үлгэрүүд. Орч Б.Дашёндон/ Аврага Геракл баатартай тохиолдсон нэгэн учралыг бичжээ. Тэр нь хэрүүл хараал таригчдыг томруулж болохгүй гэсэн утгатай ажгуу.

Шинээр сонгогдсон та нартаа энэ үлгэрийг би уншуулах юм сан гэж бодлоо. Барууны зарим орнуудын улс төрийн тоглолтонд яг энэ үлгэрийн жишээгээр өөрөө өчүүхэн жижиг амьтан мөртлөө бас томорч болдог тухай номлол байдаг гэнэ. Ухааны бяд муутай ч, атаархлын мананд живэгсэд, том санаархал тээж, сул мөнгө зүүдлэн, эрүүл ухаанаа гээж, энэ мэт үлгэрийн баатар болох хэмээн, мэргэд цэцэдтэй мэтгэлцэж, зэрлэг балмад авирлан, баатар болон харагдах гэж балгаа тарьдаг гэнэ. Учир мэддэг хүнд тэр нь, өвс далайсан гүрвэл мэт харагдав ч, ухаж мэдэхгүй олонд эрэлхэг зоригтон мэт дүрслэгдэн, хор уршгийг нь мэдэртлээ л, хосгүй дайчин болгон алдаршуулдаг ажгуу. Үг ажил нь зөрдөг, үйл хэрэг нь зөрчилддөг, үнэн санаа нь нууцламал,энэ мэт үйлийн үртнүүд та нарын дунд ороод ирсэн байх вий дээ хэмээн зүрх сэтгэлээ чилээж, бодол санаагаа ивлүүлж үүнийг мутарлаж байна..

Доорхи нэг бэсрэгхэн нийтлэлийг 2008 оны 07-р сард төвийн нэг сонины дугаарт би гаргасанаа эргэн дурслаа. Тэр үед сонгогдсон түшээддээ хандан бичиж байсан юм. Харин өнөөдар эргэн харж суух нь ээ нь үүнийгээ түмэн олондоо дахин нэг хүргэж дурсмаар санагдлаа. Сонгууль ч хаяанд ирчихлээ,сонгогдсон түшээд маань ч халагдах,солигдох болчихлоо.

“ШИНЭЭР СОНГОГДСОН УИХ –ЫН ЭРХЭМ ГИШҮҮДДЭЭ.

Түмний итгэл хүлээж, төрийн их суудалд заларсан эрхэм гишүүд та нарынхаа түмэн амагланг эрж, буман үйлийг дайж, бага алдаж, их хожиж, бат тогтуун сууж, булт олноо жаргаах бузгай сайн үйлс бүтээх болтугай хэмээн алд цагаан хадгаар сэтгэлийн өчил болгож, алтан номын үсгээр зүрхний үгээ зөөж дорд мэхийн учирлав.

Учирал болгоныг ухаж, ухаан бгдийг нэгжиж, олсон шийдэл бүрээ олон түмэнд тунхаглахаасаа өмнө, дахин дахин хянаж, даамай сайн шийдэж, зүү орох зайгүй, зүйдэл оруулах нөхөөсгүй, шуналын хар хоргүй, шударга сайн хууль гаргаж,   иргэд бидэндээ үйлчлэх, эрхэм түшээд болох болтугай хэмээн ерөөе. Томьёо хэрэглэхгүй ухаж ойлгодог,   тоо бодохгүй дагаж мөрддөг, хүчтэйг нь илүү хардаггүй, хөрөнгөгүйд нь илүү   үйлчилдэггүй   олон сайн үйлсийн эзэд болж, он цагийг эзэлсэн эрхэм сайн түшээд хэмээн   нэрлэгдэх    болтугай.

