Толгой компани болох Канадад бүртгэлтэй “Саус гоби ресурсес” компанийн 14 хувийг нь БНХАУ-ын Сангийн яамны харьяа Санхүүгийн хөрөнгө оруулалтын корпораци эзэмшдэг. Энэ багц дээрээ төрийн өмчийн Чалкогийн худалдаж авсан 57.6 хувийг нэмэхээр 71.6 хувь болж бүх эрх мэдэл хүссэн, хүсээгүй Хятадуудын мэдэлд шилжиж буй юм.

Манай улс 600 гаруй сая тонн нүүрсний нөөцтэй гэгддэг Овоот толгойн лицензийг түр цуцлаад, хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах гээд мунгинаж суух зуур Хятадын төрийн өмчийн компани “Чалко “ дараагийн том нүүдлээ хийчихлээ.

“Чалко” Монголын нүүрсний ложистикийн системийг атгадаг “Винсвэй” компанийн 29.9 хувийг худалдаж авахаар тохиролцсоноо мэдэгдээд байна.

“Чалко” нь “Винсвэй” компанийн 1.13 тэрбум хувьцааг нэгж бүрийг нь 2.12 хонконг доллараар үнэлэн нийтдээ 2.39 тэрбум хонконг доллар буюу 307.92 сая ам.доллараар авахаар гэрээ хийжээ.

Энэ нь хятадууд Монголын нүүрсний зах зээлийг атгах сонирхолыг улам тод томруунаар харууллаа гэж дүгнэж болох юм.
Ийм алхам хийснээр Чалко “Винсвэй” компанийн том хувьцаа эзэмшигч болно.

Гэтэл манай парламентын гишүүд УИХ-ын сонгуулийг, орон нутгийн сонгуультай хамтад нь явуулна гэж завсарлага авч, бойкотолж, хэлэлцээр хийж санал хүргүүлж байна гэсээр дөрөвдүгээр сарын 26-ны өдөртэй золголоо.

