аж төрдөг ёс заншилтай. Энэ уламжлалт ёс заншил нь анхны Ерөнхийлөгч Жорж Вашингтоны Полли нэртэй тоть шувуу, Нельсон нэртэй мориноос эхэлсэн түүхтэй юм байна. Өнөөдөр Бо нэртэй Б.Обамагийн жижигхэн хар нохой Цагаан Ордонд тав тухтай амьдарч байна.

Төрийн тэргүүний тэжээсэн амьтадын түүх улс орных нь түүхтэй салшгүй холбоотой ажээ. Анхны Ерөнхийлөгчдийн Цагаан Ордонд авчирсан амьтдын ихэнх нь тэр үеийн хүмүүсийн амьжиргааны нэг хэсэг байсан бол сүүлийн үеийн Ерөнхийлөгчдийн амьтад зугаа цэнгэлтэй холбоотойгоороо онцлог юм.

Америкчуудыг гэрийн тэжээвэр амьтдаас нохойг эрхэмлэн үздэг ард түмэн мөн гэдгийг 44 Ерөнхийлөгчийн 38 нь нохой тэжээж байснаар батлагдана. Зарим нь ганц биш хэд хэдэн нохойтой байжээ. Тухайлбал, 26дахь Ерөнхийлөгч Т.Рузвельт 5 нохойтой байснаас Пит нэртэй эрх нохой нь Цагаан Ордонд болсон хүлээн авалтан дээр Франц улсын Элчин Сайдын өмдийг урж байсан байна. Ерөнхийлөгч хайртай нохойныхоо өмнөөс Элчин сайдаас уучлалт гуйж байжээ.

29дэх Ерөнхийлөгч В.Хардинг Лэди Бой нэртэй нохойныхоо төрсөн өдрийг Цагаан Ордонд хийдэг байжээ. Лэди Бойд зориулсан тусгай суудал Цагаан Ордоны хурлын танхимд байдаг байжээ.

30дахь Ерөнхийлөгч К.Кулиж 12 өөр үүлдрийн нохойтой байснаас гадна Эбэнэзэр нэртэй илжиг, хэдэн галуу тэжээдэг байжээ.

31дэх Ерөнхийлөгч Г.Гувэр нь зөвхөн нохой тэжээдэг байжээ. Тэднийх цагдаагийн зориулалттай 2 овчарк болон 7 өөр төрлийн ноходтой байжээ.

32дахь Ерөнхийлөгч Ф.Рузвельт 6 нохойтой байснаас Фала нэртэй нохойтойгоо ихэнх цагийг өнгөрөөж өөрөө хооллодог байсан байна. Фала нь Цагаан Ордон дахь нохойны амьдралыг харуулсан кинонд анх гарч алдаршжээ. Фала нохойг Ерөнхийлөгчийн булшны дэргэд оршуулж, дурсгалын баримал босгожээ.

Ерөнхийлөгч Х.Трумэн бэлгэнд ирсэн 2 нохойг Цагаан Ордонд үлдээгээгүйгээсээ болж хэл аманд орж байжээ. Маргарет охиныхоо Майк нэртэй нохойг Цагаан Ордноос явуулаад дараа нь 1947 оны Христмасын баяраар бэлгэнд ирсэн өөр нэгэн нохойд Хүсээгүй Феллер гэж хоч өгөөд эмчдээ барьчихсан нь нохойд дуртай хүмүүсийн уур хилэнг ихээр хүргэсэн байна. Г.Трумэн Ерөнхийлөгчийн албанаас буусныхаа дараа:” Вашингтон хотод найз нөхөдтэй болъё гэвэл юуны түрүүнд нохой тэжээх хэрэгтэй юм байна” гэж хэлсэн гэдэг.

41дэх Ерөнхийлөгч Ж.Бушийн эхнэр Барбара Буш Милли нэртэй нохойныхоо тухай ном бичиж 900 мянган долларын орлого олж байжээ.