Геракл баатар, Афина бурхан хоёрын тухай нэгэн домогт: ./Эзоп . Ёгт үлгэрүүд. Орч Б.Дашёндон/    Аврага Геракл баатартай тохиолдсон нэгэн учралыг бичжээ. Тэр нь хэрүүл хараал таригчдыг томруулж болохгүй гэсэн утгатай ажгуу.
Шинээр сонгогдсон та нартаа энэ үлгэрийг би уншуулах юм сан гэж бодлоо. Барууны зарим орнуудын улс төрийн тоглолтонд яг энэ үлгэрийн жишээгээр өөрөө өчүүхэн жижиг амьтан мөртлөө бас томорч болдог тухай номлол байдаг гэнэ. Ухааны бяд муутай ч, атаархлын мананд живэгсэд, том санаархал тээж, сул мөнгө зүүдлэн, эрүүл ухаанаа гээж, энэ мэт үлгэрийн баатар болох хэмээн, мэргэд цэцэдтэй мэтгэлцэж, зэрлэг балмад авирлан, баатар болон харагдах гэж балгаа тарьдаг гэнэ. Учир мэддэг хүнд тэр нь, өвс далайсан гүрвэл мэт харагдав ч, ухаж мэдэхгүй олонд эрэлхэг зоригтон мэт дүрслэгдэн, хор уршгийг нь мэдэртлээ л, хосгүй дайчин болгон алдаршуулдаг ажгуу.    Үг ажил нь зөрдөг, үйл хэрэг нь зөрчилддөг, үнэн санаа нь нууцламал,энэ мэт үйлийн үртнүүд та нарын дунд ороод ирсэн байх вий дээ хэмээн зүрх сэтгэлээ чилээж, бодол санаагаа ивлүүлж үүнийг мутарлаж   байна..

Эрхэм түшээд минь энэ мэтчилэн хэлж захих юм бишгүйдээ байвч, унших судлах юм чинь уул шиг их, уулзаж ярилцах ухаантнууд ой тайга шиг ариван, хийх бүтээх цаг чинь хэмжээтэй, хэлэх ярих үг чинь хязгаартай болохоор эрдэм ухааны хүдрийг тунгааж, эрдэнэс баялгын дээдийг түүж, улсынхаа түүхийг ядуу гэж гололгүй, ухаант дээдсээ мулгуу гэж гоочилолгүй, шинийг хуучинтайгаа зүйж, өнөөг маргааштайгаа сүлж, санаа цайлган түмнээ сэтгэл амар байлган, нөхөөстэй хувцасыг нь бүтэн болгож, нөмөрлөх оромжийг нь бүлээн болгож, хоргүй хоолоор түнхэлцгийг нь дүүргэж, холч ухаанаар оюуныг нь тэлж, амьдралаа өөрөө авч явах ухааныг өгч, алаг үрсдээ санаа зовохгүй итгэлийг хайрлаж, холын хүний ховсоргон үгээр бус, хорвоогийн түмэн явдлын зөвийг нь дагаж, төр улсаа жолоодож, түмэн олныхоо асрамжлаарай.

Хэзээ хэн байгаад хэнтэй нөхөрлөөд юу хийсэн бүгдийг чинь харж тоолж, хэнд нь итгэж болох бас хэнтэй нь хариуцлага тооцох шаардлагатайг үг бүрээр чинь дэнслэж, үйл бүрээр чинь шинжиж, ноорхой дээлтэй хэдүйч номтой мэргэд шигээ гэгээлэг, цоорхой оромжтой боловч цовоо цолгин миний ард түмэн, цаг нь ирэхэд хариуцлага тооцож чаддаг, цаадах наадахыг ялгаж салгаж ойлгодог, энэ чанараараа мянганий түүхийг туулж ирсэн, хүн чанар мөн төрхөөрөө эзэн Чингисын удам болж алдаршсан хийморлог ард түмэн юм шүү бүү басамжлаарай. Уурсаж догширвол хэнийг ч болгож тавьж чаддаг хирнээ, ухаан нь уужим сэтгэл нь цайлган юм шүү бүү доромжлоорой.
Нэгэнт хийсэн сонголтыг нь буруутгаж, нэргүй гүтгэлэг цацаад, “зөв “ болгох гэж зөрүүдлээд, зөөлчилж тэднийг муутгах гээд байвал чинь, давруу санаархалд чинь хариу өгч, дахиж нэг ч санал өгөлгүй байж, араас чинь түлхээд байгаа эзэдтэй чинь, атлантын далайд цацаж орхих бий болгоомжтой байцгаа.
Жүжигчин хүн тайзан дээрээ байж,” зөнч мэргэд” хийддээ тухлаж, хүчит бөхчүүд дэвжээндээ барилдаж, хөрөнгө мөнгөтнүүд бизнесээ хийж, сайн хуульчид эдийн засаглаачид нь хуулиа хийж, сайтар мэргэшсэн хэсэг нь төрөө түшиж, ухааны засаглалаар улсаа удирдаж, ургын ёсоор эвээ бөхлөж, маш гайхамшигт шинэ үеэ цогцлоож, мандан бадарсан төр улсаа түвштгэж, монгол гэдэг нэрээ хир буртгаар үл халтартуулж, мөнхийн сайхан эх ороноо хайрлаж хамгаалж хөгжүүлцгээе.