“Чалко”   Канадын хөрөнгө оруулалттай “Саус гоби ресурсиз”-тай хувьцааны 57.6 хувийг нь худалдаж авахаар гэрээ хийгээд 800 гаруй сая ам.доллар төлөхөөр болсон ч гэсэн Виржинигийн хуулиар бусад жижиг хувьцаа эзэмшигчдэд нь мэдэгдэн зөвшөөрөл авах гэж 35 хоног хүлээгддэг.
Энэ гэрээг дөрөвдүгээр сарын 2-ны өдөр хийгдсэн гэсэн мэдээлэл бий. Тэгэхээр ирэх тавдугаар сарын 7 хүртэл Монголын төр засаг хориг арга хэмжээ авч хуулиндаа өөрчлөлт оруулж амжихгүй бол Овоот толгойгоо Хятадуудад алдана.
Монголын Засгийн газраас асуугаагүй хэмээн Овоо толгойн ордыг лицензийг нь түр л түтгэлзүүлээд байгаа. Гэвч энэ нь түр зуурын аргацаасан арга болохоос хориглолт болж чадахгүй гэж эдийн засагч, судлаачид тайлбарлаж буй. Учир нь Ашигт малтмалын тухай хууль, Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай, Хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн тухай гээд холбогдох хуулиудад манай улсын орд газрын лицензийг эзэмшигч компани хувьцаа, хувиа өөр хуулийн этгээд, хөрөнгө оруулагчдад   шилжүүлэх, худалдах бол зөвшөөрөл авна гэсэн үг, өгүүлбэр ч байхгүй.
Тиймээс хууль эрх зүйн зохицуулалт хийж өгөхгүй бол “Чалко”, Канадын “Саус гоби ресурсиз” компани арбитрын шүүхэд хандана. Тэгээд зарга үүсэхэд “манай ордыг зарах гээд байхаар нь лицензийг нь түр түдгэлзүүлсэн юм аа” гэсэн тайлбар хийгээд сууж байж таарахгүй.
Тэгэхээр үлдсэн богино хугацаанд зохицуулалттай болгож айдаггүйгээ авдартаа хийж авах хэрэгтэй байх юм.
Гэтэл арав хүрэхгүй хоногийн хугацаа үлдээд байхад Үндэсний аюулгүй байдлыг хангахад стратегийн ач холбогдол бүхий аж ахуйн нэгжид гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хэрэгжүүлэх тухай хуулийн төслийг мягмар гаригт буюу дөрөвдүгээр сарын 24-ны өдөр   л дөнгөж Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны хуралдаанаараа ярилцаад хэлэлцэх нь зүйтэй гэж шийдлээ.
Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хориглох, хязгаарлах талаар дэлхийн бусад орнуудын бодлого, хандлагыг үзэхэд хязгаарлалтууд үндсэндээ стратегийн ач холбогдолтой салбаруудад голдуу тавигддаг байна. АНУ-д л гэхэд агаарын тээврийн компаниудад гадаадын хөрөнгө оруулагч хувьцаа эзэмшихийг хориглосон байна.
Үндэсний аюулгүй байдлыг хангахад стратегийн ач холбогдол бүхий аж ахуйн нэгжид гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хэрэгжүүлэх тухай хуулийн төсөлд тодорхой хязгаарлалтын асуудлыг тусгажээ. Энэ хууль батлагдвал Хятадуудын нүүрсний зах зээлийг атгах “савраас” хэсэгтээ ч гэсэн бултаж дөнгөх юм.
Винсвэйг атгасан байхад Монголчуудыг эрхшээлдээ оруулна
Яагаад Хятадын төрийн өмчийн “Чалко” Винсвэй компанийн хувьцааны бараг 30 орчим хувийг худалдаж авав гэдэг нь анхаарал татаж байна.
Винсвэй компани нь Хятадын томоохон нүүрс импортлогч. Хятадад төвтэй худалдааны компани. Монголын нүүрсний өгөөжөөр богино хугацаанд асар томрон хүчирхэгжиж буй. Одоо 2 тэрбум ам.долларын зах зээлийн үнэлгээтэй. Дэд бүтцээс алслагдсан Монголын түүхий нүүрсийг хямд үнээр авч, угаагаад өндөр ашигтайгаар Хятадын зах зээлд нийлүүлдэг компани гэж ойлгож ч болно.
Монголоос гадна ОХУ, АНУ, Канад болон Австралиас ч нүүрс нийлүүлнэ. Гэхдээ нийт нүүрснийхээ 70 хувийг Монголоос авдаг аж.
Монголын хамгийн том дөрвөн нүүрс экспортлогч түүнд түүхий нүүрсээ нийлүүлдэг юм. МАК, “Тавантолгой” ХК, “Саусгоби сэндс”, Энержи ресурс” ч нүүрсээ Винсвэйд худалддаг гэсэн үг. Монголдоо нүүрс олборлолтоороо тэргүүлдэг гэдэг МАК тэднийхтэй олон жилийн хугацаатай гэрээ байгуулжээ. МАК нь “Винсвэйд жилд доод тал нь 3 сая тонн нүүрс нийлүүлнэ. Бүтээгдэхүүний үнийг улирал бүр тогтооно. Гэхдээ Хятадын зах зээлийн үнээр ханшаар тооцно” гэж гэрээндээ тусгасан гэнэ лээ. Харин Винсвэйн зүгээс МАК компанид ложистикийн үйлчилгээ үзүүлэх гэрээтэй.
Хятадын хилээр гарч буй нүүрсний дийлэнх хувь нь Сэхээ болон Ганц модын хилийн боомт дээр очдог. Нийт нүүрсний 37 хувь нь Ганц модоор, үлдсэн нь Сэхээ боомтоор дамждаг гэсэн. Тэгэхээр Монголын нүүрсний хувьд ямар чухал боомтууд гэсэн үг. “Винсвэй” энэ хоёр боомт дээр автотээврийн зогсоолуудаа хэдийн байгуулаад амжсан учир монополь байдалтай. “Винсвэй”-н ложистикийн цогцолбор дээр буулгасан нүүрс цаашаа Хятадын төмөр замаар тээвэрлэн эцсийн хэрэглэгчдээ хүрэх маршруттай.

