Шаргал ордонд тухлаж суугаа Монголын улстөрчдөөс хамгийн ахимаг нь ч спикер. Хэдийгээр түүнийг тэтгэвэртээ гарах нас нь боллоо, улс төр дэх орон зайгаа тавьж өгөх болсныг сөргөлдөгч намынхан нь ил, далдаар пиарддаг ч мань эрийн хувьд одоо л хийж, бүтээх насандаа гялалзаж явна уу гэлтэй улам өнгө орох аж. Ховдчуудын “бурханчлан” тахьдаг, парламентад байнга сонгогддог эл эрхмийг замаасаа холдуулах гэсэн оролдлого хүний өөрийн намд хүчтэй өрнөх нь бий. Гэсэн ч тэрбээр нэг ч удаа сөхрөлгүй таван удаа улиран сонгогдож, 20 жилийн амьдралаа энэ ордонд өнгөрүүлжээ. Энэ бүхэнд түүний нэр хүнд нь өсч, туршлага, зангаргаараа нэр дэвшигчдийн цээжинд явах болсон.

Өнөөгийн түүхэн парламентын эзэн нь ч Д.Дэмбэрэл гэхэд хилсдэхгүй биз. 2008 оны сонгуулийн дараах хар дарсан зүүд шиг өдрүүдэд улс төрийн хүрээнд эерэг уур амьсгал төрүүлж, олонх, цөөнхийг нэгтгэн зангидахад томоохон хувь нэмэр оруулсан гавьяатан. Хоёр намын даргын мутартай гэрээ бий ч 20 настай парламентыг зөв удирдан чиглүүлэх, цаашлаад хамтарсан Засгийн газрын чигийг нь заахад тулхтай, туршлагатай улстөрчийн оруулсан хувь нэмэр их гэдгийг хүний, өөрийн намынхан хүлээн зөвшөөрдөг. Стандарт бус хэмээн шүүмжлэх нэгэн байсан ч эв, эеийг нэгтгэж, нэгэн үзүүрээр ажлаа урагшлуулсан түүхэн гавьяа бий нь маргашгүй үнэн юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт бүрэн эрхийн хугацааны сүүлчийн чуулган нээлтээ хийж, алдаа, оноогоо дэнсэлсэн. Асуудалд туйлшрахгүй, тайван, бодитой хандаж, ултай шийдэж чаддагийн үр дүнд Д.Дэмбэрэл даргын ангийнхан түүхэнд нэрээ мөнхлөх олон ажлыг урагшлуулж, бас гүйцэтгэжээ. Тухайлбал, 2011 онд эдийн засгийн өсөлт 17 хувьд хүрч, цаашдаа ч өсөлтийн өндөр хурд хадгалагдах төлөвтэй байгаа. Эдийн засгийн үсрэнгүй хөгжлийн ирээдүйн үр дүнтэй урьдач нөхцөлийг энэ удаагийн УИХ тавьж чадсан гэдгийг Д.Дэмбэрэл дарга тодотгосон. Мөн цаг алдалгүй олон чухал хууль, шийдвэр гаргаж байж банк, санхүүгийн тогтолцоогоо эрүүлжүүлсэн төдийгүй дэлхийн санхүү, эдийн засгийн хямралыг манай улс даван туулж чадсан юм.

Гол нь энэ бүхэн монголчуудын нэгдэл нягтралтай, хүч нөлөөтэй байж болохыг харуулах баримт гэдгийг ч онцлон тэмдэглэсэн. Энэ бол туршлагатай улстөрчийн зангарагтай үг байлаа. Гар барьж, хүчээ нэгтгэсэний ачаар олон жил дуншиж байсан Оюутолгой, Тавантолгойн ордыг ашиглах, Малчдын талаар төрөөс баримтлах бодлого, “Монгол мал”, “Шинэ бүтээн байгуулалт”, Төмөр замын талаар баримтлах бодлого зэрэг томоохон асуудлуудыг шийдвэрлэж чадсан. Улмаар бүтээн байгуулалтын ажлыг далайцтай өрнүүлж, зөвхөн төсвийн хөрөнгөөр 2009 онд 460 тэрбум, 2010 онд 591 тэрбум, 2011 онд нэг их наяд 200 тэрбум, 2012 онд нэг их наяд 700 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийж байна. Дотооддоо жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэхээр шийдвэрлэж сүүлийн дөрвөн төсвөөс 260 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийжээ.

