охидууд шулганалдаад байсан юм. Өнөөдөр уулнаас буугаад засуулъя байз” хэмээн бодсон Дүйнгэр ууланд явахдаа өмсдөг хувцсаа ялгаж гарав. Хагас сайн болгонд хэдэн найзтайгаа ууланд алхаж нэг бодлын эрүүл мэнддээ хөрөнгө оруулалт, нөгөө бодлын тэдэнтэйгээ долоо хоногт нэг уулзаж элдвийг хүүрнэж, энэ тэндхийн таних танихгүй улсыг шоолдог гэж байгаа. Үүндээ ч сэтгэл ханамжтай.

За тэгээд тааруухан хувцсаа өмсөв. Эхнэр нь

- Чиний наад хувцас хунар гэж хэрэг алгаа. Олигтойхон юм өмчихөж болдоггүй юм уу? Ямар байхгүй биш. Яг л нэг самарчин шиг юм

- За яадгийн. Тэртэй тэргүй ууланд явж байж. Заавал гоё ганган явах хэрэг юу байна

- Бусдыгаа харахгүй юу даа. Жигтэйхэн ганган. Өмссөн зүүсэн болгон л брэнд.

- Нэртэйгээр нь ярьсан болгон нь гэчихээч. Та нар ер нь наад брэнд гэдэг үгээ больмоор юм

- Тэгэхгүй яах юм. Эргэн тойрныхон бүгд л тэгж байхад мэлэн хойлог царайлаад байх утгагүй шүү дээ. Одоо чинь зажилж байгаа бохь хүртэл брэнд болчихоод байна ш дээ.

- Үгүй ер нь хүн . . . гэтэл эхнэр нь яриаг нь тасалж

- Сайхан амьдрахад тийм их юм хэрэгтэй юу . . . гээч . Чиний хэлдэг үг ердөө л энэ.

- За. за одоо тэгээд хар үүрээр хэрүүл хийх гэж. Ганц амралтын өдөр гэж уцаарлахад

- Болилоо, болилоо. Нээрээ, бохь гэснээс энэ шүдээ хийхгүй юм уу?

- Наадах чинь буйл өвтгөөд ер болохгүй юмаа

- Мөнгө үрэн байж хийлгэчихээд. Зүү, зүү. Тэгж байгаад дасах л байлгүй гэхэд эхнэрийнхээ үглэхээс төвөгшөөсөн Дүйнгэр хиймэл шүдийг амандаа хийгээд ярвайна. Эхнэр нь буруу харан жуумагнана.

Дүйнгэ эр гэж байгаа юм шиг Дүйнгэр нэртэй энэ эр өөрийгөө нийгмийн бас гайгүй эгнээнд явдаг гэж санадаг юм. Хүнд тусч, өглөгч зантай гэж өөрийгөө боддог мань эр хөөрхий, царай зүс гэж даанч сониндоо. Хүзүүгүй шахам хэрнээ зантгар том толгой, хоорондоо нилээн зайтай хоёр жартгар нүд, юу юуны духанд хүрэлгүй онголзоод унах сартгар хамар, хүн хүнээс илүү дарвагар амтайгаас гадна чих гэж ер бусын. Манайхны ярьдгаар бол мөн ч буянтай хүн бололтой. Чихний гэдэс гэж бэлцийсэн хоёр юм. За тэгээд майгадуу хоёр хөл, намхавтар нуруундаа хэтийдсэн цондгор гэдэс. Хэрвээ бурхан гэж байдаг бол яасан гэж түүнд ингэж шударга бус хандсаныг хэн ч үл ойлгоно. Харин тэр зантгар толгой бол хоосонгүй ээ зайлуул. Хоёр ч хэлээр төвөггүйхэн ярьчихна. Мөн түүнээс гадна бас хоёр хэлээр гайгүй уншиж биччихнэ. Хаа очиж түүнд сайхан хань заяажээ. Учраа алдсан гоо төгс биш ч гэлээ хэнд ч гологдохооргүй бүсгүй. Хүнд заяаж болох хамгийн дээд хэмжээ гэж байдаг бол Дүйнгэрт заяасан хамгийн төгс хуваарилалт нь түүний эхнэр гэсэн үг.