Цагаан Ордонд төрж Цагаан Ордонд үхсэн цорын ганц нохой байдаг юм байна. Тэр нь 43дахь Ерөнхийлөгч Ж.Бушийн Спот гэгч нохой юм. Эцэг Буш Спотыг төрөхөд хүүдээ бэлэглэжээ. Хүү Буш нь Ерөнхийлөгч болоод Цагаан Ордонд ирэхдээ Спотыг буцаагаад авчирсан боловч удалгүй тэндээ үхжээ. Харин Офелия нэртэй үнээгээ Техас муждаа үлдээгээд иржээ.

Цагаан Ордонд үнээтэйгээ ирсэн хэд хэдэн Ерөнхийлөгчид бас байдаг юм байна.

1841 онд 9дэх Ерөнхийлөгч В.Харисон саалийн үнээ, ямаа хоёртойгоо Цагаан Ордонд ирж байжээ.

23дахь Ерөнхийлөгч Б.Харрисоны ач нар Сахалт нэртэй ямаа хөлөглөж тоглодог байжээ. Ямаа нь Цагаан Ордны хашаанаас гарч холдох бүрт эзэн нь Пенсильвания авеню гудамжнаас олж ирдэг байжээ.

27дахь Ерөнхийлөгч Х.Тафтын үнээ Цагаан Ордны талбай дээр идээшилдэг байжээ. Тафт зөвхөн өөрийнхөө Полин нэртэй үнээний сүүг уудаг байсан байна.

26дахь Ерөнхийлөгч В.Вилсоны үед Цагаан Ордны хашаан дотор хэд хэдэн ямаа, хонь бэлчдэг байснаас Олд Айк нэртэй хуц нь тамхины иш зажилдагаараа хүмүүсийн гайхлыг түрүүлдэг байжээ. Дэлхийн I дайны үед тэдгээр хонины ноосыг хяргаж Улаан Загалмай Нийгэмлэгт хандив болгон өгч байжээ.

16дахь Ерөнхийлөгч А.Линкольн гахай, нохой, муур, туулай, ямаа тэжээхээс гадна Жэк нэртэй цацагт хяруул шувуутай байжээ. Нэгэн удаагийн Талархалын баярын өдрөөр хэрэглэх цацагт хяруул шувууг бүү алаач гэж Линкольны хүү ааваасаа хүсчээ. Хүүгийнхээ хүссэнээр тэр цацагт хяруул шувууг аав нь өршөөсөн байна. Тэр цагаас хойш Америкийн Ерөнхийлөгчид Талархалын баяраар цацагт хяруул шувууг өршөөдөг заншилтай болжээ. Ерөнхийлөгчдийн өршөөсөн цацагт хяруул шувуудыг Мериланд мужийн шувууны фермд тэжээдэг байна.

1901 онд Теодер Рузвельт Цагаан Ордонд суухаар ирэхдээ бүхэл бүтэн амьтны хүрээлэн авчирсан байх юм. Цагаан Ордны гадаа олон ноход, муур, гурван пони морь, ганц хөлтэй эр тахиа, туулай, Жонатан Эдварс нэртэй баавгай,тоть шувуу, алаг тахь, шилүүс, элбэнх, гүрвэл, шар шувуу, хэд хэдэн харх ба далайн гахайнаас гадна олон могой тэжээдэг байжээ. Охин нь Эмили Спинач нэртэй могойдоо бүр дуу зохиогоод:” Эмили эгч шиг туранхай, бууцай шиг нов ногоон өнгөтэй могой минь” гэж дуулдаг байжээ. Хятадын хатан хаанаас бэлгэнд ирсэн Манж нэртэй нохой нь сарны гэрэлд эргэлдэн бүждэг байжээ. Тэдний гэрт байсан амьтан бүр өөр өөрийн нэртэй байжээ. Ерөнхийлөгчийн хамгийн хайртай амьтан нь Рэбэкка нэртэй элбэнх байсан бөгөөд түүнд зориулан өөрөө байшин барьж өгсөн байна. Түүнээс гадна Рэбэккагаа лимузин машиндаа суулгаад аваад явдаг байжээ.

