“Хөрөнгийн Бирж”-д бүртгэлтэй “Саус Гоби Ресурс “ компанийн салбар юм. “Саус Гоби Сэндс” нь 2004 оноос хойш Монголд үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд, 2008 оноос эхлэн тус компанийн гол орд болох “Овоот Толгой” дахь уурхайгаас металлургийн болон дулааны нүүрс олборлож байна. Тус компани Өмнөговь аймгийн найман суманд эрэл хайгуулын төслийг хэрэгжүүлж, Гурвантэс сумын нутагт олборлолт явуулж байгаа юм. “Саус Гоби Сэндс” компани нь 700 гаруй ажилчидтай тэдний бараг 90 гаруй хувь нь монгол ажилчид байдаг ажээ. Хувь хүнийг эрхэмлэнэ, “Бидний жинхэнэ баялаг бол хүн” гэсэн зорилтыг дэвшүүлэн ажиллаж байсан тус компани Монгол Улсын хуулийг үл хайхарсан үйлдэл хийгээд байна. Тэд ямар ч үндэслэлгүйгээр ажлын байран дээрээ байсан 49 ажилтнаа ажлаас нь чөлөөлсөн байна. Тэднийг аюулгүй ажиллагаа, хоол хүнсний чанар зэрэгт ямар нэгэн шаардлага тавихад гадаад захиралууд нь “Чадахгүй бол зайл” гэх мэтээр доромжилдог байна. Энэ талаар бид “Саус Гоби Сэндс” ХХК-ийн ажилчдаас тодрууллаа.

Ямар үндэслэлээр, хэдэн хүнийг ажлаас нь халсан вэ?

Биднийг ажлаас халах болсон шалтгаан нь эдийн засаг муу байна орон тооны цомхтгол хийж байгаа гэсэн утгатай зүйл ярьсан. Харин энэ нь халхавч төдий зүйл юм. Учир нь яг ажлаас халах болсон гол үндэслэл нь биднийг “Үйлдвэрчний Эвлэл” байгуулах гэснээс болсон. Одоо нийт 49 хүн ажлаасаа халагдаад байгаа.

Танай байгууллагын ажилчид “Үйлдвэрчний Эвлэл” байгуулах болсон шалтгаан нь юу вэ?

- Ажилчдын эрх ашгийг хамгаалах, хүний эрхийг зөрчсөн олон асуудлууд манай компанид байдаг. “Үйлдвэрчний Эвлэл” байгуулах болсон олон шалтгаан байна. Тухайлбал манайх нүүрсний компани гэтэл ажлын нөхцөл хэвийн гэж явдаг. Үнэнийг хэлэхэд бид хүнд нөхцөлд ажиллаж байгаа. Тоосжилт шороо гээд бүх л юм байдаг. Гаднаас манай компани дээр МХЕГ юм уу аль нэгэн байгууллагаас хяналт шалгалт хийх гээд ирэхээр зүгээр л “Шоу тоглолт” хийдэг. Ердөөсөө усалдаггүй байсан гадаа талбайгаа гэнэт л шалгалтынхан ирэх гэж байна гээд услана, шалгалтаар ирсэн хүмүүсийг сайхан хооллож ундлаад л явуулдаг. Тийм учраас тэр хүмүүсийн нүдэнд биднийг ямар ч зөрчилгүй, сайхан нөхцөлд ажиллаж байгаа юм шиг л харагдуулдаг. Мөн манай ажилчид халуун хоол унд идэлгүй гурван жил болж байна. Бид өглөө таван цагт ажилдаа гардаг гэтэл бидэнд зөөврийн хоол гэж ирдэггүй. Шөнийн гурав, дөрвөн цагийн үед хийсэн хоолыг нь бид нар маргааш өдрийнх нь нэг, хоёр цагийн үед иддэг.
Тэр нь зуны цагт үнэр орчихдог, харин өвлийн цагт бараг хөлдүү шахуу хүйтэн хоол иддэг. Үүнээс үүдэн манай ажилчдаас “Ходоодны шархлаа”-тай болсон хүмүүс ч бий. Манай компанийн ажилчин авах, халах зэрэг нь энгийн асуудал. Хэн удирдлагуудын өөдөөс юм дуугарч байна тэр хүнийг ямар нэгэн шалтаг, шалтгаан гаргаж ирээд л шууд ажлаас нь халчихдаг. Жишээлбэл 2008 онд манай байгууллагын нэг хүн “Үйлдвэрчний Эвлэл” байгуулах гэж байгаад ажлаасаа халагдсан. Бидний хамгийн гол зорилго нь “Үйлдвэрчний эвлэл” байгуулж ажилчдын эрх ашгийг хамгаалъя гэсэн бодолтой байсан юм. Харин тамга, тэмдэг бичиг баримт бүгд бүрдээд бүх зүйл болохын өмнөхөн биднийг шууд ажлаас халсан.