Эхнэрээ хажуудаа суулгасан Дүйнгэр нүдний шилнийхээ дээгүүр шагайж ямар нэгэн юм бодсондоо тэр үү завжаараа хиймэл шүдээ хап, хап хийлгэн жижигхэн машиныхаа жолоог эрдүүхэн мушгиж явтал хажуугаар нь нэг ихээ том бандгар улаан машин дайрчих шахан өнгөрөхөд цочсондоо

- Ээ, эцэг чинь! гэж гэж орилоод жолоогоо хаа замбараагүй мушгиж хашлага хавируулаад тэр даруй зогсов.

- Өө, ямар үлийгээ харж явдаг юм бэ чи. Нэртэйгээр нь дугуйгаа салгаад хаячихаач гэж эхнэрийн хэлэхтэй зэрэг тоормос гишгэн зогстол дугуйных нь хаалт болох саарал хуванцар таг замын хашлага даган хайваг, хайваг гэсээр яайжигнан тэр урагшаа өнхрөв.

Түүний хойноос Дүйнхэр хоёр хөлөө дугуйруулан хэрэндээ хурдлахыг харсан эхнэрийнх нь ой гутав уу гэлтэй нүдээ жарвалзуулан шилбэлзэв. Дугуйн халхавчаа машиныхаа ар руу шидсэн Дүйнгэр гэрлэн дохионд дөхөн ирвэл өнөөх бандгар улаан машин хоёр тэрэгний урд зогсож харагдана шүү. Дүйнгэр ямар нэг олз харсан амьтан шиг онигор нүдээ хэрээрээ томруулан ийш тийш сэрвэлзэж, бас зүгээр ч үгүй өнөөх шүдээ өөрийн ухамсаргүйгээр хап, хап хийлгэнэ. Ногоон гэрэл асахтай зэрэг овосхийтэл хаазлан хавь ойрынхоо машиныг сигналдан байж бандгар улааны араас жирийлгэлээ. Тэр машин нь аажуу уужуухан явсан болов уу даа Дүйнгэр юу юугүй ард нь хүрээд ирэв. Тэр улаан тэрэгний хажууд Дүйнгэрийн машин гэж хариугүй жижигхэн юм аж. Жин дагаж яваа нохой аятай шарвагнан бултганана. Эхнэр нь түүнийг чухам яах гээд байгааг ойлгохгүй урд яваа машиныг нэг, нөхрөө нэг гайхан харна. Амгайгаа хэмлэх хөгшин адуу аятай шүдээ дуугарган явах Дүйнгэр учиргүй эрэмгий харагдана. Гэтэл эхнэр нь

- Үгүй, чи одоо юүхэв дээ. Энэ тэрүүгээр нь бултганаж, булталзаж байж толинд нь шүргүүлчихээд наад муу машинаа тараалгачихав. Түүе ээ хэцүү, байя аа хэцүү л болох байх шүү

- Хн! Тэрэндээ ч арай тулаагүй байхаа

- Чи тэгээд урд нь гарч яах гээд байгаа юм? Зогсоох гээд байгаа юм уу? Чиний ингэж бүхээг дотроо бухимдах энэ хүнд ёстой хамаагүй юм байхаа

- Энэ муу зүгээр, хүн цочоогоод . . . гээд сарталзахад

- Ямар чамайг албаар тэгээ юу? Хажуугаар чинь л гараа биз дээ? Өөрөө л салхинд нь салж уначихаа шахаа биз дээ? Ийм удаан явж байхыг бодоход утас шөрмөсөөрөө л ярьсан шиг яваа байлгүй.

- Үзүүлээд өгнөө ёстой нэг гээд Дүйнгэр шүдээ точигнуулахад түүнийг харсан эхнэр нь гэнэтхэн инээд алдаж

- За, за наад хурдаа хасаж үз өвгөн минь. Чамайг арай чүү гэж урд нь гарахад чинь наад хүн чинь санамсаргүй дээгүүр чинь гараад явчихвал яах юм? Хэрээ мэдмээр юм, зүгээр. Маяглаад байвал намайг буулгаад аль гэхэд Дүйнгэр сая нэг юм хурдаа хаслаа.

Богд уулын ар хонхороор шинэхэн орсон цас цайрна. Анхны цас л даа. Эхний орсон хэсэг нь хайлж дараагийнх нь нэмсээр доороо гөлтгөнүүр мөстэй болжээ. Анхааралтай явахгүй бол халтирч унах шинжтэй. Харин наран ээвэр газрынх нь аль хэдийн хайлжээ. Өнөөдөр хамт алхдаг хэд нь яагаад ч юм ирсэнгүй. Баахан урамгүй ч гэлээ одоо яая гэхэв. Нэгэнт ирчихсэн юм чинь тэднийг ирсэнгүй гээд буцалтай биш. Эхнэрээ дагуулаад өгслөө. Бэлээсээ бага багаар өгссөөр яг оройгоодоо нэг хэсэг огцом өгсөөд гарчихдаг юм.

