-УИХ-ын гишүүн Р.Гончигдорж та хоёрын өргөн барьсан асуудал чуулганаар дэмжлэг авсангүй. Мэдээж асуудал ийм байдалд хүрэхийг олон жил парламентад суусан туршлагатай улстөрчид мэдээгүй гэвэл эндүүрэл болох биз. Нөхцөл байдал хэрхэхийг мэдсэн учраас Ж.Энхбаяр сайдын өгсөн ярилцлагыг чуулганаар олон нийтэд хүргэе гэж бодсон уу?

-Асуудлын гол нь Ж.Энхбаяр сайд манай намын бүлгийн хуралд танилцуулах асуудлаа хэвлэлээр дэлгэсэн явдал юм. Бүлэг дээр хэвлэлд өгсөн ярилцлагынх нь дагуу зарим асуудалд тодруулга авах гэсэн боловч Батлан хамгаалахын сайд Ж.Энхбаяр хоцроод дараагийн асуудал хэлэлцэж байхад орж ирсэн. Ингээд Сонгуулийн хуультай холбоотой асуудлыг ярилцаж байсан болохоор өөрийг чинь дараа асууна гээд гаргачихсан.

Тэгсэн нөгөөх чинь хөдөө явж л дээ. Хөдөө явахынхаа өмнө хэвлэл мэдээллээр баахан ярилцлага өгөөд явчихсан байхгүй юу. Гол нь бүлэг асуух гээд байхад бүлгээс өмнө өөрөө баахан ярилцлага хийгээд явж байгаа нь харицлагагүйн шинж. Тийм болохоор хэвлэлээр гарсан ярилцлагыг нь бичээд авчихсан юм. Тэгээд л чуулганаар сонсголоо.

-Зүй нь бүлгийн хуралд өгөх ёстой мэдээллээ хэвлэлээр цацсан гэдэгт дургүйцсэн хэрэг үү?

-Манай намын бүлэг хүлээж байсан. Дараа нь асууна гэж хүлээж байсан чинь хөдөө явахаасаа өмнө баахан хэвлэлд ярилцлага өгчихсөн. Тэр бүхнийг бичлэг хийж бичиж аваад сонстол сэтгэл түгшээмээр бүр ноцтой зүйл ярьсан байгаа юм даа. Өөрөөр хэлбэл нийтийг хамарсан онцгой нөхцөл байдал үүссэн үед Зэвсэгт хүчний оролцоог эсрэгээр нь ойлгочихсон Батлан хамгаалахын сайдтай байна шүү дээ.

Салбараа, байлдааны бэлэн байдалд байх ёстой. Долоодугаар сарын нэгэн шиг юм болбол яах юм бэ гэсэн утгатай юм ярьчихсан. Гэтэл Онц байдлын тухай хуульд чинь үнэхээр цагдаа, Дотоодын цэргийн хүч хүрэхгүй тохиолдолд Зэвсэгт хүчнийг оролцуулна. Оролцуулахдаа байлдааны хэрэгсэлтэй оролцуулна гэдгийг хориглосон. Өөрөөр хэлбэл шүршдэг машин, нулимс асгаруулагчтай оролцоно. Шууд оролцох ёсгүй. Нарийндаа цагдаа, Дотоодын цэргийн хүч хүрэхгүй болсон үед Зэвсэгт хүчний командлагчийн үүрэг болгосноор оролцоно. Гэхдээ ердийн хэрэгсэлтэй, нулимс асгаруулагч, шүрших устай, резинэн сумтай оролцохоор хуулинд тэгж зохицуулсан.

Тэгсэн чинь Батлан хамгаалахын сайд маань мэргэн буудагч яриад явчихсан. Чуулганы үеэр сонссон бол галт зэвсэг гэж яриад байна шүү дээ. Галт зэвсгийг онц байдлын үед хориглосон. Тэгэхээр Монгол Улсын Батлан хамгаалахын сайд төрийн тогтоосон бодлогоос шал өөр юм яриад байж болохгүй биз дээ.