Суунаглан цэнхэртэх уул ус нь, сувдран зэрэглээтэх уужим тал нь хэний ч хүүг ялгалгүй өврөө нээж, хэдэн ч үеэр баршгүй үүцээ нээж, гагцхүү монголчууд бидэндээ зориулагдсан, гайхамшигтай сайхан цаг үе өнөөдөр иржээ. Иргэн бүрд адилхан оногдох их хишгийг бие биенээсээ булаалдаж, битүү дотроо зодолдож, холын хүний доог болж, ойрын хүний идэш болохын хэрэггүй. Нам эвсэл үзэл бодлоороо ялгаварлалгүй,нас сүүдэр цол гуншингаараа түрэлгүй, сэм хуйвалдан бие биентэйгээ өрсөлдөлгүй, ил тодоор нээлттэй хэлэлцэн, эв эеэр өөр хоорондоо эвлэлдэн, зөв аргаа олж, чин шурагаар хувааж, хэн нэгнээ гомдоолгүй, хэрүүл уруул өдөлцөлгүй, гагцхүү улсаа хөгжүүлэх, гавьяатай үйлсийг бүтээх буй за хэмээн өвгөн би бээр үнэн сэтгэлээсээ үгээ өргөж, сэтгэлээ дэвсэж, хөхрөгч тэнгэртээ мөргөж, хүүхэдүүд та нартаа гагцхүү сайныг ерөөж байна.
Олон цөөн болж сонгогдох нь хамаагүй, орчлон хорвоод чинь ойчиж босч л явдаг юм. Ялчихлаа гээд нэг хэсэг нь цээжээ хөөргөх хэрэггүй, ямартай ч ачааны хүнд нь ирсэн шүү гэж бодоорой, уначихлаа гэж нэг хэсэг нь урвайхын хэрэггүй, уужуу тайвуу байж учир шалтгаанаа тодорхойлцгоо. Сонголт хийсэн түмэн чинь л харин ямарч буруугүй, солио туссан хүн л тэднийг буруутгана байх. Хэлсэн ярьсан амалсан бүгдээ, хийсэн хэрэгжүүлсэн авсан арга хэмжээ бүрээ эрэгцүүл, тэнд л та нарын алдаа байж таараа, тэрнээсээ л яаж ангижрахаа бодцогоо.
Өдөр шөнө ээлжилдэг хорвоо, өнөөдөр та нар ойчсон бол маргааш нь босч л таараа, гагцхүү зөв замаа тодорхойлж, гарц гармаа олж харах нь чухал. Бурууд зэмлэл өгч, зөвд урам шагнаж, түмний үйлсээс шантрагчдад өврөө нээлгүй, төрийн хэргээс хазайгчдад үүдээ тосолгүй, хулгай худлыг цээрлэн, хууль журмаа сахиж яввал нэр цэвэршиж, хэрэг ажил бүтэхийн нягууртай ажаам.

