болохоор очихоос өөр аргагүй. Кумар бол хижр болоод удаж байгаа. Тэр өөрөө энэ замыг сонгоогүй Мата охин тэнгэр түүнийг энэ амьдралд хөтлөсө н гэж хижрүүд итгэдэг. Эртнээс нааш эрэгтэй бус бүсгүй хүнйи амьдралыг сайн дураараа сонгогч хижрүүд хүүтэй болсон айлд очиж баяр хүргэн дуулж бүжиглэх ёстой боловч тэр нас нэлээд хөгширөхийн хэрээр олон айл хэсэх дургүй болсон билээ..

Хамаг байдгаараа гоёж хамгийн сүүлд авсан гоёмсог ногоон саригаа өмсөөд нүүрээ будан уригч айл руу алхав. Удалгүй айлын гэрийн ажилд тусладаг цагаан хормогчтой хүүхэн гүйн ирж намхан төмөр хашааны хаалга онгойлгож өгөөд уриалгахнаар дотогш оруулав. Цэнхэр торгон камийз дээрээ тас хар өтгөн үс нь долгиотон асгарсан тэр айлын бүсгүй ээжтэйгээ тун адилхан байлаа. Багадаа амттан нэхэж уйлаад хаалганд гараа хавчуулсан долоовор хурууных нь сорви нь ч хэвээрээ байлаа. Кумар “охин минь “ гэж эгээтэй л дуу алдчихсангүй. Миний л охин гэсэн үг гадагшаа биш дотогшоо асгарч зүрхийг нь юу юугүй мөндөрийн ширхэг мэт бөмбөрдөж байлаа.

Гэнэт дагаж ирсэн хижрүүдийн нэг таблагийн цоглог аялгуу тоглож түүнийн аясаар бүжиглэн хорвоод хүн болж ирээд анхны төрсөн өдрөө тэмдэглэж буй бяцхан хүү, хүүгийн аав ээжид баяр хүргэж байв. Кумар хүүгийнхээ жижигхэн хөлийг амандаа хийгээд эрхлүүлж байгаа охин луугаа харахгүйг хичээн хөгжмийн аясаар эргэлдэн бүжиж басхүү толгой нь эргэн мансуурах шиг найгаж байлаа. Тэр ч бас охиноо багад ингэж өхөөрддөг байсан. Хадамд гарахад нь инж болгож өгөх алтыг авдар авдраар хадгална, миний охин хүнтэй суухдаа ядуу аав ээжээсээ болоод хэний ч өмнө ичих ёсгүй гээд үнсдэг байсан. Кумар айл гэрт аз жаргал бялхаж, нэг ой хүрч буй хүү эсэн мэнд өсөөд Ганди шиг ухаан чадалтай , Викрамадитья шиг баян болохыг ерөөн алгаа хавсраад зочдын ширээнд суув. Кашмирын бүс нутгийн газрын төлөөх мөн чанартаа эрх чөлөөний төлөөх Пакистаны дайнд эр хүйстэй болгон Махатма Гандигийн удирдлаган дор нэгдэж эх орон эрх чөлөөтэй амьдрал улс үнэдстэнийхээ төлөө тэмцэж эхлэсэн. Алаг нүд, амь наснаасаа ч хайртай ганц охин, эхнэр хоёроо орхиод дайнд оролцож бусдын жишгээр зовлонгийн хүндийг туулсаар наймдугаар сарын хагас нэг сайхан өдөр ялалтын мэдээ авчирсан юм. Британы колони болж олон жил дарлагдсан энэтхэгийн ард түмэн Тусгаар тогтнол эрх чөлөөгөө олж хаа сайгүй баярлаж хөөрсөн хүмүүсийн гэрэл т царай угтсан. Дайн гэдэг өгөө аваа алдаа онооны тэнцэл аж. Тэр дүүтэй болно гэж уйлдаг ганц охиноо хэзээ ч дүүтэй болгож чадахааргүй зэрэмдэг болоод ирсэн.