“Үйлдвэрчний Эвлэл” байгуулах талаар МҮЭХ-ны Ерөнхийлөгч С.Ганбаатарт мэдэгдэж уулзсан уу?

- Үгүй. Эхлээд “Оюу Толгой” компанийн “Үйлдвэрчний Эвлэл”-ийн дарга Долгор гэдэг хүнтэй уулзсан. Шууд МҮЭХ-нд хандаж болохгүй шат дараатайгаар ханддаг гэсэн.

Хэвлэл мэдээллийнхэнд буюу гуравдагч этгээдэд хандвал цалин хөлс, ажлаас халагдсны мөнгө зэргийг нь өгөхгүй гэж танай байгууллагаас мэдэгдсэн гэсэн. Хэвлэл мэдээллийнхэнд хандаад хурал хийчихлээ. Цаашид яах бол гэж бодож байна вэ?
Яг үнэн. Айж байгаа хүмүүс маш их байна. Зөвхөн энэ мөнгийг авахдаа биш өнөөдөр бид хэвлэл мэдээлэлд хандлаа маргааш нь биднийг ямар ч байгууллага авахгүй. Энэ чинь гадуур явж хэл ам хийгээд байдаг нөхөр байна гээд л ажилд авахгүй гэж түгшсэн хүмүүс их байна. Манай компанийн удирдлагын зүгээс өчигдөр бидэнд мэдээлэл хийсэн. Та нарыг “Оюу Толгой”-д ажилд оруулах талаар гэрээ хэлэцээр хийж хөөцөлдөж байгаа. Та нар хэвлэл мэдээллийнхэнд хандах юм бол бид та нарт тусалж чадахгүй та нар цаашдаа ажилтай байх үгүй чинь хэцүү болно гэж хэлсэн. Компанийн удирдлагууд анх биднийг ажилд орохоор гэрээ байгуулах үед 21 жилийн нөөцтэй. Та нар манай байгууллагад орох юм бол амьдралыг чинь дээшлүүлнэ гэж хэлж байсан. Харин одоо манай ажилчид бүгд банкинд өртэй. Гэнэт халагдсан учраас банкны “Өр”-өө яаж төлөх вэ гээд л асуудал их гарч байна.

Гуравдагч этгээдэд мэдэгдэхгүй бол 500 мянган төгрөг өгнө гэж “Хөдөлмөрийн Гэрээ”-г цуцлах үед баримт дээр бичсэн байсан. Бүх хүмүүст 500 мянган төгрөг өгнө гэсэн үү?

