саяхан юмсан. Харин төр, засаг нь хүчтэй, улс орныхоо төлөө ажилладаг, ард түмэн нь ажил хөдөлмөртэй, амьдралын баталгаатай, боловсрол мэдлэгтэй, соёлтой тэр Монгол өнөөдөр яачихсан юм бэ. Монголын төр яагаад ийм үлбэгэр, сулбагар болчихов.

Эрх мэдэлд шунан дурлагч нөхдүүдийн хулгай, дээрэм, луйвар, хээл хахууль, хуйвалдаан, тохиролцоо, ашиг хонжоо, мөнгөний бузар шунал, ёс бус, шударга бус вирусээр халдварласнаас болж Монгол төрийн дархлаа суларч, халууран дагжиж байна. Цөөн тооны эрх мэдэлтнүүд ард түмний төрийг өвчлүүлчихсэн байна бүр хүндэрүүлчихсэн байна. Монголын төрийг ийм байгаа дээр нь бүр мөсөн устгах гэсэн, сүйрүүлэх гэсэн харь сэтгэлтэнгүүд төрийн сайдын зөөлөн суудалд заларч, эрх мэдэлд хүрснээр эх орныг минь хар бараан сүүдэр нөмөрч, хэзээ мөдгүй Монголыг минь булшлахыг санаархагчид олширч байна. Сульдсан төрөө босгох гэсэн ард түмний хүчийг ч тэд сулруулж, эрч хүчийг нь, итгэл үнэмшлийг нь мохоож, дархлааг нь байхгүй болгох гэж олон жил муйхраар зүтгэцгээлээ.

Эрх мэдэлтнүүдийн хүссэн бүхэн нь тэдний санаснаар нь болж, сэтгэлчлэн бүтсэн ажээ. Тэд ард түмний төлөө юу ч хийхийг үл хүсэн зүгээр л сууснаар нь энэ бүхэн баталгаажиж байна. Сайн сайхан амьдралыг хүссэн ард түмэн яван явсаар харин ч бүр эсрэгээрээ ядуурал, доройтлын туйлд нь хүрчихжээ. Энэ бүхэн бол ард түмний буруу бишээ. Хэзээд амьдралаа муугаар төсөөлдөг, ядуу дорой явъя гэдэг хүн энэ ертөнцөд нэгээхэн ч үгүй. Үргэлж л сайн сайхан руу, гэрэл гэгээ рүү хүмүүс тэмүүлдэг. Харин Монголын төрийг сульдаагсад, төрөө дээдэлдэг ард түмэнд зөв гарц зааж өгч, амьдралыг нь чиглүүлж, ажил хөдөлмөрөөр хангаж, төрийн үүргийг биелүүлж, тусыг үзүүлсэнгүй. Зөвхөн архи уусаар, хаягдал түүсээр, ядуугаараа хорвоог орхих гашуун замд л эргэлт буцалтгүй хөтөлсөн. Яагаад гэвэл архи гэдэг ашигтай бизнес, ард түмнийг аргандаа оруулахад туслах хэрэгсэл нь учраас улс төрч нэрт луйварчид түүнийгээ л дэмждэг, бас сурталчилдаг юм байна

Монголын төрийг сульдаагч авлигачидад чадварлаг гэгч нь хийж чаддаг юм нь нилээдгүй их бололтой. Монголын ирээдүй, залгамж халаа болсон үр хүүхэд харангадаж, өлбөрч, хаягдлаар гол зогоож, гудманд гулга гуйж, хүний хөлийн тоосон дунд балчир бага насаа үдэж байна. Үүнийг тэд л хийсэн. Тэгээд та бүхэн үүнийг хүүхэд юу хийгээд, хаагуур явах нь тэдний эрх гэж донгоссон. Энэ улс орныг босгож, улс шиг улс болгохын төлөө зүтгэсэн азай буурлууд хогон дунд хоосон ходоодтой тэнүүчилж байна. Үүнийг та бүхэн бас л хийсэн. Бүтээж босгосон бүхнийг нь нураачихаад, төрж өссөн үеийг нь шорон гэж тохуурхчихаад, өнөөдөр та бүхэн тэднийг тамд тарчилгаж амьдруулж байна шүү дээ. Өвгөд хөгшид, өндөр настнаа энэ улс орны төлөө зүтгүүлж, зүтгүүлчихээд үлдсэн насанд төрөөс нь харж, хандаж буй тань энэ үү тэгээд. Эмс охид нь өнөө маргаашийн өчүүхэн амьжиргааны төлөө харийнхны өмнө энгэрээ задгайлж, цусаа бузарлаж байна. Та бүхэн хэвлэл мэдээлэл бүх юм чөлөөтэй гэчихээд түүгээрээ садар самуун, архи тамхи л сурталчилж, үнэнийг бус худлыг түгээхийг үүрэгдэж, бар цэнгээний газруудыг дэлгэрүүлж, албаар гэмээр хяналтгүй орхиж, их дээд сургуулиуд нь сурсан нэр зүүлгэж, хаана ч хүчингүй диплом өвөртлүүлж, худалдагч, үйлчлэгч, зөөгчийн ажил л тэдэнд бэлдэж өгсөн. Монгол охидыг бараа мэт сонгож, бие хаа царай зүсээр нь шилж ажил нэрт секс боолчлолын газартаа оруулж, хариас экспортлогдсон хар ажлын мануухайнуудын өврөөс өөдөс талх олж идэхээс өөр аргагүй бараан амьдрал руу та нар л түлхсэн. Идэр залуус нь хар ажлын боол болох гэж харь улс руу жагсаалаараа хөвөрч байна. Үүнийг бас нөгөө л эрхмүүд хийсэн. Эх оронд нь өчүүхэн бага боолын хөлстэй, харуул манаа, барилга шаврын ажил л бэлдэж өгч, амь зогоохын тулд харийн улсыг шүтэхээс өөр замгүй болгож байна. Тэдэнд зориулагдах баялаг хахуулийн мөнгөөр солигдож, тэдний үр хүүхдийн үнэтэй сургуулийн төлбөр, спорт машин, брэнд хувцсанд л зарцуулагдаж, насан туршийн хэрэглээ нь болсон мансууруулах бодисонд нь нөөцлөгдөж, Монгол хүний цус, нулимс, харууслыг нь тэд ууж идэж байна.

