Чөлөөт бөхийн спортоор богино хугацаанд гялалзсан амжилт үзүүлж байгаа ОУХМ Г.Мандахнаран Азийн наадмын аварга болж элэг нэгтнүүдээ баярлуулж байсан цаг саяхан. Үүнийгээ ч тэрбээр дахин баталж "Mongolian open 2012" чөлөөт бөхийн Олон улсын тэмцээний 60 кг-ын жинд түрүүллээ.

Сэргэлэн цогтой тамирчин залуу спортын халуун тогоон дахь ярианаас гадна сэтгэлдээ тээж явдаг үзэл бодол болоод цаашдын амжилт мөрөөдлийн талаар бидэнтэй чөлөөтэй ярилцсан юм.

-Юуны өмнө баяр хүргэе.
-Баярлалаа. Монгол улсад олон улсын чанартай тэмцээн буюу "Mongolian open "2012 тэмцээн сүүлийн хоёр жил дараалан зохиогдож байна. Энэ жилийн хувьд бүр илүү өргөн хүрээнд өндөр шагналтай зохиогдлоо. Гадаадын олон сайн тамирчид зорьж ирж оролцсон нь тэмцээнийг нэр хүндийг өсгөсөн зүйл боллоо гэж бодож байна.

-Таны жинд ОХУ, БНАСАУ-ын ширүүн өрсөлдөгчид байсан. Гэсэн хэдий ч та төвөггүйхэн ялж чадсан. Ингэхэд өрсөлдөгчөө хэр судалсан бэ?
-Өрсөлдөгчөө тодорхой хэмжээгээр судалсан. Түрүүлнэ гэдэгтээ ч итгэлтэй байсан. Яагаад гэвэл би олимпийн аварга болохыг зорьж байгаа. Тиймээс өнөөдөр Монголын дэвжээн дээр барилдаж байгаа өрсөлдөгчөө эх орныхоо дэвжээн дээр хожихгүй юм бол таван тивийн шилдгүүд хуран цугладаг олимпийн дэвжээнд хожно гэдэг өндөр шат болно. Энэ утгаар би сэтгэл зүйн хувьд бэлтгэлтэй байсан. Багш нарын зүгээс ч үүнийг маш сайн хангаж өгсөн. Өмнө нь өрсөлдөгч тамирчдынхаа ихэнхтэй барилдаад үзчихсэн учраас бүгдийг нь яллаа.

-Хамгийн хүнд учраа хаанахын тамирчин байв?
-Аваргын төлөө барилдах л хүнд байлаа даа. Энэ барилдаанд Якутын бөхтэй барилдсан. Өнгөрсөн жил тэрбээр надад мөн л энэ тэмцээнд надад ялагдаж хүрэл медаль хүртэж байсан. Якутдаа урдаа барьдаг тамирчин. Якутад болдог 5000 долларын шагналтай тэмцээнд биднийг очиход тэр түрүүлж байдаг. Тиймээс би эх орныхоо дэвжээнд эзэн нь байх ёстой. Бид хоёрын дунд ширүүн өрсөлдөөн болсон.

-Медалийн тавцанд зогсох мөч танд юуг бодогдуулдаг вэ?
-Хөдөлмөрийнхөө үр шимийг хүртэж байгаагаараа хамгийн сайхан байдаг. Үүний ард байгаа багш, дасгалжуулагч, Монголын ард түмэн, намайг таньдаг найз нөхөд гээд бүхий л хүмүүс миний амжилттай холбоотой. Намайг Азийн тоглолтын аварга болоогүй байхад тийм олон хүн таньдаггүй байсан бол одоо хүн бүхэн таниад итгэдэг болсон байна. Би ч тэднийхээ итгэлийг хүлээж чаддаг болж. Тааралдсан хүмүүс сайн уу, амжилт хүсье, сайн барилдаарай гэж байнга хүлээлт үүсч байгааг нь сонсоход сайхан байдаг. Энэ итгэлийг алдахгүй шаталын тавцанд зогсч байхдаа маш баяртай байдаг даа.

-Азийн наадмын аварга болоход тань сүмогийн их аварга Д.Дагвадорж тэврээд мөрөн дээрээ суулгасан. Тэр их билэгшээм зүйл болсон биз?
-Тэгэлгүй яахав. Азийн наадмаас алтан медаль авахад тэр том хүн намайг тэгтлээ хүндэтгэсэнд маш их бахархсан. Үнэхээр гоё агшин. Тийм хувь заяа тэр бүр тохиохгүй шүү дээ. Дөрвөн жилд нэг удаа болдог Азийн наадмаар Монголчуудаас тийм олон аварга төрөхгүй. Түүхэндээ нэгээс хоёр аварга л төрдөг шүү дээ. Тэгээд Монголдоо ирээд офицер болох болов уу гэж бодсон ч болж чадаагүй. Гэхдээ үүнд гомдохгүй ч цаашдаа хүссэн хүсээгүй тэр гоё мөрдсийг зүүх болно.

