Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж үе үе өөрийгөө удирдах чадваргүй болтлоо хөөрөлд ордог.

 Дөрвөн жилийн өмнө Ардчилсан намаа толгойлон сонгуульд орохдоо мөнгө амлан хөөрөгдөх, халамжаар хамаг бүхнийг угжиж, ард түмнийг "унтаа, мөлхөө" болгох бодлого хэрэгжүүлсэн гэхэд хилсдэхгүй. Уг нь 2008 оны сонгуулийн өмнө тухайн үеийн МАХН-ын дарга С.Баяр, Ардчилсан намын дарга Ц.Элбэгдорж нар "Мөнгө амлахгүй, халамжийн бодлогыг хаахын тулд тэр шүү..." гэсэн тохиролцоо хийж, эр хүний ёсоор гар барьсан гэдэг. Гэтэл АН-ын дарга Ц.Элбэгдорж яг сонгууль эхлэх үед "иргэн бүрт нэг сая төгрөг өгнө" хэмээн амлаж, өрсөлдөгчөө ч, сонгогч олныг ч ёстой л шоконд оруулсан. Түүний энэ гэнэтийн цочмог амлалт мэдээж сонгуульд ямар ч хамаагүй аргаар ялах туйлын хүсэл зорилготой нь холбоотой байв.

Ажилд сургалгүй, аманд нь бэлэн хоол хийнэ гэдэг үр хойчоо хорлож байгаа нүгэл хэмээсэн өвөг, дээдсийн сургаал ч бий. Энэ бичигдээгүй хуулийг биш гэхэд дэлхийн нийгмийн хөгжлийн онолыг эгц сөрсөн явдал болсон юм. Ер нь Ардчилсан нам л хүүхдийн 10 мянгаас эхлээд өнөөдөр ч иргэн бүрийн ам уруу бэлэн хоол хийж, сэтгэл зүйгээр нь тоглон санал хураах бодлогоо тасралтгүй үргэлжлүүлж байна. Ийм л хөрс суурьтай, халамжийн бодлого бүхий сонгуулийн амлалттай Ардчилсан намын өнөө жилийн сонгуулийн хөтөлбөрийг харж сууна. Эрүүл чийрэг, эрдэм боловсролтой, ажилтай орлоготой, аюулгүй орчинтой, эрх чөлөөтэй монгол хүнийг "бүтээх" Ардчилсан намын мөрийн хөтөлбөрийн эхний хуудаснаа цахим картаар дамжуулан хувийн эрүүл мэндийн нэгдсэн системтэй болгох тухай дурджээ. Иргэний ухаалаг үнэмлэх тойрсон маргаан Н.Алтанхуяг, Ч.Сайханбилэг нарын урагшгүй, хариуцлагагүйгээс үүдэн дэгдээд байгаа.

Энэ удаагийн сонгуулийн хамаг гайг тарьж ч мэдэхээр уг асуудлын урган гарсан уршиг АН-ынхнаас л эхтэй гэсэн үг. Агентлагийн дарга байхаасаа цахим үнэмлэх ярьсан Ч.Сайханбилэг гишүүн болонгуутаа иргэн бүрийг цахим үнэмлэхтэй болгож, улмаар 2012 оны сонгуулийг ухаалаг үнэмлэхээр өгүүлэх шийдвэрийг УИХ-аас гаргуулсан юмсан. Сонгууль болохоос гурван жилийн өмнө түүний санал дэмжигдэж, эцэслэн шийдвэрлэгджээ. Намынх нь дарга, хамтарсан Засгийн газрын Тэргүүн шадар сайд Н.Алтанхуяг ухаалаг үнэмлэхийг хэвлэн түгээх ажлыг хариуцан авсан ч учир зүй нь олдохгүй болгоод "Сонгуульд намаа бэлтгэнэ" хэмээн арилсан. Тэдний ажил хийж мэддэггүй, хариуцлага хүлээх чадваргүй, салан задгай орхисон үйлээр өнөөдөр иргэдийн зарим хэсэг нь сонгуулиа лавлагаагаар өгөх дээрээ тулаад байгаа. Улайм цайм өөрсдийнхөө бурууг МАН-д, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдад наан, УИХ-ын чуулганы танхимд өөд уруугүй зүхэх болов. Тэдний улстөржилт яамай. Буруугаа булахаар хичээн телевизийн камерын өмнө хашгирах ч яахав гээд орхиё л доо. Гэтэл сонгуулийн мөрийн хөтөлбөртөө өнөөх л "бөөс" гэдэг шиг ухаалаг үнэмлэхийн үлгэрээ бас оруулжээ. Иргэдийг цахим үнэмлэхтэй болгож, түүгээр дамжуулан хувийн эрүүл мэндийн нэгдсэн сүлжээ байгуулахаар ирээдүй цагт бичсэнээс харвал энэ сонгуулиар лав ухаалаг үнэмлэх хэрэглэхгүйг Ардчилсан намынхан мэдэж байж. Ухаалаг байтугай цаасан ч үнэмлэхгүй болгоод цагаан хуудсаар санал өгөхөд хүргэж байгаа юм бол тус намын нэр бүхий эрх мэдэлтнүүдийг сонгуулийн будилааныг эрэлхийлэн хүсэгч, зохион байгуулагч гээд хэлчихэд эртдэхгүй бас буруудахгүй байх.