Тэр дайн ард түмэнд эрх чөлөөг нь авч ирсэн боловч энэтхэг бүсгүйн хагалж самнасан үс шиг шашны хагаралдааныг ч бас буй болгосон. Нэг их удалгүй өвчнөөр шаналж байсан түүний эхнэр цэл залуухан дүрээрээ зураг болон үлдэв. Кришна бурханы мэндэлсэн өдөр Кумар сүмд очин сөгдөн суугаад аль насанд хийсэн үйлийн үрээр би ийм зовлон үзэх ёстой юм бол гэж уйлан мөргөж газар дээрх ганц охиныг минь ивээлдээ багтаана уу хэмээн залбиран гуйж байв. Энэ өдрийг ч бас Кумар мартдаггүй. Нүүрээ хар алчуураар далдалсан хэсэг залуу шийдэм барин ирж сөхөрч суусан Кумарыг өндийхийн завдалгүй балбаж балбаж явахдаа хадмууд нь түүнийг хэзээ ч гэрийнх нь босгыг алхуулахгүй гэдгийг хэлээд охиноо ч харахыг зөвшөөрөхгүй гэв. Бүх юм шүтлэгээс болсон байв. Кумарын хадмууд мусульман шүтдэг байлаа. Энэ түүнийг хөөх хангалттай шалтгаан байв... Нэгэнт эрхтэнгүй болж эр хүний ажил хийн амиа залгуулах чадалгүй болсон Кумар гудамжинд олон ч хоног охиноо санан уйлж модон сандал дээр нүд анилгүй хоносон. Нэг өглөө арайхийн нүдээ нээхэд нүүрээ хагас дутуу будсан эрэгтэй гэхээр эрэгтэй биш эмэгтэй гэхээр бас биш бүдүүн хоолойтой хүн татан сэрээж өргөж дамнасаар гэртээ аваачив. Ингэж тэр тэдний адилаар Мата охин тэнгэрийн харцан дор хижрүүдийн амьдралаар амьдрах болсон. Дахи уухуу масалаа уухуу гэсэн цагаан хормогчтой хүүхний дуугаар давхийн цочилоо. Хижр жүжигчидийн тоглолт нэгэнт дуусаж зочдын ширээ тойрон эгнэн суусан тэд нарт гэрийн эзэн бэлэг тарааж байв. Гар цайлган өгсөн бэлэг сэлт болон жүжигчдийн хөлсийг гэрийн эзэн харамгүй өгөөд баярлаж талархснаа дахин дахин илэрхийлэн үдэж гаргав. Чинээлэг айлын том хашааны үүдэнд хүрэх үед ард нь хүүхэд уйлах дуу гарлаа.

Ой гарантай дөнгөж л хөлд орж буй хүү тэнтэр тунтар алхан гараа сарвайж амаа байдгаараа ангайчихаад хижрүүдийн араас уйлагнан ирж явав. Араас нь аав ээж хоёр нь инээмсэглэн харсаар зогсоно. Гарч явахаар алхаж байсан хижрүүд ч зогтусан эргэж очив. Хүү уйлагнан алхсаар Кумарыг чиглэн ирж, олон жилийн өмнө дайнд явахад аавынхаа араас уйлан чаргууцалдаж байсан охиноо бодон Кумар хүүг нулимс дуслуулан тэврэн авав. Хижрүүд хүүг их сайн хүн болно гэж хоорондоо ярилцан дахин дахин ерөөж байлаа. Хүү өвгөнөөс салах янзгүй эрхлэн тоглож үл мэдэгдэхээр шулганахыг харсан ээж нь инээмсэглэсээр гүйн ирж хүүгийнхээ гараас атгаад хүүгээ гэртээ орохыг ятган эрхлүүлэв. Энэ мөчид бүсгүй ахмад хижрийн сул унжуулсан үсэн доорх хичнээн будаад ч далдлах нэмэргүй том хар мэнгийг харав. Түүний гоёлын өрөөний хананд ийм том мэнгэтэй хүний ээжийг нь тэвэрч авахуулсан зураг байдаг юм. Кумар нүүрээ буруулан хүүг чарлуулан ээжид нь өгөөд босож хаалганы зүг яаран алхав. Хаалга хүртэл ердөө л гурван алхам, харин өвгөнд гучин жилийн газар шиг хол санагдав. Гэрийн үйлчилэгч бүсгүй хашааны хаалгыг онгойлгон хижрүүдийг найрсагаар үдэн гаргана. Гэнэт Кумарын араас “аав аа” гэж дуудах бүсгүй хүний шингэн дуу цангинаж давхийтал цочсон боловч эргэж харахгүйг хичээн алхаагаа түргэсгэн хашаанаас гарав.