Намар цаг гэдэг сайхан ажээ. Уулын модод өнгө өнгөөр алаглана. Зарим нь ногооноороо, зарим нь улаан, зарим нь шар навчтай. Намрын өнгө гэж ярьдагийн учир үүнд л оршдог болов уу гэмээр. Цэвэр цэнгэг агаараар цээж дүүрч, намрын ойг тэр чигээр нь цээжиндээ хийчих шиг ховдоглон амьсгална. Ингэх тусам Дүйнгэр “Хүн бол байгалийн л амьтан” гэсэн хэн ч түүнд хэлээгүй, бас хэнд ч өөрөө хэлж байгаагүй итгэл үнэмшилдээ итгэсээр явна. Газар нь аажмаар өгсөж эхэлнэ. Гэвч тэд долоо хоногт нэг удаа тогтмол алхдаг тул түүртсэн юм алга. Дүйнгэрт гэнэтхэн нэг тийм содон гэхээр хаашаа юм, хир даг үнэртэхэд нь хамраа сарталзуулан ийш тийш харвал хажуугаар шуудай сав үүрсэн гурван хүн юу ч юм ярьсаар өнгөрөв. Өмссөн хувцас хунар, үс толгой үгүй ээ мөн байнаа байна. Идэвхийлэн алхаж байсан Дүйнгэр хурдаа хаслаа.

- Яав чи? гэж эхнэрийгээ асуухад тэр амаа татвагнуулан тэдний араас зааж

- Наадуул чинь самарчид байнаа

- Тэгээд яадаг юм?

- Таньдаг хүн таарчихвал биднийг самарчин болчихож гэж хэлнэ шүү дээ. Аажуухан явъя гэхэд нээрээ тийм юм болов уу гэсэн аятай эхнэр нь энэ удаа үгээр нь болов. Самарчид ямар нэгэн хар авав уу гэсэн шиг эргэж нэг харав. Дүйнгэр нуруугаа үүрч, эрүүгээ өргөн моддын оройг ширтээд эгээ л нэг дээхнэ үеийн сайд аятай явах авч жартгар нүднийхээ булангаар тэднийг сэмхэн ажиглана. Тэд ч түүнийг тоосон шинжгүй явж одов.

- Богд уулнаас самар түүхийг хориглосон гээ биз дээ? гэхэд Дүйнгэр

- Аа, эдэнд ямар хууль дүрэм үйлчлэх биш. Ёстой нөгөө илжигний чихэнд алт хийсэн ч сэгсрэнэ, ус хийсэн ч сэгсэрнэ гэдэг чинь л энэ байхгүй юу гэж ихэд оносон үг хэлж, хэрэндээ сүрхий ярвайв. Энэ ярвайлт нөхөрт нь ердөө зохихгүй байгааг харж зогссон эхнэр нь

- Ингэхэд чи самранд явж үзсэн үү?

- Үгүй чиш! Муна шиг юмаар нүдээд л байдаг юм гэсэн, хэн мэдлээ. Тэгж үйлээ үзэж байхаар худалдаад авчихсан нь дээр.

- Бас ч гэж хөөрхөн үнэтэй шүү

- Одоо яая гэхэв. Хэн юу чадна, түүгээрээ амьдардаг нь жам юм хойно гээд шүдээ хап, хап хийлгэв.

Түрүүний долоо хоног гэхэд хөл доор нь навчис шажигнан байсан бол одоо цас чахрана. Цас ч яахав, өгсөх тусам доод мөсөн өнгөрт хальтрах нь ихэснэ. Гэсэн ч тэдний хувьд тогтмол алхдаг тул сэтгэлийн бядтай байлаа. Ер нь ууланд алхах цэвэр агаараас гадна үе мөч энээ тэрээ гээд сайн л даа. Дүйнгэр хөлөрч эхэллээ. Хөлрөх бол бүр сайн шүү дээ. Шингэн шар царай минчийж улайгаад хүүхдийн хонго шиг юм болов. Хуучирч парвайсан ногоон өмд, хоншоор нь халцарсан хүрэн гутал, хөлс цутгасан ягаан царай, үс нь өрвийсөн зантгар толгой гээд мөн ч болоод явчих нь тэр дээ. Эхнэр нь түүнийг өхөөрдөнгүй ч юм шиг, өрөвдөнгүй ч юм шиг харж байснаа юу нь хөдлөв гэмээр