Нүүрсийг их хэмжээгээр худалдан авч, тээвэрлэхэд тээвэрлэлтийн томоохон бааз зайлшгүй шаардагдана. Энэ баазыг “Винсвэй” бүрдүүлж чадсан хэрэг. Ийм давуу талтай болохоороо Монголын нүүрсийг үнэ цэнд хүргэж, өрсөлдөгчгүйгээр их ашиг олж буй. Нүүрс худалдаж аваад зогсохгүй тээвэр ложистикийн иж бүрэн үйлчилгээ үзүүлэгдэгээрээ ч ялгардаг. Бас Монголын хилийн цаахна нүүрсний хэд хэдэн үйлдвэртэй. Хятадын гангийн үйлдвэрүүд өөр өөр шинж чанар бүхий боловсруулсан нүүрс хэрэглэдэг учраас худалдан авагчдынхаа хэрэгцээг хангахын тулд “Винсвэй” өөрийн нүүрс боловсруулах үйлдвэрүүдийг байгуулжээ. Нэмж шинээр 5 үйлдвэр байгуулахаар төлөвлөөд байгаа аж. Энэ үйлдвэрүүдээ төмөр замын ойролцоо барихаар судлагаа, тооцоог хийгээд хэрэгжүүлж эхэлж байгаа юм байна.
Мөн “Винсвэй” Монголд орд газар эзэмшихийг ихээхэн сонирхож байгаа.

АНУ-ын эрчим хүчний тэргүүлэх компани “Пибоди Энержи” “тэй хамтран 50:50 хувийн эзэмшил бүхий хамтарсан компанийг Монголд байгуулаад амжсан. Энэ хоёр компани нь Хятад, Ази Номхон далайн бүсэд хамтарч ажиллахаар харилцан тохиролцоод байна.

Монголд үйл ажиллагаа явуулж буй “салбар компани болох “Пибоди Винсвэй Ресорсез” компанийн хувьд нүүрс, ураны хэд хэдэн төсөл эзэмшдэг аж. Хайгуулын 47 лицензээс гадна нүүрсний ордын ашиглалтын 3 ч лиценз тэдний гарт төвлөрсөн гэсэн мэдээлэл бий.

“Винсвэй” сүүлийн үед ОХУ руу хараагаа бэлчээх болсон. Сибирийн зүүн хэсэг Забайкал орчим Апсацкое хэмээх коксжих нүүрсний ордын 60 хувийг худалдаж авахаар хөөцөлдөж байгаа гэдэг. Энэ орд нь 675 сая тонн нөөцтэй юм байна.
“Винсвэй”-н хамгийн том хувьцаа эзэмшигч нь ноён Ван бөгөөд нийт хувьцааны бараг тэн хагас буюу 49,8 хувийг эзэмшдэг гэдэг. 19,82 хувь нь “Иточу”, “Силвир”, “Чайна Минметалс”, HOPU компаниудад, 5 хувь нь жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн эзэмшилд байгаа. Гэтэл хэдхэн хоногийн өмнө Хятадын Чалко 29 хувийг нь худалдан авахаар тохиролцлоо. Ван нь хятад хүн гэдэг юм билээ.
Яагаад хятадын төрийн өмчийн компани ийм эрчимтэй довтолж хувьцаат компанийг гартаа оруулах гэж зорьж байгаа нь учиртай.
Нүүрсийг их хэмжээгээр худалдан авч, тээвэрлэхэд тээвэрлэлтийн томоохон бааз зайлшгүй шаардлагатай. Энэ цогц баазтай “Винсвэй”-г зугуухнаар гартаа оруулна. Тэгээд бас Монголын Овоот толгой зэрэг нүүрсний нөөц ихтэй ордыг эрх мэдэлдээ оруулчихвал хямд үнэтэй түүхий нүүрсээр дотоодынхоо зах зээлийг хангах зорилт нь биелнэ. Энэ мэт алсыг харж нүүдлээ хийж байна.
Нүүрс худалдан авагч гол орон өөрсдөө тоглоомынхоо дүрмийг зохион үнийг тогтоож, Монголыг түүхий эд бэлтгэн нийлүүлэгч, дамжлагын бааз болгохыг зорьж байна гэхэд хэтрүүлсэн хэрэг биш ээ. Ийм үед монголчууд ухаалаг байж өөрсдөөсөө хамаарах бүхий боломжийг ашиглах хэрэгтэй байна. Чалкогийн “Винсвэй” компанийн хувьцааны 30 орчим хувийг худалдаж авахыг зогсоож дийлэхгүй ч Овоот толгойгоо алдмааргүй байна.
Д.Доржпагма times.mn

Монголчууд мунгинаж байх зуур “Чалко” дараагийнхаа том нүүдлийг хийчихлээ
Tweet
Bolod.mn