-Өнөөдрийн чуулган ерөнхийдөө сайд бэлдэх курс дамжаа шиг л хуралдаан болж өнгөрлөө. Нэгэнт л тодорхой асуудлыг цаг үрж, хуралдах шаардлага байсан юм уу?

- МАН олонхоороо түрий бариад сайдаа аваад үлдэх нь ойлгомжтой. Гэхдээ үүнийг зүгээр орхихгүй гэж бодож байгаа. Цаашдаа ч дараагийн алхмуудыг хийнэ. Ер нь бол үүссэн нөхцөл байдалтай холбогдуулан бүлэг хуралдана.

-Яагаад?

-Яагаад гэвэл зүгээр л, “Би алдсан эндүүрсэн байна. Уучлаарай ойлголоо” гээд салдаг асуудал биш. Чуулган дээр Батлан хамгаалахын сайд Ж.Энхбаяр булзах гэж оролдоод байгаа боловч яах аргагүй ойлголт, итгэл үнэмшил нь гараад ирэхээр яг л нөгөө Зэвсэгт хүчнийг байлдааны зориулалтаар ашиглах болзошгүй байдал үүсээд байна шүү дээ. Дээр нь МАН-ын олон гишүүний амнаас яагаад болдоггүй юм бэ. Зэвсэгт хүчин бол зэвсэгт хүчин л юм байгаа биз дээ. Бид зэвсэгт хүчнээ байлдааны бэлэн байдалд байлгах, бүх юм хуулийн дагуу сайн бэлтгэгдэнэ гэдгийг ойлгодог хүмүүс юм байна гэдгийг мэдэж авлаа.

Харин онц байдлын үед дотоодын хэргийн үед зэвсэгт хүчний зориулалтаар ашиглаж болохгүй. Дотоодод бий болсон ямар нэгэн төвөгтэй нөхцөл байдлыг зохицуулж байгаа нь үнэхээр гайхалтай ухаалаг хууль гаргачихсандаа л байгаа юм. Зэвсэгт хүчнийг шаардлагатай үед оролцуулах аргагүй бол байлдааны зэвсэгтэй оруулахгүй гэж хатуу заачихсан. Зөвхөн цагдаа, дотоодын цэргийн хэрэглэдэг нулимс асгаруулагч, шүршдэг машинтай ор гэсэн заалт бий шүү дээ.

-Та бүхний дараагийн алхам нь юу байх вэ?

-Шаардлагатай бол Ерөнхий сайдыг дуудна. Цаашид уг асуудлаар манай намын бүлэг онцгой анхаарч ярина.

-Засгийн газрыг огцруулах хэмжээнд асуудал яригдах юм биш биз дээ?

-Яагаад болохгүй гэж. Чуулган дээр МАН-ын гишүүдийн хариулж байгаа байдлыг харахад тавьсан асуудалд гайхаад байна. Зэвсэгт хүчин байлдааны бэлэн байдалтай үед хуулийнхаа дагуу байхыг бид үгүйсгээгүй. Онц байдлын үед болохгүй. Удахгүй сонгууль болох гэж байна. Тэгтэл ийм ойлголттой Батлан хамгаалахын сайдтай, ийм ойлголттой намтай байна гэвэл их эрсдэлтэй байгаа биз дээ.

-Улстөрийн албан тушаалтан томилчихоод, томилгоогоо улстөрийн өнцгөөс хардгийн алдаа бас мөн биз дээ?

-Тийм учраас л бид мэргэжлийн удирдлагаар хангахын тулд Жанжин штабын даргыг дархлаатайгаар тавьдаг. Өөрөөр хэлбэл Зэвсэгт хүчний хангах үүрэг хүлээсэн Жанжин штабыг УИХ-аас томилдог байхгүй юу. Сайдыг цэргийн хүнээр томилох юм бол Жанжин штаб, БХЯ аль аль нь Жанжин штаб болоод хувирчихна шүү дээ. Өөрөөр хэлбэл хоёр Жанжин штабтай болно. БХЯ төрийн захиргааны байгууллага биш, мэргэжлийн цэргийн удирдлага байхгүй болно. Товчхондоо яам нь төрийн захиргааны байгууллага, Жанжин штаб нь мэргэжлийн цэргийн удирдлага гэж л ялгасан.