Арав хорин жил ардчилал ярилаа гэж хошигруулах хэрэггүй. Энэ цаг үед хүмүүжсэн энхрий бяцхан үрс маань хүн зодох алах, хөрөнгө мөнгө галдах, шатаахдаа гарамгай сайн боловсорч байгааг гайгүй сайн харлаа ах нь.Ардчиллын үр шим нь ийм байдаг гэж би бодохгүй байна. Харин та нарын яриад байгаа ардчилал чинь ийм замруу хөтлөөд байгаа юм биш байгаа хэмээн халаглах боллоо. Ийм юмыг нүдэндээ битгий хэл зүүдэндээ тэрлээгүй, холын орны юм хэмээн хойш тавьдаг байснаа өнгөрсөн өдрүүдэд эргэж санаад, үг гацаж, өр өвдөж, даанч яавдаа хэмээн дотроо уйлж, дороосоо шатаж байна. Зарим   нэг нь харин уучлал гуйх болов уу гэтэл бүр дахин тэмцэх, дайн дажин бологчих санаатай хэрүүл өдөж, хэн нэгнээс өө эрж, ганц нэг суудал алдсаныхаа төлөө галзуурах нь холгүй дөвчигнөх ажаам. Энэ их уур хилэнгээ эрүүл ухаан болгоод ядарсан зүдэрсэн олондоо дэмтэй юм хийхээр урайлан дууддаг болоосой, урьдынхаа түүхийг санадаг болоосой хэмээн   хариугүй хашгирмаар боловч дуу хүрэхгүй ажаам, хамаг олноо дуудмаар санагдавч хүч үл хүрнэм. Өөд нь хаясан чулуу өөрийнхөө толгой дээр нь унадаг юм шүү, буруу замаар будаа тээвэл буцахдаа шороо тээдэг юм шүү. Уур хилэнг зөнд нь тавилгүй сэтгэлийн жолоо барьж, улс орныхоо төлөө итгэл дааж явцгаа.
Гагцхүү дахиж ийм юм бүү гараасай, далим гаргаж бүү өдөөгэйсэй, өнгөрсөн хэрэг   явдлыг   өдөөн турхирагчдыг төрийн төмөр нүүрээр цээрлэн шийтгэж түмэн олондоо    сургамж болгоосой хэмээн бурхандаа залбирч, эрхэм гишүүддээ хүлцэл өчиж байна.
Үг олдож үхэр холдлоо. Үгээ үүгээр төгсгөе дээ.”

Утаа тортогтой, уур хилэнтэй өнгөрсөн сонгуулиар гэгээн төрийн минь зөөөлөн сэнтийд заларсан эрхэм дүү нар маань эрхбиш дөрвөн жилийг ардаа орхин сонгогч бидэндээ үйлээ шүүлгэж , үгээ дуулгах цаг нь ирэв бололтой. Өмнө сонгогдсон дүү нарынхаа хэн нь хэн болохыг үйл явдлаас нь харж үг дуугармаар ч бидэнд   санагдах юм. Зарим нэгээс нь дурьдахад:
Эхийнхээ цагаан сүүг хөхөж өссөн ачит үр шиг нь эрдэм оюунаас нь ховдоглон залгилж,эрхбиш хуулийн мэргэжил эзэмшсэн гэх нэг нь элбэрэлт багшыгаа тэнэг мангараар нь дуудан үр могой адил загнан үнэн мөнөний шүүхээр орон хулсан бэрээгээр бус хуулийн заалтаар буруутан болон баалуулахыг нь харлаа. Тэгээд ч зогсохгүй ахмад настай архаг хуульчидтайгаа үг сөрөн, нохой гахайдаа хүрэн дуудалцаж, хөгшин бидний чихийг халууцуулан, хүүхэд багачуудын тоглоом наадам болов доо.Үүнээс үүдэн өөрөө хүмүүжээгүй хүн төр түших нь өрөөсгөл юмуу даа хэмээн бодов.
Өөр нэг эрхэм өргөст торны цаанаас ярьж байгаа мэт хүн бүрлүү дайрч, хэн түүнтэй үг сөрсөн бүхнийг хэлэх хэлэхгүйгээр доромжилж, ална хядна гэхчлэн айлган хүчирхийлэх ажгуу.
Хурлын шийдвэр хамтынх байдаг гэдгийг ах нь бас андуураагүй боловч зарим нэг нь дөнгөж хууль нь батлагдмагц би –би л үүнийг хйичихлээ хэмээн түмэн олонд үгээ дуулгах гэж түргэний машин адил яаран давхилдаж, телевизийн дэгэц эзлэн уухилцгаах юм.
Нэг тогооноос хооллож, нэн их дотно байсан нөхөд сонгууль дөхөөд ирэв үү үгүй юу өрх тусгаарлан, үүд хаалгаа түгжин, буруу бүхнийг тэд л хийсэн бусармаг бүхнийг тэдэнтэй л ярь хэмээн өөрсдөө өөгүй нэгэн болж өргөн олонд хайрьтай дуртайгаа улиглан хамилон адил хувирч өөрчлөгдөх нь хажуугаас нь хараад гайхмаар сонин, ханилгаа муутай нөхөд юм даа хэмээн үтэр түргэн холдмоор харагдах юм.