Үлдсэн цөөхөн Монгол нь үхлийн хор залгилж, үнсэн саарал хотдоо овооролдон бөөгнөрч байна. Үүнийг бас тэд л хийсэн. Улс орон даяараа ажилгүйдэлд, ядууралд нэрвэгдэж, өл залгахын тулд хаягдал ихтэйгээр нь Улаанбаатарыг зорьж байна. Ажилгүйдлээр дарлуулж, ядуурлаар туйлдаж, мухар сүсгээр тархиа угаалгасан ард түмний дархлаа бас суларчээ. Улс орон захаараа эзгүйрч, хүн ард нэг газраа бөөгнөрч мал шиг хашигдаж байна. Уул уурхайг шүтэж, улс орны баялаг гадагшаа үер адил хурдтай гэгч нь урссаар. Төр нь бузар буртганд хутгалдаж, сульдан доройтож, олон түмэн нь бараан амьдралд дунд шигдэн живсэн Монгол орон нуран унаж байна. Эрх мэдэлтнүүд энэ бүхнийг зогсоохыг үнэндээ хүссэнгүй, хүсэх ч үгүй биз. Улс орны баялгийг өдөр шөнөгүй зөөн худалдаж Монгол оронд нүүрсний л улс төр хийж, нүүрсний л эдийн засгийг ярьж, нүүрсний ордуудаа барьцаалж зээлсэн мөнгөнийхээ хэлтэрхийгээ ард түмэндээ хаяж өгсөн нийгмийн бодлого явж, ард түмэн элгээрээ хэвтэж байна. Энэ нь төр ямар ч хүчгүй, бодлоггүйн бэлээхэн жишээ болж байна.

