Улаанбаатар хотын нутгийн зөвлөлийн гүйцэтгэх захирал Ч.Отгонбаяртай ярилцсанаа хүргэж байна.

-Нийслэлийн нутгийн зөвлөлөөс ойрын үед юу хийхээр төлөвлөж байна вэ?

-Төлөвлөж байгаа ажил их байна. Ойрын үед Монгол Улсын Их Хурал, Нийслэл, дүүргийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын 2012 оны сонгуульд мөрийн хөтөлбөр боловсруулж оролцох улс төрийн нам, тэдгээрийн нэрийн өмнөөс болон бие даан нэр дэвшиж Нийслэлийн тойргуудаас санал авч сонгогдох эрхэмүүдийн мөрийн хөтөлбөрт Нийслэлийн нутгийн зөвлөлөөс саналаа тусгуулахыг зорьж байна. Нэр дэвшигчдэд өгөх санал ерөнхийдөө боловсруулагдаад байгаа. Одоо аль дүүрэгт хэн нэр дэвшихийг хүлээж байна.

-Манайхан УИХ-д сонгогдсон гишүүдээ аж ахуйн ажилд оролцуулчих гээд байгаа юм шиг ажиглагддаг?

-Тэр яах аргагүй үнэн. Монголд ардчилсан сонгууль явагдаж ирсэн цагаас нийслэл, орон нутгаас нэрээ дэвшүүлж сонгогдсон гишүүд дандаа болж бүтэхгүй аж ахуйн ажил амлаад ирсэн. Жишээ нь зам тавьж өгнө, сургууль цэцэрлэг барьж өгнө гэж өөрөөсөө хөрөнгө гаргах гэж байгаа юм шиг амладаг. Түүнд иргэд итгэчихдэг. Амласнаа гурван жил мартчихаад дөрөв дэх жилдээ санаж тэвддэг. Тэд иргэд, бидний саналыг нийгмийн бодлогодоо тусгаж, жилийн төсөв хөрөнгийг хуваарилуулахад гол үүрэг гүйцэтгэх учиртай. Бид хотоо хөгжүүлэх нийгмийн асуудлуудыг тусгуулахыг хүсч байгаа.

-Нийслэлийн нутгийн зөвлөл ямар бүтэцтэй байгууллага вэ?

-Улаанбаатарт 1980 аад онд Увс аймгийн Хяргас сумынхан анх нутгийн зөвлөл байгуулсан. Улаанбаатарт төрж өсч, амьдарч байгаа хэрнээ эцэг эхийнхээ аймаг сумын нэрийг барьж нутгийн зөвлөл гэж гүйгээд байх хотын иргэд олон байх юм. Үүнээс үүдээд бидний хэдэн залуус нийслэлийн нутгийн зөвлөлийг байгуулсан юм. Манай нутгийн зөвлөл ТББ-ын бүтэцтэй. Бид нийслэлчүүдийн зүгээс гарах аливаа санал хүсэлтэд тулгуурлан тэднийхээ соёл, боловсрол, амьдралыг дээшлүүлж, нийгмийн амьдралд оролцох оролцоог нь дэмжих замаар хүчин чармайлт гарган ажилладаг. Нэг ерөнхийлөгч, салбар хариуцсан зургаан дэд ерөнхийлөгч, найман зөвлөхтэй. Есөн дүүрэгг салбаруудтай. Нийслэлийн иргэдэд нээлттэй, санал хүсэлтийг нь ажилдаа тусгаж байдаг даа. Нийслэлийн иргэд усыг нь ууж байгаа учраас хуульд захирагдах ёстой. Цонхоороо хогоо хаячихдаггүй, усаа гамтай зарцуулж хэвшээд эхэлвэл хотын хөгжил ойрхон байна.

-Танай ажлыг хотын удирдлагууд хэрхэн дэмждэг вэ?

-Хоёр талаас санамж бичигт гарын үсэг зурж, ажлын хэсэг гаргаад байгаа. Бидний ажлыг зөв
зүйтэй байна дэмжинэ гэж хэлдэг. Бид удаа дараа олон санал оруулдаг. Яах гэж байгаа нь мэдэгдэхгүй гацчихдаг. Олон дамжлага дамжихгүйгээр ажил шийднэ гэж байхгүй юм билээ. Харин төрийн анхан шатны нэгж хороод, иргэд дэмжих хандлага бий болж байна. Зарим нь харзнаж, эд чинь тэгж байгаад худалдагдчихаж мэднэ гэж сэрдэж байх ч тал бий. Манай нутгийн зөвлөлд хардах зүйл байж болохгүй.