Ерөөсөө л сонгууль будилсан гэж энэ сонгуулийн дараа Ардчилсан намынхан гарцаагүй ярина. Үүнийхээ зохион байгуулалт, бэлтгэлийг гурван жилийн өмнөөс Ч.Сайханбилэг, Н.Алтанхуяг нар гардан эхлүүлсэн байжээ. Ч.Сайханбилэгийн санаачлагыг Н.Алтанхуяг ажил болгон төлөвлөж, Засгийн газарт танилцуулах хугацаа 2011 оны арваннэгдүгээр cap байв. Гэтэл дөрвөн сараар хойшлуулан, төрийн сайдын хариуцлага гэдгийг умартсан Н.Алтанхуяг хаагуур салхидаж явсан юм бол...

Эрдэм боловсролтой монгол хүнтэй байхын тулд эрэлт хэрэгцээтэй боловсон хүчин бэлтгэдэг сургалтын системд шилжүүлж, дэргэдээ эрдэм шинжилгээ, үйлдвэрлэл, туршилтын парк байгуулах, өндөр технологи бүхий компаниудыг бойжуулж, зах зээлд нэвтрүүлэхийг төрөөс дэмжинэ гэж АН-ын мөрийн хөтөлбөрт тусчээ. Үйлдвэрлэл бүтээгдэхүүнийг нь зах зээлд нэвтрүүлэхээр төрөөс дэмжих компани хэнийх байх вэ гэдэг ашиг сонирхлоо "шаардлагатай чиглэлээр боловсон хүчин бэлтгэх" гэх үгийн ард нуусан нь энэ. Н.Алтанхуяг Тэргүүн шадар сайд байхдаа "Алтан тос" гэх хүнсний тосыг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэхийг төрөөс дэмжинэ хэмээн ОХУ-ын хөрөнгө оруулалттай ганцхан тэр үйлдвэрээр орохоор Дархан-Уул руу давхисан байдаг. Өдрийн хугаст л амжуулж Дархан-Уул аймгийн төвөөр ороод гарахдаа техник технологио угсарч гүйцсэн, яг үйлдвэрлэл эхлэх хөрөнгө оруулалтдаа гацаад байгаа гэсэн тус компанид зээл олгохыг үүрэгдэж байв.

Тэр үйлдэл нь өдгөө "Чингис хаан" банкны захирал тэргүүтэй баахан хүн баривчлагдах эхлэл болсон юм. Тэр ухаалаг иргэний үнэмлэхийн хэвлэлтэд ч улаан цагаан "Бодь"-ийг тендергүйгээр дэмжсэн шигээ төрийн нэрээр аль нэг үйлдвэрт танил талсаж, нам бүлэгсэж хандахаа л мөрийн хөтөлбөрөөрөө тунхаглажээ. Асуудал нь тэгэхээр боловсролтой монгол хүний тухай бодлого огтоос биш. Харин Н.Алтанхуяг, "Бодь"-ийн Лу.Болд гэхчилэн Ардчилсан намын лидерүүдийн бизнесийн эрх ашиг юм. Ажилтай, орлоготой монгол хүний хэсэгт стратегийн болон томоохон ордуудыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулж орлогоос "Эрдэнийн хувь" хүртээх ажлыг үргэлжлүүлнэ гэжээ. Стратегийн ордыг ашиглах төрийн бодлого Ардчилсан намд хамаатай буюу ашиг орлогоос нь ард түмэнд хүртээх тухай яриа тэдний үйл хөдлөлтэй огт авцалддаггүй. Үнэхээр чухал хэмээн ач холбогдол өгдөг л юм бол Ардчилсан нам, Н.Алтанхуяг хамтарсан Засгийн газраас гарах ёсгүй байсан.

"Сонгууль болох гэж байгаа учраас Оюутолгой, Тавантолгой, ухаалаг үнэмлэхний асуудал хэрхэх нь бидэнд хамаагүй, намаа л бодож америкуудын зөвлөгөөг үг үсэггүй цээжлэх минь..." хэмээн одсон нь үнэн шүү дээ. Зүй нь, мөрийн хөтөлбөрийн энэ амлалттайгаа холбогдуулан "Улс орны эрх ашгийн төлөө Оюутолгойг эцэслэж, Тавантолгойг хэлэлцэхэд бид байх ёстой..." гэсэн бол илүү улстөрийн хариуцлагатай нам гэж үзэж болох байлаа. Ер нь бол Н.Алтанхуягт яг мөн чанартаа Ардчилсан намын ялалт ч хамаагүй. Хар толгойгоо л хаацайлахын эрхэнд Х.Баттулгын өмнө өвдгөө чичрүүлж, өмдөө норгосон шокоороо гүйж очоод хамтарсан засгаас гарчихсан. Ийм хүн, тийм нам стратегийн орд газрын асуудалд бодлого ч үгүй.

