-Хэнхэг ам, хэлхээтэй хэдэн төмөр л үлддэг спорт шүү дээ-

Энэ удаагийнхаа “Хийморилог зочин” буландаа Чөлөөт бөхийн үндэсний шигшээ багийн дасгалжуулагч, Монгол Улсын гавьяат дасгалжуулагч Т.Сүхбаатарыг урьж, ярилцлаа. Эмэгтэйчүүдийн чөлөөт бөхийг хөгжүүлэхэд ихээхэн хувь нэмэр оруулсан түүнийг манай уншигчид андахгүй биз ээ.

-“Барилдаж байх үедээ бахархмаар амжилт гаргаж аав, ээжээ баярлуулъя гэж боддог байсан ч санасандаа хүрч чадаагүй” хэмээн ярьсныг тань сонссон. Энэ үнэн үү?

-Үнэн.

-Та бол улсын аваргад зургаа, Бүх ард түмний спартакиадад гурван удаа түрүүлсэн манай шилдэг тамирчдын нэг. Тэр ч бүү хэл Дэлхийн цомын хошой мөнгөн медалийг зүүж, чамлахааргүй том амжилт гаргаж явсан шүү дээ?

-Тийм ээ, анх 19 настайдаа Бүх ард түмний спартакиадад түрүүлчихээд их л баярлаж байсан юмдаг.

-Бас “Динамо”-гоор овоглосон олон улсын тэмцээнд долоон ч удаа түрүүлсэн?

-Хамгийн олон удаа түрүүлж, гайхам сайхан амжилт үзүүлж, ард түмнээ баярлуулсан нь яах аргагүй энэ тэмцээн юм. Тухайн үед жил бүрийн тавдугаар сарын нэгэн, хоёронд болдог байлаа. Миний хувьд яагаад ч юм тэр өдөр их одтой барилддаг байсан. Заримдаа бүр хоёр ялагдчихаад түрүүг нь авч байсан удаатай.

-Тийм гэж үү. Та үнэхээр одтой, бас азтай байжээ?

-Тийм ээ, тэгж хэлж болно. Олон улсын “Динамо” тэмцээнд би их одтой, хийморьтой барилдаж, долоон удаа түрүүлсэн. Одоо бол миний амьдралын хамгийн сайхан дурсамжийн нэг болж үлдсэн.

-Харин таны хүсэл мөрөөдөл чухам яг юу байсан юм бэ. Яагаад ингэж асууж байгааг ойлгож байгаа байх гэж бодож байна?

-Олимп шүү дээ. Хүн төрөлхтний хамгийн том наадам, тамирчдын хүсэл мөрөөдөл бол яах аргагүй Олимпийн наадам юм. Харамсалтай нь энэ том наадмаас би медаль хүртэж чадаагүй л дээ.

-Та 1988 оны Сөүлийн Олимпод оролцсон. Тэр үед мөрөөдлөө биелүүлэх боломж байгаагүй хэрэг үү?

-Тийм ээ, би 1988 оны Олимпод оролцсон. Манай улс тэр үед ганцхан медальтай ирж байлаа. Боксын 60 кг жинд МУГТ Н.Энхбат хүрэл медаль хүртсэнийг спорт сонирхогчид болон ард түмэн санаж байгаа байх.

-Тийм ээ, санаж байна?

-Санах л ёстой. Харин 1988 оны Сөүлийн Олимпод би амжилт гаргаж чадаагүй, миний хувь төөрөг тэр юм байлгүй дээ.

-Тэгээд л та өөрийнхөө дутуу үлдээсэн хүсэл, мөрөөдлөө биел үүлэхийн тулд багш, дасгалжуулагч мэргэжлийг сонгосон байх нь ээ?

-Тийм ээ, энэ үнэн. Барилдаж байх үедээ бахархмаар, гайхам амжилтыг үзүүлж ижий, ааваа баярлуулах юмсан гэж бодож, хүсч явсан. Даанч би санасандаа хүрч чадаагүй юм. Тэгээд л чиний хэлдгээр өөрийн хүрч чадаагүй амжилтад шавь нараа хүргэе гэж зорьж, тэмүүлж дасгалжуулагч болохоор шийдсэн. Харин миний мөрөөдөл эхнээсээ биелж байгаад баяртай байна.

-Ингэхэд та яг хэдэн онд дасгалжуулагч болохоор шийдсэн юм бэ?

-1991 онд чөлөөт бөхийн шигшээ багаас гарч, Хүүхдийн соёл, спортын сургалтын “Солонго” өргөөнд багшаар очиж, дасгалжуулагчийн гараагаа эхэлсэн.

-Та чөлөөтийн эмэгтэй багийг дасгалжуулахаас өмнө эрэгтэй багийн дасгалжуулагчаар ажиллаж байсан байх аа?