-Нэр дэвшигчдийн мөрийн хөтөлбөрт хотоо хөгжүүлэхэд ямар чиглэлийн асуудлуудыг тусгуулах гэж байна?

-Нийслэл Улаанбаатар хотын хүн ам сүүлийн жилүүдэд гурав дахин нэмэгдэж, хэт их бөөгнөрөл, түүнийг даган гарах үр дагавруудад нарийн зохицуулалт шаардлагатай болсон. Сүүлийн жилүүдэд иргэдийн санааг зовоож буй асуудлууд бий боллоо. Жишээ нь агаар, ус, хөрсний бохирдол ямар байгааг хэн бүхэн мэдэж байгаа. Манай нийслэлийнхэн дэндүү бохир орчинд амьдардаг. Иргэдийнхээ эрүүл аюулгүй, ая тухтай орчинд амьдрах эрхийг хангах, орчныг бүрдүүлэхэд хувь нэмрээ оруулах зорилгоор "Нийслэлийн нутгийн зөвлөл" 2011 онд байгуулагдан үйл ажлаа явуулж ирсэн. Удахгүй болох УИХ-ын болон орон нутгийн сонгуульд ач холбогдол өгч түүнтэй холбогдон гарах эрх зүйн болон, улс төрийн үйл явц, иргэдийн хандлага, санал хүсэлтэд тулгуурлан сонгогдогчоос нийтлэг санал бүхий ажлыг хийж гүйцэтгүүлэх тухай иргэдийн хүлээлтэд тулгуурлан сонгуульд оролцох эрх бүхий төлөөллүүдэд урьдчилсан байдлаар санал нэгтгэн хүргэх гэж байгаа. Энэхүү саналыг хүлээн авч, нийтэд танилцуулах мөрийн хөтөлбөртөө тусгана гэдэгт бид итгэлтэй байна.

-Жишээ нь нийслэлийн иргэдийн амьдралд нөлөөлүүлэхээр бодитой юу байх вэ?

-Иргэн бүр төлөөллөө шударга, шууд сонгох эрхийн баталгааг гаргуулах, нийслэл, аймаг орон нутгийн иргэд удирдлагаа, Засаг даргаа шууд сонгодог тогтолцоонд шилжих, өөрчлөлтийг хууль тогтоомжид бүрэн тусгаж, Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хууль, Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахыг шаардана.

-Үүн дотроос хамгийн чухал нь юу вэ?

-Иргэд хотын удирдлагаа шууд сонгох тогтолцоонд шилжих нь чухал байна. Мөн газрын хуваарилалтыг зөв зохистой шийдвэрлэх хэрэгтэй. Хуулиар олгогдсон энэ эрхийг иргэний эдийн засгийн чадавхиас үл хамааран иргэн бүрт, амьжиргааны түвшин доогуур иргэнд шударга хуваарилж тэдний эрхийг бодитойгоор эдлүүлэх нь чухал. Засаг захиргааны үндсэн нэгжийг томсгосон хорооны зохион байгуулалт бүхий механизмаар бүрдүүлж, тухайн оршин суух хороонд ажлын байр, төрийн үйлчилгээ авах нөхцөл, амрах тухтай орчин бий болгох зэрэг асуудлыг цогцоор нь шийдвэрлүүлэхийг хүсч байна.

-Хот төлөвлөлтийн асуудал чухал биш үү?

-Үнэхээр тийм. Нийслэл хотын төлөвлөлтийг дэлхийн их хотуудын зарчимд үндэслэн 50-100 жилээр төлөвлөж, иргэдийн санал асуулгаар хэлэлцүүлэн, батлуулж, хуульчлан мөрдөхийг тусгуулна. Залуу гэр бүл, амьжиргааны түвшин доогуур айл өрхүүд орон сууцанд хамрагдах боломжийг бүрдүүлж, зээл тусламжийг хүртээмжтэй болгох. Орон сууцны хорооллуудыг дагаж ажлын байр бий болгох, төрийн үйлчилгээг ойртуулах, дундын өмчлөлийн үл хөдлөх хөрөнгийн ашиглалтын сан байгуулж, түүний ашиглалтын журмыг төрөөс тогтоож өгөх тухай оруулахыг хүснэ. Бид таван асуудлаар саналаа тусгуулахыг хүсч байгаа. Хот төлөвлөлт, дэд бүтэц, эрүүл мэнд, байгаль орчин, аялал жуулчлал гээд.