-Гэхдээ АН-ынхан Батлан хамгаалахын сайдыг огцруулах гэж улайрч байгаа нь тус яаманд халаа сэлгээ явуулсан гэдгээр бойкотлож байгаа хэрэг юм биш үү?

-УИХ-ын гишүүн Р.Рашийн өргөмжилснөөр АН-ын шигтгээ гэж нэрлэсэн бид хоёрын тавьсан үндэслэл нь товчхондоо хэвлэлд өгсөн ярилцлагаас болсон юм. Батлан хамгаалахын сайдын ойлголт төрөөс тавьсан зорилгоос шал өөр байгаа. Энэ асуудал л яах аргагүй бид хоёрыг сэртхийлгэсэн байхгүй юу. Үнэндээ асуудлыг хэлэлцэх явцад улам бүр гаарлаа. МАН ч энэ талаар үнэхээр тааруу ойлголттой байна. Ямартаа л чуулган дээр УИХ-ын гишүүн Д.Лүндээжанцан батлан хамгаалах салбарын тухай ойлголт тааруу гэдгээ хүлээн зөвшөөрлөө шүү дээ.

Ийм улстөрийн хүчнийг төлөөлсөн сайд сууж байна. Тийм учраас би чуулганы хуралдаанаар зориуд Зэвсэгт хүчний удирдлагад сануулж хэлсэн. Магадгүй ямар нэг юм болбол өнөөдөр Зэвсэгт хүчин оролцох ёсгүй шүү. УИХ-аас Онц байдлын үед хэрэглэх холбогдох хэрэгслээр хангаж өгөөгүй. Нэгэнт тийм хэрэгслээр хангаж өгөөгүйгээс хойш Зэвсэгт хүчин оролцохгүй гэдгээ хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй. Бид ус шүршдэг машин, резинэн сум, нулимс асгаруулагч хийн буугаар хангаж өгөөгүй. Ийм ердийн хэрэгсэл байхгүй учраас бид оролцохгүй гэж хэлэх бүрэн эрхтэй. Үүнийг би Зэвсэгт хүчний удирдлагад зориуд анхааруулж хэллээ.

-Ингэхэд танай намынхан сайдын дэргэдэх зөвлөлийн хуралдааны мэдээллийг хаанаас олж авсан байж болох вэ. Энэ асуудал нууцын зэрэглэлд багтах ноцтой зүйл юм биш үү?

-Ерөөсөө сонин хэвлэлээр мэдээлэл гараад, тэр дагуу манай намын бүлэг дээр Ж.Энхбаяр сайдыг урьсан. Мэдээллийг тодруулъя гэсэн. Юу боллоо гэж сонины мэдээллийн дагуу асуудал ярих вэ дээ. Эрх биш салбар хариуцсан сайдыг томилсон парламент юм чинь. Тэгсэн Ж.Энхбаяр сайд мэдээллээ намын бүлэг дээр ирж өгөөгүй. Сүүлд нь биднийг өөр асуудал хэлэлцэж байх үед орж ирэхээр нь дараа бол гээд явуулсан чинь өөрөө хэвлэл мэдээллээр ярилцлага өгчихсөн. Тэгэхээр нь УИХ-ын гишүүн Р.Гончигдорж бид хоёр “Сайд хүний амнаас гарах үг бол үг. Зүгээр нэг УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаяр ярьж байгаа биш. Асуудал хариуцсан сайд ярьж байна” гээд л асуудалд хандсан.