-Тийм ээ, уг нь би анх эрэгтэйчүүдийн багийг дасгалжуулдаг байсан юм. Тэр дундаас олон сайхан бөх төрсөн. Харин 2003 оноос эмэгтэй багийг авч, дасгалжуулагчаар нь ажиллаж эхэлсэн. Тухайн үед эмэгтэйч үүд төдийлөн амжилт олоогүй байсан үе л дээ.

-Тэгээд яагаад эмэгтэй багийг сонгож дасгалжуулагчаар нь ажиллах болсон юм бэ?

-Хүн бүр л надад энэ асуултыг тавьдаг.

-Хүн бүрийн асуудаг энэ асуултад та тэгээд юу гэж хариулдаг юм бэ дээ?

-Маш энгийн. Тухайн үед бид “Спортод эр, эмийн ялгаа байх ёсгүй. Зөвхөн тамирчин гэдэг талаас нь харж, дасгалжуулах нь зүйтэй” гэж үзсэн юм. Тэгээд л 2003 оноос хичээллүүлэхээр шийдсэн.

-2000 оны эхэн үе гэхээр эмэгтэйчүүд чөлөөтөөр барилдахыг манайхан нэг их ойшоодоггүй, дурамжхан хүлээж авдаг үе байсан шүү дээ?

-Тийм ээ, үнэхээр дурамжхан үе байсан. Тухайн үед “Эмэгтэйчүүдийг барилдуулах хэрэг байна уу” гэх эргэлзээ бөхийн талынханд байсан юм билээ. Тэгээд ч эмэгтэй тамирчдын хүрээ бага байсан.

-Тэр ч тийм байх. Бас ойр дотныхон тань хүртэл “Юун охид дагуулчихаад амь, амьдралаа зориулаад яваад байгаа юм бэ” гэсэн өнгө аястай хандаж байсан гэдэг юм билээ?

-Тухайн үед иймэрхүү үг унагаж байсан хүн олон байсан л даа. Харин ганц баярламаар зүйл гэвэл миний эхнэр намайг болон спортыг маань ойлгож, хүлээж авсан.

-Үнэхээр энэ спортод та амь, амьдралаа зориулжээ?

-Тийм ээ, амьдралын зам үргэлж дардан, шулуун байгаагүй. Уйлж дуулж, унаж тусч ч явлаа. Анх Ц.Энхжаргал, Буянхишиг гэсэн хоёр охиныг авч байлаа. Үүнээс өмнө чөлөөтийн эмэгтэй шигшээ баг бүү хэл чөлөөт бөхөөр дагнан хичээллэдэг эмэгтэй тамирчин байгаагүй гэж ойлгож болно.

-Чөлөөт бөхөөр дагнан хичээллэдэг эмэгтэй тамирчин байгаагүй гэж хэллээ. Ийм үед бэлтгэл сургуулилтаа хаана, яаж хийдэг байсан юм бэ?

-Эмэгтэй бөхийг ойлгодог хүн ховор байсан үе, бэлтгэл хийх заалгүй хэцүүхэн байсан. Эрэгтэйчүүдийн шигшээ багийн бэлтгэлийн заалыг царайчилна. Тэндээс хөөгдөж туугдаж, эмэгтэй хүн дэвжээн дээр гаргаж, бузарлалаа гэсэн ярианд өртөж л явлаа.

-Тийм гэж үү?

-Нэг хэсэг Спортын төв ордны “А” заалны хажуугийн жижиг өрөөг тохижуулж, “Долоон бурхан” нэртэй клуб хичээллүүлсэн. Сүүлд надтай нэг үеийн бөх, “Женко”-гийн захирал Х.Баттулга дэргэдээ авч, чамгүй ивээн тэтгэж, дэмжсэн. Ц.Энхжаргал, О.Бурмаа хоёр анх 2004 оны Афины Олимпод оролцсон юм. Тэр үед би О.Бурмаагийн Олимпийн эрх авах тэмцээний зардлыг хүртэл хувиасаа гаргаж, авч явж байсан гээд бод доо.

-Орон гэрээ зараад уу?

-Тийм ээ. Клубийн системээр ажиллана гэж хэдэн охин авчихаад тэднийхээ цалинг өгөх гэж байр сууцаа зарж явсан үе надад байсан. Одоогийнх шиг цалин хангамж байгаагүй. Тухайн үед охидоо гэртээ байлгаж, хооллож, ундлаад, эд хогшлоо зараад тэмцээнд явж байсан үе ч бий. Харин ч миний хань тамирчдын жаргал зовлонг сайн ойлгодог тулдаа тэр хүнд үеийг давж, өнгөрүүлсэн байх гэж боддог юм. Бусад хүн, манай бөхчүүд хүртэл ойлгохгүй, охидтой маань янз бүрээр холбоно. Хэцүүхэн л байлаа.

-Уучлаарай, хэн ч гэсэн хэдэн охин дагуулаад гэртээ хооллож, ундлаад байвал буруугаар ойлгоно шүү дээ. Харин та энэ бүхэнд ямар хариулт өгдөг байсан нь сонин байна?