-Монголын 60 кг-д маш хүчтэй өрсөлдөгчид байдаг. Энэ бүхнийг ялна гэдэг таны хувьд амаргүй даваа шүү?
-Энэ үнэн. ОХУ-д Иван Яригины нэрэмжит тэмцээн гэж маш том тэмцээн болдог юм. Нэг жинд гэхэд л дөрөв таван дэлхийн аварга орж хоорондоо барилдаж медалын төлөө өрсөлддөг. Тэр тэмцээнд манай 60 кг-ын надаас гадна хоёр бөх медалын төлөө барилдаад зогсч байсан. Тэр үед би Монголын 60 кг үнэхээр дэлхийд хүчтэй учраас амжилт гаргаж чадсан. Манай жинд С.Ням-Очир болон өсч яваа хүүхдүүд олон байна. Тийм учраас шигшээ багт хоёроос гурван тамирчин зэрэг бэлтгээд аль илүү нь тэмцээндээ явж медалиа авдаг зарчмаар ажилладаг.

-Та спорт сонирхогчдын анхаарлын төвд байгаа. Лондонгийн олимпийн найдвар ч гэх нь бий. Бэлтгэл сургуулилт хийх нөхцлөөр хэр хангагдаж байна вэ?
-Би МҮОХ-ны алтан түнш байгууллага Рио Тинто компанийн элч тамирчнаар сонгогдсон. Энэ нь надад Лондонгийн олимпод асар их хариуцлага хүлээлгэж байгаа хэрэг. Өөрөөр хэлбэл олимпод оролцоход хөрөнгө санхүүгийн асуудлыг бүрэн шийдвэрлэе гэсний илрэл. Энэ үүргийн цаана асар их өндөр хариуцлага ирж байгаа. Үүнийг ухамсарлаад бэлтгэл сургуулилт, мэх техник дээрээ тууштай ажиллаж байна. Засгийн газраас олимпийн жил гэж БТСУГ, Үндэсний шигшээ багаас их хэмжээний мөнгө төсөвлөсөн. Энэ хүрээнд ч бэлтгэл сургуулилтдаа сайн хамрагдаж байгаа. Мөн тамирчид ар гэрээсээ хол вакамжуулсан орчинд бэлтгэл хийдэг. Үүнийг ч давхар хангаж өгч байгаа. Энэ бүхэнд сэтгэл хангалуун байна. Төр засагтаа их баярладаг.

-Та 3000 ам доллараар шагнуулсан. Шагналаа юунд зарцуулах вэ?
-Шагналынхаа тодорхой хувийг Засгийн газар авдаг. Бас багш, дасгалжуулагчгүйгээр тамирчны амжилтыг төсөөлөхийн аргагүй. Тэд маань ч биднээр бахархдаг. Тиймээс багшдаа зохих хувийг нь өгнө. Дээр нь гэр бүлтэй болсон. Хүү маань одоо зургаан сартай. Тэмцээн уралдаан гэсээр эцгийнхээ үүргийг муу гүйцэтгэж байгаа. Ийм тохиолдолд мөнгө төгрөгөөр дутаахгүй байхын тулд шагналын мөнгөө ар гэртээ зарцуулж байна. Үлдсэнийг нь тэмцээний дараах сэргэлтэндээ зарцуулна.

-Тамирчин хүний ар гэр бат бэх тамирчин хүнийг ойлгодог байх ёстой. Гэр бүлийн хүнээ сонгохдоо энэ шалгуурыг бодолцсон байх?
-Тэгэлгүй яахав. Манай эхнэр спортыг их ойлгодог. Миний хувьд жилийн 12 сарын нэг сард нь гэртээ хоёр гурав хонодог. Залуу хүмүүс амьдрал босгох гээд зүтгэж байгаа энэ үед би амжилт гаргаад байх юм бол мөдхөн л өөрийн гэсэн байртай болно шүү дээ. Тиймээс өнөө, маргаашдаа залуу насны эрч хүчээр амьдралаа зохицуулаад явбал ирээдүйдээ орох оронтой, дараагийн амьдрал улам гэрэл гэгээтэй болно гэж эхнэртээ хэлдэг.

-Чөлөөт бөх ард түмний хайртай спорт байсаар ирсэн. Тиймээс Монголынхоо нэрийг өргөж яваа залуу тамирчныг компаниудаас амжиргааны тал дээр хэр дэмжиж байх юм?
-"Монгол глобал"-ын захирал Ганбаяр ах миний дүү олимпийн дэвжээнд эх орныхоо нэрийг гаргаарай дэмжье гээд одоо гэрээ байгуулах тухайгаа ярьж байна. Биднийг амжилт гаргалаа гээд пүүс компаниуд өөрсдөө гүйгээд ирэхгүй. Тийм учраас бид ийм амжилт гаргасан, цаашдаа ийм амжилт гаргана гэж боломжийн компаниуд дээр өөрсдийгөө сурталчилж байж ивээн тэтгэгчтэй болдог.