-Сайдын хувьд ам алдвал барьж болдоггүй гэдгийг нэлээд сайн ойлгох шиг боллоо. Асуудлыг ингээд орхичихож болохгүй юм уу?

-УИХ-ын дэгийн дагуу асуудал шийдэгдэх байх. Мэдээж МАН олонхоороо аваад үлдлээ. Ямар ч байсан асуудлын нээлттэй хэлэлцсэний үр дүн гарлаа. Үнэхээр Зэвсэгт хүчин улс орныг хамарсан бэлэн байдалд оролцохдоо хуулиар тогтоосон эрх хүрээний дагуу оролцдог. Түүнээс галт сумаар зэвсэглэчихээд очиж болдоггүй гэдгийг эрх биш ойлгочихлоо. Энэ бол хамгийн чухал зүйл. Нөгөө талаар УИХ-ын гишүүн Д.Лүндээжанцан тэргүүтэй хашир парламентын гишүүд бас нэлээн зүйл ойлгосноо хэлж байгаа нь бас нэг том чухал ач холбогдолоо.

МАН-ын олонх гишүүд жишээ нь Р.Раш, А.Телейхан нар Зэвсэгт хүчин л юм чинь байлдааны бэлэн байдлаар байдаг юм байгаа биз дээ гээд байна. Тэр үгэнд нь бүр сэтгэл зовчихлоо. Ийм сүрхий буруу ойлголт МАН дотор сүрхий бугшсан юм байна. Дан ганц Батлан хамгаалахын сайд Ж.Энхбаяртаа биш юм гэдгийг харлаа, сонслоо.

-АН-ынхан үнэхээр энэ асуудалд сөрөг хүчин шиг хандаж, улстөржүүллээ. Гэвч өөрийн толгой дээрх бухлыг харахгүй байж өрөөлийн толгой дээрх өвсийг харав гэгч л боллоо шүү дээ. Цагтаа танай намын дарга одоогийн Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж улсын нууц задруулсан хэргээр огцорч байсан тохиолдол хүртэл байдаг байх аа?

-Үгүй.

-Ямартай ч улсын нууц задруулсан асуудалд нэр холбогдсон хүн. Гэтэл АН-ынхан болохоор улсын нууц задруулж болоод байдаг. МАН-ын сайд хүн алдаатай үг хэлснийх нь төлөө танай намынхан сүрхий улстөржөөд авлаа шүү дээ?

-Ц.Элбэгдоржийн холбогдсон асуудал өөр зүйл. Тэгээд ч нийгэм ямар байлаа даа. Яг үнэндээ социалист хууль үйлчилж байх үед болсон явдал. 1992 он шиг санагдаж байна.

-Яг юу боллоо?

-Одоо санахгүй байна. Түүнээс өөр нууц задруулсан хэрэг Монголын төр, тэр дундаа төрийн өндөр албан тушаалтан ингэж шууд байдлаар холбогдож байгаагүй.

-Гэхдээ тэр хүн өнөөдөр Монгол Улсын Ерөнхийлөгч болжээ. Алдаж энддэг л хорвоо юм чинь ингэж сүр дуулиан болгох шаардлага байсан юм уу?

-Тэгэхэд Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж чинь Ардчилсан холбооны удирдагч байсан шүү дээ.

-Одоо Ерөнхийлөгч болчихсон байна. Нэмэгдэхүүний байрыг сольсон ч нийлбэрийн чанар өөрчлөгддөггүй байх аа?

-Хуулийн өөр тогтолцоотой байсан гэдгийг зориуд онцлон хэлэх хэрэгтэй. Яг үнэндээ тэр үед улсын нууц биш юмыг улсын нууцад оруулдаг социализмын үеийн их буруу тогтолцоотой байсан. Тэр үеийн явдал. Гэхдээ тэр нь шүүхээр ороод Ц.Элбэгдорж буруугүй гээд гараад ирчихсэн шүү дээ.

Б.Туяацэцэг

Эх сурвалж: "Өглөөний сонин"