-Магадгүй ээ. “Миний шавь, тамирчин л гэж боддог. Миний шавь энэ спортод амжилт гаргах нь чухал болохоос эрэгтэй, эмэгтэй байх нь надад хамаагүй” гэж л би хариулдаг байлаа.

-Нээрээ л 2004 оноос хойш хүмүүст эмэгтэй бөхч үүд Олимпод орж, амжилт гаргаж болох юм гэсэн ойлголт, хандлага бий болж эхэлсэн байх шүү?

-Тийм ээ, тэгээд л 2005 оноос эмэгтэйчүүдийн шигшээ багийг байгуулсан. Одоо тэр үеийг бодвол харьцангуй хангамж сайтай, сайхан л байна. Төр засаг, гэр бүл, ойр дотныхон маань ойлгож, дэмждэг боллоо. Манай охид ч Олимп, дэлхийн дэвжээнд өрсөлдөх чадвартай болж байна. Сайн барилдвал цол тэмдгээ аваад, байр орон сууцтай болчихож байна.

-Ингэхэд чөлөөт бөх яагаад уналтад орчихов оо?

-Яг уналт гэж хэлж болохгүй л дээ.

-Олимпоос 30 гаруй жил медаль аваагүй спортын төрлийг уналт гэхээс өөрөөр яаж тайлбарлана гэж?

-Ер нь медалийн буухиа тасраагүй. Гагцхүү долоон Олимпоос медаль аваагүйгээс уналт гэдэг үгээр амаа таглуулчихаад сууж байна.

-Тэгвэл энэ жилийн Лондоны Олимпод манай эмэгтэйчүүд ямар амжилт үзүүлнэ гэж бодож, төсөөлж байна вэ?

-Хэдийгээр тив, дэлхийн аваргад долоон жинд барилддаг ч Олимпод дөрвөн жинд л барилддаг шүү дээ. Дөрвөн жингээс манайх одоогоор хоёрхон эрх аваад байгаа. Бидний зорилго юуны түрүүнд Олимпийн дөрвөн жинд дөрвүүлэнд нь эрх авах юм. Бүр цаашилбал медаль ч авна гэж бодож байна.

-Засгийн газраас мөнгө, санхүүг харамгүй гаргаж байхад тамирчид маань Олимпоос ганзага хоосон ирэхг үй байлгүй дээ?

-Мэдээж ард түмэн хүсэн хүлээж байгаа нь илт. Харин бидний зүгээс бэлтгэлээ сайн хийх хэрэгтэй. Дээр нь аз хийморь монголчуудыг маань түших болтугай гэж бодож, хүсч сууна даа.

-Уучлаарай, жаахан бэлгэшээлг үй ч гэсэн хэрвээ манай тамирчид Олимпоос медальгүй ирвэл ард түмэн яах бол?

-Энэ ойлгомжтой л доо. Медаль авбал баярласан шиг баярлана. Хэрвээ, хэрвээ шүү дээ. Авахгүй бол ёстой нулимсан шиг нулимах байлгүй. Ний нуугүй хэлэхэд ичмээр зүйл болно. Ичиж үхэхгүйн тулд одооноос хичээж байна. Өдөр бүр бэлтгэлээ сайн хийж байна. Тийм ээ, бид чадна.

-Бэлтгэлээ сайн хийж байгаа гэснээс үнэндээ чөлөөт бөх гэлтг үй бусад спортын тамирчид насны эцэст биегүй болдог юм шиг ээ?

-Ардын багш, МУГТ З.Ойдов гуайн нэг хэлсэн үг байдаг юм.

-Ямар?

-“Хэнхэг ам, хэлхээтэй хэдэн төмөр л үлддэг спорт” гэж.

-Хэлхээтэй хэдэн төмөр гэж юу гэсэн үг вэ?

-Энэ үнэн. З.Ойдов гуай хэдий хошигнож хэлсэн ч гэсэн яах аргагүй үнэн. Хэдэн төмөр гэж залуу насандаа, ид сайхан оргилж байх үедээ авсан тив, дэлхийн медалиа хэлж байгаа юм. Харин хэнхэг ам гэж насны эцэст “Би ингэж ч барилдаж явсан, тэгж ч медаль авсан” гэсэн яриа байдаг байхгүй юу.

-Нээрээ ч тийм юм байна шүү?

-Угаасаа эр зоригийн спорт л доо. Наад зах нь чих, шүд, хамар гэмтэнэ. Гар хуруу мойног болно. Би шавь нартаа захидаг. “Та нар өөрсд өө энэ спортыг сонгож ирсэн. Болно, чадна гэж ирчихээд няцаж, болилоо” гэсэн яриа гарах ёсгүй шүү гэж. -Арай л хатуу үг унагаж байгаа юм биш үү. -Яалаа гэж. Спорт хатуу байх тусмаа амжилт дагуулдаг.

-Ярилцсанд баярлалаа, амжилт хүсье.

Ш.Отгонжаргал

Эх сурвалж: “Өглөөний сонин”