Ерөнхийлөгч Жон Кеннедигийнх мөн л олон амьтантай айлын нэг байжээ. Тэднийд Никита Хрущевын бэлэглэсэн Пушинка нэртэй цагаан нохойноос эхлээд охиных нь Макарони нэртэй пони морь, гахай, нохой, үхэр, туулай, муур, Тэргүүн хатагтай Жаклины Ца Ца нэртэй уралдааны морь болон янз бүрийн шувууд олноор байдаг байжээ.

Америкийн Ерөнхийлөгчид гэрийн тэжээвэр амьтан, гахай, нохой, муурнаас гадна гадаад орны өвөрмөц амьтадыг мөн тэжээдэг байжээ. Гадаад орны амьтан тэжээж эхэлсэн анхны Ерөнхийлөгч нь Жон Адамс Куинси юм. Тэрбээр Цагаан Ордны Зүүн хэсэгт матар байрлуулж байсан бол эхнэр нь торго нэхдэг хүр хорхой үржүүлдэг байжээ.

Ерөнхийлөгчдийн гадаад орны зарим амьтадыг Цагаан ордонд байлгахыг Конгрессоос хориглож байсан байна. Оманы Султанаас Ерөнхийлөгч М.Бурэнд бэлэглэсэн барын хоёр зулзага, Таиландын хаанаас Ерөнхийлөгч Ж.Бьюкэнэнд бэлэглэсэн хоёр заан, цагаан толгойтой бүргэд, К.Кулижийн усны үхрийг амьтны хүрээлэн рүү явуулж байжээ.

Цагаан Ордонд амьтан авчирч тэжээгээгүй Ерөнхийлөгчдийн тоонд М.Филмор, Ч.Артур, Ф.Пирс нар ордог юм байна. Ерөнхийлөгч М.Филмор нь Амьтанг тарчлан зовоохоос урьдчилан сэргийлэх нийгэмлэг байгуулж Ерөнхийлөгчөөр нь ажиллаж байжээ.

Цагаан Ордонд загас үржүүлсэн анхны Ерөнхийлөгч бол Р.Никсон юм. Ерөнхийлөгч Ж.Мадисон ганцхан тоть шувуутай байжээ.

44 Ерөнхийлөгчийн 14 нь морь тэжээдэг байжээ. Ж.Адамс Цагаан Ордонг морь хаших газартай болгосон Ерөнхийлөгч юм байна. Анхны Ерөнхийлөгчдийн морьд дайны зориулалттай байсан бол дараа үе нь уралдааны морьд тэжээх болжээ. 1961-1963 онуудад Цагаан Ордонд амьдарч байсан Ж.Кеннедигийнх морьтой байсан хамгийн сүүлийн айл юм байна. Р.Рейган Цагаан Ордонд ирэхдээ морьдоо эдлэнгийнхээ газарт үлдээгээд ирж байжээ.

Ерөнхийлөгчдийн 14 нь мууртай байсан байна. Америкийн ард түмний дунд хамгийн ихээр алдаршсан муур бол 42дахь Ерөнхийлөгч Б.Клинтоны Оймс нэртэй муур юм.

Ж.Кеннедигийн охин Каролины Макарони нэртэй пони морь, Ф.Рузвельтын Фала нохой мөн Клинтоны Оймс нэртэй муур Цагаан Ордонд байх хугацаандаа Америкийн ард олноос мянга мянган захиа авч байжээ.

Э.Жэксон зодооны эр тахиа тэжээхээс гадна хараал урсгадаг тоть шувуутай байсан гэнэ. Жэксоных муургүй байсан тул Цагаан Ордонд хулгана бий болжээ. Тэднийг алж устгалгүй харин өөрийн гараар тэжээж байсан гэсэн баримт үлджээ.

Ерөнхийлөгчдийн тэжээсэн Цагаан Ордны амьтдын талаар нарийн судалгаа хийдэг тусгай музей /Presidential Pet Museum/ байдаг юм байна. Тус музейн судалгаагаар Цагаан Ордонд нийтдээ 200 гаруй амьтан амьдарч байжээ. Тэдгээр амьтдын түүх эздийнхээ тухай өгүүлэхээс гадна америкийн ард түмний түүх, соёл, зан заншлыг харуулдгаараа сонирхолтой юм байна.

Ш.Наранчимэг