Гэвч бүсгүй “аав аа, аав аа” гэсээр гүйн ирж өвгөнийг тэвэрч авлаа. Хатингаршаж судас нь гүрийсэн туранхай гараараа охиноо тэвэрч өглөөхөн будсан энгэсэгээ урстал уйлан зогсов. Нууц Түүний толгой дээгүүр хүмүүс тог тогхийн алхаж ажилдаа сургуульдаа цэцэрлэгтээ зарим нь зүгээр л сэлгүүцэхээр явж ганц нэгийг нь эс тооцвол орой нь аанай л тог тогхийн алхаж гэртээ ирцгээдэг. Зарим нь хөл доор нь хүн амьдарч байгааг мартдаг ч юм уу эсвэл мэдсэн ч тоодоггүй юм уу бөмбөрдөх мэт тачигнуулан, пад пад дэвслэн алхдаг. Гэхдээ тэр хүмүүсийн буруу биш, харин тэдний хөл доор амьдарч буй миний буруу гэж өвгөн боддог. Энэ байрны бүх хүмүүсийг тэр хөлийнх нь чимээгээр танина, тэр ч байтугай хэнийд нь ямар зочин ирж байгааг андахгүй мэднэ. Урд төрөлдөө адуу байсан байх гэмээр хаа нэг тийшээ яаран тачигнах хүмүүсийн хөлийн дэвсэлт дундаас хоёр хүний хөлийн чимээ л түүний зүрхэн дээр зөөлөн буудаг. Нэг нь зургаа орчим насны дандаа гартаа эрээн цэцэгтэй цүнх барин явдаг охин юу ч болж байсан шингэн ягаан туяатай булцгар хацартаа инээд цацруулан “сайн байна уу өвөө” гээд зөөлөн зөөлөн алхсаар дээш гардаг. Харин нөгөөх нь байрныхан бүгдээрээ Долгор ажаа гэж авгайлан дууддаг цав цагаан үстэй нүд нь юм хардаггүй намхан шар эмээ. Нэг өглөө “Хүүе хүүхээд Долгор ажаагаа хараагүй бийз” гэж өвгөн тааралдсан болгоноос асууна. Цаадуул нь үгүй гэх юмуу толгой сэгсрэнэ. Эсвэл дал мөрөө хавчина.

“Өнөөдөр тэр нарлахаар гадаа гарсангүй. Даралт харвачихаагүй байгаа.Энд тэнд уначихаагүй байгаа... Өчигдөрхөн л инээгээд л ач хүүгээ хөтлөн дэлгүүр орчихоод харьж явсан” гэж өвгөн амандаа үглэнэ. Долгор ажаа шатаар сэм сэмхэн алхсаар буудаг ч гагцхүү таягных нь тог тогхийх чимээ сонсогддог болохоор тэр өвөө “ морьтой дарь эх” гэж шоглон дууддаг. Тэгснээ үгүй хө долгор гэдэг чинь цагаан дарь эх гэсэн үг юм шүү дээ гэж шүдгүй амаа их том ангайн инээнэ. Долгор ажаа ч бас инээгээд хариу болгон элдэв үг хэлэлгүй гэмгүй зөөлнөөр “шуудангаа шалгасан уу хө” гэж асуудаг. Харин тэр өвгөн өглөө болгон хүмүүс ажилдаа явж орц нам гүм болсны дараа шатаа цэвэрлэчихээд захианы хайрцагаа шалгахаар хотын зах руу явдаг. Төмөр сараалжин хашаатай энд тэнд босгосон чулуун хөшөөнүүд амьд хүн шиг ёрдойлдоод орой бол эвгүй харагдахаар эль хульхан оршуулгын газарт түүний шуудангийн хайрцаг байдаг гэж хэн санахав. Түүний эхнэр залуудаа өөд болж энэ газар нутаглуулсан. Өвгөн харин тэр цагаас хойш хэнтэй ч суугаагүй, нүдэндээ зальжин инээмсэглэл тодруулсан атлаа цаанаа л нэг нууцлаг бөглүү хүн мэт санагдана. Харин энэ өдөр түүний захидлын хайрцаг алга байв. Хол явсан хайрт хань нь тэнгэрээс түүнд захиа илгээнэ гэж үймэрсэн бодолдоо итгэсэн болохоор олон жилийн өмнө энд шуудангийн хайрцаг зоожээ. Бодолдоо итгэн энэ олон жилд хайрцаг шалгаагүй өдөр гэж байгаагүй.