Аюулгүй орчинтой монгол хүний тухайд утааны асуудал яриагүй ч архины тухай дурдсанд баяртай байна. Өвөрхангайчуудыг архидуулаад удмын санг нь сөнөөж байгаа Г.Батхүүгийн архи, спиртэн далайтай Ардчилсан нам хэрхэн тэмцэхийг л харах ёстой болж таарна. Ардчилсан намын дотоодын хагарал, зодоонд Х.Баттулга, "М Си Эс", АПУ Г.Батхүү тэргүүтний сөргөлдөөн зонхилж, улс орон доргиоход хүрдэг. Тиймээс Х.Баттулга архи, тамхины эсрэг хууль санаачлах чинээний. Ардчилсан намын архитай тэмцэх дэд хэсэгт бичиглэснээр бол архи согтууруулах ундаа хэрэглэдэггүй, эрүүл, идэвхтэй амьдралын клубүүдийг дүүрэг, аймаг, сум бүрт байгуулна. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүний хувиар тойрогтоо ажиллахдаа чиргүүл чиргүүлээр архи ачиж явдаг Г.Батхүүгийн Өвөрхангайн сумдад тэр клубүүд ямаршуухан байхыг төсөөлмөөр байна.

"Боргио", "Болор" худалдаалахгүй л бол Г.Батхүү ч хэнсэн билээ. Энэ ялдамд хэлэхэд архитай тэмцэх Ардчилсан нам ч яамай, Г.Батхүү гишүүнийг л өөрийнхөө архинаас ядаж нутгийн олноо хамгаална уу гэж хүсмээр санагдана.
Эрх чөлөөтэй монгол хүний хэсэгт хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн хувь эзэмшил, орлогыг ил болгож, хэвлэлийн байгууллагуудын бие даасан байдлыг хангаж, хэвлэн нийтлэх эрх чөлөөг баталгаажуулна гэжээ. Монголын хэвлэл мэдээллийн салбарт энд ганц телевиз Ардчилсан намын хэн нэг нөхрийнх, тэнд ганц сонин мөн л Ардчилсан намын хэн нэгний эзэмшлийнх байсан бол өдгөө телевиз, вэб сайт, өдөр тутмын сонин, сэтгүүл гээд мэдээллийн групп улстөрийн зорилгодоо ашиглан, олон нийтийн тархийг угааж байгаа. Улстөрийн зорилготой тархи угаалтаас олон нийтийг чөлөөлнө гэхээр Ардчилсан нам өөрсөдтэйгөө, олигархиудтайгаа тэмцэнэ гэсэн үг.

Хамгийн сүүлийн үеийн жишээг харамсалтай нь дахиад л дурдахаас өөр арга алга. Ухаалаг үнэмлэхийг ужигруулан бүтэлгүйтүүлсэн буруугаа бусдад чихэж өөрийнхөө толгой дээрх тэмээг хардаггүй Ардчилсан намынхан хувийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээ шударга ёсны төлөө шинэчилж, өөрчилнө гэдэг шуудхан хэлэхэд худлаа. Цаашилбал, авлигатай тэмцэх асуудлыг шинэ түвшинд гаргаж, хахууль өгсөн талыг авлигын хэргээс чөлөөлөхийг монгол хүний эрх чөлөөтэй хамаатуулан мөрийн хөтөлбөртөө зоосон байна. Ардчилсан нам буюу "М Си Эс" эсвэл "М Си Эс" буюу Ардчилсан нам хэмээн солигддог тэмдэг шиг ойлгогддог Г.Оджаргалтанууд угаасаа бусдаас авлига авахгүй. Харин бизнесийн бүх эрх ашиг сонирхолдоо улстөрийн хүрээнийхнийг ч боолчихдог арга зам нь тэдний бусдад авлига өгдөгтэй л холбоотой. Тэгэхээр Ардчилсан нам авлига өгснийг шоронд хийхгүй болгож хуульчилах амлалтаараа "М Си Эс"-ийг л эрх чөлөөтэй болгохоор "гэрээсэлж" байна.

Ингээд монгол хүнийг эрүүл байлгахаар эхэлсэн Ардчилсан намын мөрийн хөтөлбөр монгол хүнийг эрх чөлөөтэй байлгахаар дуусна. Гэвч энэ мөрийн хөтөлбөрийг сойж байгаа сонгуулийн дараа ухаалаг үнэмлэхгүй иргэдэд эрх чөлөө "эдлүүлэхээр" турхирч, долдугаар сарын 1-нийг давтан үйлдэж, эрүүл бус бэртэж гэмтсэн хүнээр эмнэлгийн ор битгий дүүргээсэй гэж л эн түрүүнд бодогдох юм даа.

Б.ЭСЭН

unen.mn