Нөгөөтэйгүүр, УИХ-ын энэ бүрэн эрхийн хугацаанд цалин, тэтгэвэр хоёр дахин нэмэгдэж, дундаж цалин 2008 онд 300 мянган төгрөг байсан бол энэ жил 640 мянга болно. Дундаж тэтгэвэр 95 мянгаас 190 мянган төгрөгт хүрнэ. Мөн олон хүүхэд төрүүлж өсгөсөн эхийг урамшуулах шалгуурыг өөрчилж, жирэмсний таван сартайгаас эхлэн 12 сарын хугацаанд сар тутам олгох тэтгэмжийн хэмжээг хоёр дахин нэмэгдүүлсэн. Хэдийгээр хэрэгжүүлэхэд бэрхшээлтэй байсан ч хоёр намын амласан 1.5 сая төгрөг бага, дунд орлоготой иргэдийн амьдралд тус болсон. Сар бүр 21 мянгаар хүн бүрт олгож буй 500 мянган төгрөгийг аймгуудын дундаж хүн амаар бодоход нэг аймагт жилдээ 35 тэрбум төгрөг олгожээ. Улсын хэмжээнд 1.7 их наяд төгрөгийг иргэддээ хүртээж байна. Мал аж ахуйн бүтээгдэхүүний урамшуулалд сүүлийн гурван жилд 40 тэрбум, газар тариаланчдын урамшуулалд 50 шахам тэрбум төгрөг олгосон. Энэ бүхний үр дүнд нэг өрхийн сарын дундаж орлого 2011 оны эцсийн байдлаар 623 мянган төгрөг болж, 2008 оныхоос 70,7 хувиар нэмэгджээ.

Төрөөс залуучуудыг мэргэжилтэй болгоход анхаарал хандуулж, их, дээд сургуульд суралцагч 153 мянган оюутан сар тутам 70 мянган төгрөгийн тэтгэлэгтэй болж, амлалтын 1,5 сая төгрөгөө бүрэн авах боломжтой болсон. Цаашлаад иргэдийн мөнгөн хадгаламжид төрөөс баталгаа гаргаж өгсөн гэхчлэн тоочоод байвал барагдахгүй. Төрийн өндөр албан тушаалтан, УИХ, Засгийн газрын гишүүд Ёс зүйн дүрэмтэй болж, Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуулийг баталсан. Түүнчлэн УИХ-ын Сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, мөнгө, эд бараа, элдэв бусармаг аргаар сонгогчдын санал татах оролдлогыг “хаасан”. Мөнгөөр бороо оруулж, иргэдийн чихэн дээр цэцэг ургуулдаг үе моодноос гарсан гэдгийг ч тэрбээр ангийнхандаа хатуухан анхааруулсан.

Эрх баригчдын нэгэнтэйгээ тэрсэлдсэн “хүйтэн дайн”-ы галыг намжааж, парламентыг зөв чиглүүлэн, залж чадсаны ачаар энэ мэт олон ажлыг хийсэн. Өдгөө ч түүний өмнө Орон нутгийн сонгуулийг хэлэлцэн шийдвэрлэх том ажил хүлээгдэж буй. Дугуй танхимд хутганы ир шиг хурц залуус, шүдээ хүртэл зэвсэглэсэн ширүүхэн улстөрчид хатуу, ширүүн үгээр Д.Дэмбэрэл даргыг “бөмбөгдөж” эхэлсэн. Өөрийн санаагаа хэрэгжүүлэх гэсэн сөрөг хүчнийхний дайралтыг ч “өвгөн ах” хэдийнэ тооцоолж, намба заан налайж, хэрүүлийг хэлц, тэмцлийг тэмцээн болгож эв эеийг эрхэмлэн сууна. Өнгөрсөн хугацаанд 76 араншиг нэгтэж, улаан, цэнхэрийн тэнцвэрийг олж байсан туршлага нь энэ удаагийн “тулаан”-ыг ч энхийн замаар шийдвэрлэж чадна гэдэгт итгэж байна.

asunews.mn