИХ-д олон жил суусан олигархиудыг улс төрөөс шахан гаргах зайлшгүй шаардлагатай. 1992 оноос хойш 200 гаруйхан хүн л УИХ-ын гишүүн, Засгийн газрын сайдаар ажиллаж байсан тооцоо байдаг. 2008-2012 онд бүрэн эрхээ хэрэгжүүлсэн УИХ-д дөрвөн удаа буюу 13-15 жил сонгогдсон гишүүн долоо, гурван удаа буюу 12 жил сонгогдсон гишүүн гурав, хоёр удаа буюу найман жил сонгогдсон гишүүн 21 байна. Энэ нь УИХ-ын бүрэлдэхүүний 40,8 хувь болж байгаа юм. Сайд, дэд сайд, төрийн нарийн бичгийн дарга, агентлагийн дарга байсан хүмүүсийг тооцвол УИХ-ын 80 гаруй хувь нь олон жил ажилласан дарга нараас бүрдэж байна. Эдгээр хүмүүсийн 35 хувь нь энэ жил сонгуульд дахин өрсөлдөж байна. Эдний ихэнх нь шууд УИХ-д орохоор жагсаалтын эхэнд нэрээ бичүүлжээ. Өөрөөр хэлбэл, Монгол оронд огт үл солигдох феодал маягийн олигархи-цөөнхийн сүлжээ баттай тогтсон. Хэрвээ УИХ-ын мандатын тоог цөөрүүлэх, сонгуульд зарцуулах хөрөнгийг багаар тогтоож өгөх юм бол энэ байдлаас гарах боломж нэмэгдэх юм. Нэр дэвшигчдийн дээрх байдлыг харвал Монгол Улс үнэхээр малгай нь томдсон хүүхэд шиг болжээ.

Х.Батсайхан

Манай сайт танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.

MMinfo

76 буюу малгай нь томдсон монгол
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (7)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
--------Монгол нутагтаа монгол хүн шиг амьдраагүй тэгээд яаж амьдраад байгаан ЧИЙ ӨӨРӨӨ ХУЖАА юм уу1? Хахаха муу FUCKING хувьсгалт намын ГАР хөл болсон МУУ БООЛ дуугуй байвал яасын ХУЖАА минь ХУДЛАА хуцаж байж хүн ймьтанд барьж идүүлэхээр АЛГА БОЛООЧ!!! Худлаа сда шаагаад байхын муу хувьсгалт намын боол ЭНХБАЯРЫН боол ЗАЙЛААЧ..... ХУВЬСГАЛТ ЫГ хараал идэж алга болоосой

2012-06-05 | 12:47:35 | 103.11.192.34 |

Зочин
МОНГОЛ ТУМЭН МИНЬ. ХЭДИЙ БОЛТОЛ МАН, АН - ын ГАДНЫ ЛУЙВАРЧДЫН ГАР ХӨЛ БОЛСОН, ЭХ ОРОН, ГАЗАР ШОРОО, БАЯЛГАА ХУДАЛДСАН, АРД ТУМНЭЭ ЯДУУРЛЫН ТУЙЛД ХУРГЭСЭН, ӨӨРСДӨӨ ХАГАРТЛАА БАЯЖСАН ХУВАЛЗНУУДАД ДЭЭРЛЭХУУЛЖ, ДОРОМЖЛУУЛЖ, ЛУЙВАРДУУЛЖ, ЦУСАА СОРУУЛЖ АМЬДАРЦГААХ ЮМ БЭ???? ЭНЭ СОНГУУЛИАР ЭНЭ ХОЁР АЛУУРЧИДЫН НАМААС БУРМӨСӨН САЛГААЯ АА. МОНГОЛ НУТАГТАА МОНГОЛ ХУН ШИГ АМЬДРАХ ЦАГ ИРСЭН ШУУ.

2012-06-05 | 11:36:18 | 124.158.73.17 |

Мэдээ
Гадаад мэдээ
Видео