Дэд бүтцийн хөгжил гэхэд ойрын хугацаанд олон улсын жишиг, стандартад нийцсэн нисэх онгоцны буудал, метрог ашиглалтад оруулах, газар доорх инженерийн байгууламжийг шинээр байгуулах, Нийслэлийн хэмжээнд хог хаягдлыг дахин боловсруулах арга технологийг нэвтрүүлээч гэж хүсэх гээд байна. Монгол Улсын баруун, зүүн, хойд, урд чигт Улаанбаатар хотоор дайран өнгөрөх хурдны хоёр авто замыг шинээр байгуулах шаардлага гарч ирж байна. Нийслэлд нэг чухал юм нь төв зам, уулзваруудын ачааллыг бууруулах зорилгоор гүүрэн байгууламж /эстакад/-ыг шинээр барьж байгуулахгүйгээр хот цааш хөгжих боломжгүй болжээ.

Өөр нэг тусгуулах зүйл нь Туул, Сэлбэ, Дунд голын сав газрыг хамгаалалтад авах, хашлага хийх, авто зогсоол бүхий амралтын зоонуудыг бий болгон өргөжүүлэх, байнгын хамгаалалт бий болгох хэрэгтэй байна. Нэг чухал юм нь Арьс ширний анхан шатны боловсруулалтын үйлдвэрүүдийг хотоос гаргуулах байна.

-Дээрх тусгуулах гэж буй асуудлууд чинь хэрэгждэггүй болохоос биш урд өмнө нь яригдсаар ирсэн. Энэ удаад сонгогдох гишүүдээс юуг илүү хүлээж байна вэ?
-Үнэхээр тийм. Хотын хөгжлийн асуудал дээрх хэдэн багцад яригдана. Олон жил ярьсаар хийж гүйцэтгэхгүй өнөөдрийг хүрлээ. Хотоос сонгогдсон гишүүд өөрсдийгөө биш хот дүүргээ хөгжүүлэх учиртай. Тэрнээс яах гэж сонгогдох гэж байгаагаа ухаарах ёстой биз дээ. Одоо сонгогдох түшээдээс иргэд хуучин тогтсон хандлагаар биш шинэ сэтгэлгээгээр юу хийхийг харах байх. Тэднийг сургууль цэцэрлэгийн засвар хийлгэснээр дүгнэдэг цаг өнгөрсөн. Тэд баталсан хуулиа иргэддээ таниулж мөрдүүлэх нь хамгаас чухал байна.

-Нийслэлийн утааны асуудал олон жил яригдлаа. Үүн дээр нутгийн зөвлөл жинхэнэ ажиллах ёстой биз дээ?

-Тэгэлгүй яах вэ. Өнгөрсөн жил хотын утааг бууруулах асуудлаар хэд хэдэн санал нийслэлийн ЗДТГ-т оруулсан. Үзье, харъя гээд он гарчихсан. Бидэнд түлшний талаар саналууд бий. Нийслэл гэдэг их айлд нутгийн зөвлөл өчүүхэн юм бололтой. Тэгэхдээ иргэд удахгүй Хангарьд ордноор биш хороо, нутгийн зөвлөл рүү гүйгээд байх цаг ирнэ гэдэгт бид итгэдэг. Сүүлийн хэдэн жил хотыг утаагүй болгох гэж ямар их мөнгө зарав. Хичнээн компани утаагүй түлш үйлдвэрлэнэ гэж тэрбумаар нь мөнгө урсгав. Харамсалтай байгаа биз дээ. Иргэд, инженер, эдийн засагчдийн санал санаачилгыг тоодоггүй дутагдал байсаар байна. Одоо байчихаад Хятадаас утаагүй түлш импортлох сураг гарч ирж байна. Бас л нэг нь бизнес хийх санаа олчихсон хэрэг. Манайд нүүрс гээд бүх түүхий эд нь байхад гаднаас түлш оруулж ирнэ гэдэг арай ч дэндэнэ. Манайхан ийм л ажил хийдэг болж байна шүү дээ. Нийслэлд утааг шийдэж болох олон аргууд байна. Түрүүчээс нь шийдэж ч байна.

Н.Лхагва