Эхлээд түүний эхнэрээс өөр хүний шарил энд байдаггүй байв. Харин хүмүүс нэгэнт бие барсан хүн айх юм шиг нэг нэгнийг нь бараадуулан оршуулсаар энэ оршуулгын газар буй болжээ. Харин эхнэрээ гэнэт алдаад олон жил үймэрч явсан түүний горьдлого талаар болоогүй. Учир нь хоёр жилийн өмнөөс шуудангийн хайрцганд нь түүнд хаягласан захидал ирдэг болов. Өвгөн үхсэн хүн захиа бичих биш гэж бодсонгүй, хэн нэгэн даажигнаад эсвэл өрөвдөөд түүнд захидал бичдэг байх гэж хардаж сэжиглэсэн ч үгүй, өглөө болгон шуудангаа шалгахаар хэрэндээ л гангарч урамтай нь аргагүй хөнгөн хөнгөн алхсаар явж оддог байв. Хэн нь мэдэгдэхгүй тэр захидал бичигч түүний эхнэртэй ойр дотно байснаа, түүний хань өөрт нь ямар их хайртай байсныг, эхнэр нь ямар их гоо үзэсгэлэнтэй сайхан сэтгэлтэй бүсгүй байсныг бичээд харин адагт нь дандаа л “ харин би бол адгийн амьтан” гэж заавал бичдэг бөгөөд ханийнх нь залуудаа авахуулж байсан гэрэл зургуудыг нь ч илгээж байв. Шуудангийн хайрцаг яагаад тэр өдөр алга болсныг би мэдэхгүй. Харин шуудангийн хайрцаг алга болсон тэр өдрөөс хойш би өвгөнийг хараагүй. Тэр өвгөн олон нууцыг мэдэж амжаагүй юм. Тэр шатаар зөөлхөн буудаг ягаан хацартай зургаан настай охин би байсан юм, би өвөөтэй мэндлээд буусны дараа Долгор ажаа араас минь бууж ирнэ.

Энэ бид хоёрыг хамсаатан гэдгийг мэдэгдүүлэхгүй гэж тусдаа бууж байгаа хэрэг юм. Би байрны булангийн цаана зогсоод Долгор ажааг хүлээнэ. Тэр таягаараа газарчилан явсаар над дээр ирж миний гараас чанга атгаж авна. Тэр шуудангийн хайрцагт Долгор ажаа бид хоёр хар өглөөгүүр хөтлөлцөн очиж захиа хийдэг байсныг, тэр захидлуудыг Долгор ажаа дуудаж өгөн би бичдэг байсныг, Долгор ажаа залуудаа тэр өвөөгийн эхнэрийнх нь хамгийн сайн найз байсныг , тэр нэг хайрцаг алга болдог өглөө Долгор ажаа өвдөөд би ганцаараа айн байж оршуулгын газар очсоныг. Алга болсон хайрцгийг эрэн шарилж дэрсэнд бүдрэн унаж тусан явж байтал тэр өвөө хүрч ирэхэд нь хөшөөний араар нуугдаад харж байсныг тэр надаас дуулж амжаагүй юм. Магадгүй би хэлэхгүй л байсан байх даа. Харин тэр өвөөгийн эхнэр яагаад гэнэт усанд живснийг, Долгор ажаа өөрийнхөө жинхэнэ нэрийг санаандгүй хэлчихээд хэнд ч хэлж болохгүй гэж яагаад гуйсныг, бас захидал болгоныхоо доор “харин би адгийн амьтан” гэж бичдгийг хайрцаг яагаад алга болсныг би мэдэж амжаагүй. Долгор ажаа надад хэлэх байсан болов уу... Олон жил өнгөрчээ. Одоо ч би шатаар гарахдаа хөл доор минь хүн байгаа гэж бодоод зөөлөн зөөлөн алхдаг аа...

2012-02-06

Бичсэн Болормаа

Балтийн тэнгисийн баруун эрэг