Ухаантнууд нь төрөө барьдаг хэмээн урьд эртний суутнууд улиглаж захисаныг ах нь энд тэндээс уншсан боловч авьяастнууд төрд ихэд дурлах болсоныг өмнөх сонгуулиар хараад хуурчид нь туулиа хайлж, дуучид нь хурлаа баясгаж, хүчтэнүүд нь завсарлагааг нь чимэн ноцолдож, хөгжилтэй сайхан байх болов уу даа хэмээн хөнгөхөн зуур бодоод хүн зонд хэлээгүй юм.
Гэтэл та нарын мөрөөр энэ жилээс эхлэн эрхэм авьяастнууд төр лүү хуйлраад эрдэмтэн мэргэд түц рүү маршлаад наадам бөхгүй, найр дуучингүй болж ард олон маань цэнгэлдэхийнхээ дэвжээг бус цэнхэр дэлэгцээ шүтэх болох нь холгүй байна шүү. Хуулиндаа ая оруулж дуулах гээгүй л юм бол,хуралдаандаа бооцоо тавьж тэмцэлдэх гээгүй л юм бол хэн юу сайн хийдэг нь түүнээ хөөж, дэглэгчийг харж гар өргөн, дэлгэц дүүрэн өрөвдөлтэй харагдах хэрэггүй л баймаар.
Оюу толгой ч гэнэ үү таван толгой ч гэнэ үү их л олон толгойн тухай эрүүгээ чилтэл энэ дөрвөн жилийн турш хөөрөлдцөгөөлөө. Хэн нэг нь хил давж ирээд хоттой хонь шиг нь туугаад явчихсан юм болов уу гэтэл арай ч тийм биш бололтой. Хууль дүрмийнхээ л дагуу гэрээ хэлцэл хийгээд хуучин шинэ гэлтгүй засгийн сайд нар өгөө аваагаа тооцоод өөр хоорондоо тохиролцоод үсгээ нэгэнт зураад өрөнө дорногүй зарлачихсан юмандаа юун ч их харуусах юм бэ дээ гэмээр. Алдаатай муу наймаа хийчихсэн юм бол амаа бариад дараахаа л бодмоор, аваа өгөөгөө тохирохгүй байгаа юм бол ард олноосоо асуугаад л шийдчихмээр юм. Хэн нь зөв юу нь бурууг ах нь яаж мэдэх вээ дээ, гэвч хэлж яриад байгааг нь харвал та нар алдсан л болов уу даа.

Сонгуулийн өмнө хоёр намын тэргүүн их л найрсаг гараа атгалцан өмнө болох сонгуульд өнгө мөнгө амлахгүй шүү хэмээг өргөн түмэндээ үгээ хэлж байсныг хатуурсан хэдүй ч хоёр дэлдгэрээрээ сонсч, хараа минь муудсан ч хоёр цийлгэрээрээ харж овоо шүү дээ хэмээн онгирч сууж билээ. Гэтэл нэг нь гарч ирээд л “сая” хэмээн заралтал нөгөө нь араас нь бас хагасыг нэмээд л мөнгөний амлалт давалгаалж эхлэхийг мөн чиг гайхан харж билээ. Яахав дээ улс орон маань хөлжөөд ухаант хүүхэдүүд маань биднээ бодоод хэд гуравыг илүүчлэх гэсэн юм болов уудаа гэж өнөөгийнх шиг болно гэж өчүүхэн ч эргэлзэлгүй өвгөн ах нь баярлаж билээ. Харин одоо эхлэж амласан нь зөвдөөд илүү амласан нь буруудаад байхгүй мөнгөний төлөө баргар цариалж бадар барих нь холгүй яваа юм уу даа.
За яахав дээ хүүхэдүүд минь бид болно доо. Дахиж л амлахгүй гэж хаширсан бол барав. Гэхдээ сэрэмжтэй байхгүй бол болохгүй. Гэнэтхэн нэг чинь дэлхийг амлаад ч босоод ирж магад. Ёр нь зарим нь төр лүү тэмүүлэхээрээ ухаанаа гээчихдаг бололтой. Ертөнц гэдэг чинь уужим шүү дээ дүү нар минь, ганцхан амьдрал тэнд чинь байгааа юм бишээ, гагцхүү тэнд очоод тэнцэх эсэхээ л бодцогоох юм биш үү. Олны нүд төвлөрч тусаад, орох гарахыг чинь алдахгүй хардаг болоод ирэхээр чинь урьд нь хэнч ажигладаггүй байсан алхаа гишгээг чинь улс орон даяараа харж шүүдэг юм байна шүү дээ. Хичээж явах гэхээр бүдэрч ойччих гээд хэлж ярихаа цэнэх гэхээр юу ярихаа мартчих гээд өөрөөрөө байж чадахгүй, үйлээрээ явж болдоггүй тийм л хувь заяа тосдог юм байна шүү дээ.
Ингээд ирэхээр зөв буруу чинь ялгараад, зүг чиг тань тодроод, хар цагаан чинь ил болж, хааж нуух юмгүй хамаг даяар танил болчих юм байна шүү дээ.