Газар шороо, ард түмэн, тусгаар тогтнолтой байж гэмээнэ тухайн төр оршин тогтнодог. Түүнээс бус хоёр нам, хоёр зуун тарган баян тэдгээрийн залгамжлагч шалдан банди нар төрийг бүтээдэггүй мөн мөнхөд удирддаггүй юм. Ийнхүү Монголын төрийг гэр бүл, хамаатан садан, найз нөхөд, бузар мөнгөөр холбогдсон цөөн хэдэн луйварчид ашиг хонжооны төлөө дархлаагүй болгож хувьдаа өмчилсөн байна. Төр хүчтэй, чадварлаг байж гэмээнэ улс орон өндийдөг юм. Мөн ард түмэн мэдлэг, боловсролтой байж гэмээнэ төрийг самууруулагчдын ов мэхэнд автагддаггүй юм. Сульдсан төрөө хэрхэн дархлаатай болгох вэ. Ард түмэн төрөө шинээр хэрхэн урлан бүтээх вэ. Ард түмэн хүчтэй шинэ төрөө бүтээхийн тулд юуны урьдаар төрд үүрлэсэн бузар буртаг, элдэв янзын нян, вирусийг яаралтай цэвэрлэх шаардлагатай байна. Мөн төрд шигдэж нуугдсан хувалз, хачигнуудаас салж, шимэгч паразитуудыг нь зайлуулах хэрэгтэй. Тэгж байж төр цэвэршинэ. Төр цэвэршсэний дараа ахиад халдвар оруулахгүй тулд дархлааг нь сайжруулах хэрэгтэй. Үүний тулд элдэв янзын гэмт хэрэгтэн үүрлэсэн нам нарт гэмт хэрэгтэн, бизнесийн бүлэглэлүүдийн үүр уурхайг цэвэрлэх хэрэгтэй. Үүний тулд Монголын улс төрийн бүх намууд татан буугдаж, гишүүнчлэл нэрээр ард түмнийг хагалан бутаргаж барьцаалсныг нь таслан зогсоож, гишүүнчлэлгүй болгох хэрэгтэй. Бизнесийн бүлэглэлүүдээс санхүүжиж тэдний төлөө ажилладаг байдлыг нь таслан зогсоож төрөөс санхүүжүүлдэг болгох хэрэгтэй. Улс төрч нэрээр Монголын ард түмний амьдралаар тоглож, ард түмнийг басан доромжилсон өнгөрсөн хорин хэдэн жил төрийн ордонд үүрлэсэн ямар ч бүтээмжгүй, мэхлэгч, хуурагч нөхдүүдийн улс төрийн амьдралд ард түмэн цэг тавих ёстой. Хүн төрөлхтний жишгээр Монгол орноос хулгайлж, хумсалж, луйвардаж, дээрэмдэж олж хураасан бүх хөрөнгө мөнгийг нь Монгол улсын санд буцаан хурааж, ард түмний алдагдсан амьдралыг нь буцаан босгоход нь зарцуулагдах хэрэгтэй. Уул уурхайн лиценз нэрээр олгогдсон, луйврын замаар хийгдсэн, Монгол улсад ашиг орлого оруулахгүй байгаа болон Монголыг нилэнхүйд нь торлосон бүх лиценз, гэрээг хүчингүй болгох хэрэгтэй. Монголын ард түмнийг мунхруулан, худал хуурмаг бүхнийг үнэн мэтээр түгээсэн, эрх мэдэлтнүүдийн гарын аясаар ажилласан хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудад хариуцлага хүлээлгэх хэрэгтэй. Мөн ард түмний тархи угаасан, мухар сүсгийг мэдлэг мэтээр ойлгуулсан, ард түмнийг оюуны том хямралд оруулсан оюуны терроризм үйлдэгч нарт хатуу хариуцлага хүлээлгэх ёстой. Эх орондоо байж харийнхны өмнө боол мэт байсан Монгол хүн үнэ цэнээ алдсан гашуун амьдрал цэглэгдэж, Монгол хүн эх орондоо хэзээд эзний ёсоор амьдарч, эрхэм байж, энэ улс оронд гаднын хэнбугай ч дураар дургиж, дунд чөмгөөрөө жиргэх явдал таслан зогсогдсон Монгол улсын төлөө, Монгол хүний төлөөх цоо шинэ үндсэн хууль гаргах хэрэгтэй.

Хууль тогтоох, гүйцэтгэх засаглал холилдсон ямар ч хяналтгүй, хэн юу дуртайгаа хийж болно гэсэн заваан, бохир улс төрөөс ангижрах ёстой. Шүүх гэх биеэ даасан байгууллагыг Ерөнхийлөгчийн атган дор оруулсныг халах хэрэгтэй. Хууль тогтоох, Гүйцэтгэх засаглал, Шүүх гэсэн байгууллагууд биеэ дааж, тэнцүү эрх мэдэлтэй байх ёстой юм. Хэн юу хийснээ хариуцдаг, буруу хийсэн бол хариуцлагаа хүлээдэг байх ёстой. Улс төрд биенээ хянасан хатуу хяналт байх ёстой юм. Улс төрийн намууд төлөвшиж, үзэл баримтлалаа тодорхой болгож, эрх баригч, сөрөг хүчний үүргээ нэр төртэй биелүүлэх ёстой. Нэг хөнжлийн онол гэж хаана ч байх ёсгүй. Дуртай үедээ тэврэлддэг, дургүй нь хүрэхээр салдаг гаж үзэгдэл цэглэгдэх болно.

Улс төрд цэвэр, мэдлэгтэй, хүчирхэг, Монголын төлөө ажиллах шинэ хүчнүүд өсөж өндийх хэрэгтэй. Ингэснээрээ Монголын цоо шинэ эрин үе ирнэ. Монгол төр хүчирхэг, бардам байх тэр цаг ч ирнэ. Ард түмний хувь заяагаар тоглосон хэн боловч адаг сүүлдээ тэдний туулсан хүнд амьдралаар амьдрах жамтай. Мөнхийн эрх мэдэл, мөнгө хөрөнгө, дарангуйлал гэж хаана ч байдаггүйг хүн төрөлхтний түүх хэдийнээ нотолчихсон байгаа. Хэдий их мөнгө, эрх мэдэл байлаа ч уурссан, тарчилсан ард түмний хилэнг зогсоож дийлэх хүч гэж хаана ч байдаггүй юм. Ард түмний төлөөх төрийг хичнээн өвчлүүлж, дархлаагүй болголоо ч хэзээд эмчлэх эмч, эм тариа нь зөв зүйлийн төлөө зүрх сэтгэлтэй ард түмэн байдаг юм. Эрх мэдэл, эд хөрөнгө мөнх биш харин ард түмэн, төр хэзээд мөнх оршдог гэдгийг эрх мэдэлтнүүд ухаарах цаг нь болсон. Аугаа Монголын хойч нь аугаа Монголыг бүтээж чадах чадалтай байх болно. Мөн мэдлэгтэй, ухамсартай байх болно. Дэлхийн их гүрэн эргэн ирж, дэлхийн шинэ эзэд суудалдаа залрах цаг наашилсаар байна.

А. Ганболд sonin