-Одоо аль газруудаас цалинжиж байна вэ?
-Үндэсний шигшээ баг, хүүхэд байхаасаа секцэнд явсан "Алдар" спорт хорооноос цалинждаг. Хэрэв өөр байгууллагуудтай гэрээ хийчих юм бол орлого нэмэгдээд явчихна гэсэн үг. Би одоо 25 настай. Чөлөөтийн спортод 25 нас гэдэг ид нас. Зарим хүмүүс чиний нас явж байна гэж хэлж магадгүй. Гэтэл би тэгж боддоггүй. Яагаад гэвэл Б.Наранбаатар ах 27, 28 насандаа дэлхийн аваргаас медаль авч байсан. Өмнөх үеийн нэртэй тамирчид маань мөн л өдий насандаа өндөр амжилт үзүүлж байсан. О.Пүрэвбаатар ах 29, 30 насандаа дэлхийн аваргаас мөнгөн медаль хүртсэн. Ер нь манай чөлөөтийн тамирчид 25-30 насанд ид амжилт гаргасан байдаг. Тиймээс би нас 30 хүртэл хангалттай амжилт гаргана гэж бодож байгаа.

-Спорт залуу насны ажил. Ихэнх тамирчид улс эх орныхоо төлөө гэж явсаар өөрийгөө золиосолдог. Таны хувьд ч энэ байдлыг тойрдоггүй байлгүй?
-Тийм ээ. Наад зах нь жин хасах асуудал байдаг. Хөдөлмөрийн баатар З.Ойдов аварга тамирчин хүн сүүлдээ хэмхэрхий яс, хэлхээтэй яс үлддэг юм даа гэж тоглоомоор хэлсэн. Энэ үг оргүй үг биш. Бид үндэсний шигшээ багт жил бүр гэрээгээ сунгаад явдаг. Гэтэл бид амжилт гаргахгүй гэрээ дуусаад бэртэл авлаа гэхэд за одоо баяртай, эх орныхоо төлөө олон жил сайн зүтгэлээ гээд явуулдаг. Бид зөвхөн бөхийн эрдэмд шамдаад, өрсөлдөгчөө судлаад, мэх техник дээрээ ажиллаж байгаа хүмүүс. Ахмад тамирчдыг харж байхад тамирчны карьер дууслаа гэхэд дараа нь ямар ажил хийх нь вэ гэдэг нь тодорхойгүй үлддэг. Тухайн үед ашиглаад л өнгөрдөг нь нууц биш. Амжилт гаргаагүй тамирчид нь гадаадад явах хэл хэдэн виз даруулчихсан байдаг. Түүгээрээ гадагшаа хар ажилд явъя гэсэн тамирчид олон байна. Тийм учраас төр засаг энэ тал дээр харж үзэж баймаар санагддаг. Тухайлбал Хятадын тамирчид барилдахаа болилоо гэхэд тухайн мужийнхаа нэг спортын байгууллагад дасгалжуулагч юм уу, ямар нэг ажил хийдэг. Гэтэл манайд тийм зүйл байдаггүй. Энэ нь Монголын спортын эмзэглэл болов уу гэж боддог юм.

-Манай алдартай тамирчид дандаа гэр хорооллоос төрсөн байдаг. Та ч тэдний нэг. Энэ тал дээр юу хэлэх вэ?
-Манай сайн тамирчид гэр хороолол, хөдөө орон нутгаас төрсөн байдаг. Миний хувьд Төв аймгийн Зуун мод хотод төрсөн. Тэгээд хотод оюутан болж хотод ирээд Шар хаданд айлын хашаанд гэр бариад амьдарч эхэлсэн. Одоо ч тэндээ амьдарч байгаа. Хүмүүс Азийн наадмын аварга болоод орон сууцаар шагнуулсан гэж бодож магадгүй. Гэтэл тийм биш. Одоо ч тэндээ амьдарч байгаа. Завтай үедээ ус түлээгээ аваад гэр хорооллын хүмүүс яаж амьдардаг вэ тэр жишгээр амьдарч байна. Хэдийгээр бид мөнгө олж байгаа ч өнөөгийн Монголын зах зээл дээр байр худалдаж авъя гэхэд хаанаа ч хүрэлцдэггүй. Олсон мөнгөөрөө байрны урьдчилгаа болгоод одоо олж байгаагаараа лизингээр байртай болъё гэж зүтгэж болно. Гэхдээ тэр мөнгө маань бэлтгэл сургуулилт витаминд хэрэгтэй учраас яалт ч үгүй түүндээ зарцуулах шаардлагатай болно. Гэхдээ энэ бүхэнд эмзэглээд байвал цаашдаа амжилт гаргахгүй. Болно, бүтнэ гээд явж байхад төр засаг маань цаашдаа амжилт гаргаж байгаа тамирчдаа тэтгэх байх гэж найдаж байна.

Д.Нэргүй