Хөрөнгө чинээ хүнд хэрэгтэй байлгүй яах вэ? Ялангуяа авьяас чадвар арга ухаанаараа бүтээж бий болгосон юмыг өөртөө болон үр удамдаа үлдээх, илүү юм гарвал эх орон ард түмэндээ илүүчлэхэд буруу нь юу байв гэж. Гэвч олсоноороо омойтох, олоогүйгээ хумслах,олон түмнийхээ хөрөнгөнд гар дүрэх, “олигархи-мулигархи “болох нь төр улсад төдийгүй түмэн олонд таагүй сэтгэл үлдээж, тэр байдлыг нь овжноор ашиглан, овсгоотой зарим нь өөрийгөө алагсуулан бусдыг тойруулан тор нэхэж өндөг шиг өөгүй цэвэрхэн болох гэж өндөр дуугаар “хулгайчийг бариарай” хмээн хуурмаг дүр эсгэх юм.
Одоо л нэг олигархуудыг олж олон түмэнд хүрэглээдээ хэмээн нэгэн хувлэлд нийтэлснийг хараад золиг шиг элэг хатаж, золтой л нүд аньчихаагүй шүү. Хамгийн даруухан тэгээд зарчимч гэснийг нь хамаатуулж түүндээ биччихсэнийг нь хараад л тэгж хөглөхгүй юу. Тэгсэн, өөртөө муу нэгнээ түнших муна болгож,өргөн олныг төөрөлдүүлэх арга байсан юм санж ээ.
За нэг иймэрхүү зүйлээр өөр хоорондоо шөргөөлцөөд өндөр төрийн минь сэнтийг хэрүүл хараалын бай болгохгүй, хэт холыг нь харж зүтгэдэг жинхэнэ түшээгээ олж сонгох, жишиг сонгууль болгох энэ хаврын сонголтонд ихэд найдаж буйгаа эрхэм дүү нартаа дуулгая гэлээ.Өөр хоорондоо эвтэй байж,өргөн дэлхийг сонордож байхгүй бол, эдийн засгийг нь алдаг, эрднэс баялгыг нь суйлдаг, харь орны зуйгуулууд хаа сайгүй явдаг болсон гэнэ шүү. Тэд хэрүүл уруул хаана байгааг алдахгүй олж, хэн түүнд хэрэгтэйг андуурахгүй мэдэж, гар хөлөө болгоод гайтуулж орхидог арга мэхтэй гэнэ.Ийм нэгнийг сонгочих вий хэмээн их л эмзэглэх юм даа.

Ингэж ах нь дүү нартаа дахин хэдэн үг сануулах гэсэн юм.Ирэх сонгуульд сойгдох гэсэн нь харах завгүй бол итгэлээ өгч сонгох гэсэн нь нэг хараад авахад илүүдэх юун.

Төр түмний минь заяа өршөөх болтугай.

Д. ТҮМЭНДЭМБЭРЭЛ.