- Ажлаас халагдсан бүх хүмүүст 500 мянган төгрөг өгнө гээд гарын үсэг зуруулсан. Зурахгүй бол нөхөн олговор, цалин хөлсийг чинь олгохгүй гэж хаашаа ч гарах гарцгүй болгосон. Халагдсан 49 хүнээс гарын үсэг зураагүй ганцхан хүн байгаа. Биднийг ажаас гаргаж хөдөлмөрийн гэрээг цуцлахдаа МУ-ын “Хөдөлмөрийн тухай хууль”-ийн 38 зүйлийн 38.1.1-д заасны дагуу “Өөрийн хүсэлт”-ээр ажлаасаа халагдсан гэсэн утгатай цаасан дээр гарын үсэг зуруулсан. Тэгээд бид ажлаасаа хүсэлтээрээ халагдаагүй гэж оруул гэсэн нэг дор юу гэж ийм олон хүн өөрийн хүсэлтээрээ ажлаас гарах гэрээнд гарын үсэг зурах юм бэ? Бид үүнийг эсэргүүцэж байна гэж хэлсэн. Гэтэл компаний удирдлагууд наадах чинь хэвлэлийн алдаа маргааш засчихна. 41.1.1 болгоод засна гэж хэлсэн. Бид өөрсдийн хүсэлтээр биш албан шахалтаар ажлаас халагдсан гэхэд болно.

Ажлаас халагдсаны мөнгө, цалин хөлсийг тань нөхөн олгоно гэж байсан. Танай компанийн ажилчид дунджаар хэдэн төгрөгний цалин авдаг вэ?
- Дундаж цалин сайн мэдэхгүй байна. Нууцаар өгдөг. Хэн нь хэдэн төгрөгний цалин авдагийг бид мэдэхгүй. Цалинг дугтуйнд хийж өгдөг. Миний хувьд хүнд даацын машин механизмийн сургагч оператор хийдэг 920 мянган төгрөгний цалин авдаг. Гэтэл гадаадаас ирсэн надтай яг адилхан албан тушаалтай хүн 6-7 мянган долларын цалин авдаг гэсэн. Тэр хүн монгол хэл мэдэхгүй юм чинь шинэ ажилчдад сайн юм заана өгнө гэж байхгүй ш дээ. Миний авч байгаа цалин, тэр хүний авч байгаа цалин хоёрын хооронд асар их зөрөө байгаа.

Та нарын бичиг баримтыг өгөхгүй байгаа нь ямар учиртай гэж бодож байна вэ?
- Бүх ажилчдын бичиг баримтыг өгөхгүй байгаа. Тэд хууль зөрчсөн гэдгээ мэдээд түүнийгээ далдлан, засварлан янзлахын тулд л бид нарын нийгмийн даатгалын дэвтэр бусад бичиг баримтыг өгөхгүй байгаа байх гэж бодож байна.

Та нарыг ажлаас хална гэж өмнө нь мэдэгдсэн үү?
- Би шөнийн ээлжинд ажиллаж байсан. Хэдэн хүний нэр цохоод энэ нэр дурьдсан хүмүүс аюулгүй ажиллагааны шинэчилсэн сургалтанд суу гэсэн. Тэгээд бид сургалтанд суух юм байна гэж бодоод ажлаасаа буугаад өглөө долоон цаг хүртэл амраад танхимд сургалтандаа сууж байсан. Гэтэл сургалт эхлээд хоёр гурван цаг болсны дараа манай халагдсан 49 хүнээс хоёрыг нь дуудаад аваад явсан. Эргээд гарч ирэхдээ ажлаас халах тушаал өгч байна гэсэн. Тэгээд л бид ажлаасаа халагдсан. Тэр үед биднийг яана гэж бодсон юм коридороор дүүрэн хамгаалагчид зогчихсон байсан. Өмнө нь тийм байдал ерөөсөө харж байгаагүй болохоор бид их гайхсан. Харин одоо бид ажлаас халсан гэдгийг гуравдагч этгээдэд задруулахгүй бол 500 мянган төгрөг өгнө гэсэн материалыг авлигалтай тэмцэх газар өгнө гэсэн бодолтой байгаа.

Танай компанийг дахин ажилчдаа цомхтгож магадгүй гэж байсан. Энэ хэр үнэн бодитой мэдээлэл вэ?
- Компанийн эдийн засаг муу байгаа гэж байсан. Түүн дээрээ дөрөөлөөд дахин ажилчдаа халахгүй гэсэн үндэслэл байхгүй.

Л. Алтан-Эрдэнэ undesten