- Наад хөлс мөлсөө арч л даа

- Яаж байна? Хөөрхөн байна уу? гээд мар мар инээхдээ “Нээрээ бид хоёр чинь ойрд ойртоогүй юм байна шүү” гэсэн адын бодол сэрвэлзээд ирэв. Эр амьтан гэдэг сонин шүү. Нэг л ийм бодол харавчихвал харц нь эхнэрийнхээ болох болохгүй газраар гүйгээд салахгүй. Халууцсандаа малгайгаа авч хөлсөө сэвэх эхнэрийнх нь хөдөлгөөн кинонд гардаг шиг удааширч харагдаад мэлэрч зогстол эхнэр нь

- Үхсэний чинь хөөрхөн. За алив явъя гээд түрүүлэн алхав. Дүйнгэр цочсондоо түрүүнийхээ асуултыг мартчихсан “Миний бодлыг яаж мэдэв ээ” гэсэн шиг мэнэрэв. Хөлсөө шудрах зуураа эхнэрийнхээ араас харжээ зогсоход явах тоолонд нь бөгсөн бие нь эгдүүтэй нь аргагүй тонтогноод нөгөө далдын тачаал зурсхийж орхив. Зурсхийгээд ч зогссонгүй цасан дундаас цухуйх хад чулуунд бүдчин байж эхнэрийнхээ өгзөгнөөс базаад авлаа.

- Хүүе ээ! Яасан өвчтэй хог вэ? гэж муухай хашгираад эргэж

- Яаж байгаа солиот вэ? Хүн цочоогоод хаячих юм гэх мөртөө Дүйнгэрийн тачаадсан харцыг олж харчихаад яагаад ч юм дальдрав. Бас ч гэж аятайхан санагдаж байгаа бололтой. Эсвэл Дүйнгэр энэ үедээ эхнэрээ яаж харахаа мэддэг байж болох л юм. Мэдэлгүй ч яахав дээ. Дүйнгэр амьсгаан дундаа

- Хоёулаа нэг юу яачих уу?

- За битгий балайраад бай. Одоо бүр мал адгуус шиг хачин юм болох нь

- Тоглож л байх чинь дээ гээд том амаа дарвайлган инээхэд толгойноосоо уур савсуулан зогсоо тэр эхнэртээ олигтой харагдсангүй

- Хүн амьтан харчихвал энэ хоёр самарчин чинь самраа ч түүсэн юм байхгүй заваарч байх шив дээ гэх байлгүй гэв. Энэ үг Дүйнгэрийн тархинд жигтэйхэн жинтэй буув бололтой том амаа хурдхан шиг хамхин хөлсөө нэг шудраад дээшээ чигээрээ зүтгэлээ. Эхнэр нь түүнийг гайхан дагана. Удалгүй тэд оройд нь гарч үргэлж суудаг модныхоо доор амьсгаадан сууцгаав. Эхнэр нь үүргэвчээ уудлан баахан гялгар тороор сүртэй ороосон бага сага идэх юм, халуун кофе гаргалаа. Түрүүнээс хойш дуугаа хураачихсандаа бантсан Дүйнгэр

- Өнөөдөр сайхан байна шүү, тиймээ гэж саймшрах зуураа эхнэрийнхээ өгсөн халуун кофег авах гэж хий атгаад өвөр дээрээ асгачих нь тэр.

- Ээ, эцгийн чинь бондгор! . . . гэж муухай орилон боссон боловч түүний өмд аль хэдийнээ норжээ.

- Яанаа. Наадах чинь яг шээчихсэн юм шиг болчихлоо.

- Харин тийм. Хүн аягатайг нь бариагүй байхад тавьчих юм

- Би яаж мэдэхэв дээ. Чамайг авчихлаа л гэж бодсон. Чи өөрөө сайхан өдөр байна энээ тэрээ гэхээр чинь дээшээ харж байгаад тэр байхгүй юу. Ёстой нэг бүтэлгүй амьтан юмаа гэхэд нь нөгөө үглэдэг нь эхлэх нь гэж санасан Дүйнгэр

- За за одоо ингэсгээд хатах биз гэснээр энэ яриа өндөрлөлөө. Сүүлд нь бодоод байх нь ээ ярианы өнгө нь Дүйнгэр буруутан болж, эхнэрийнхээ барьж байсныг өөрөө гүйж очоод өмд рүүгээ цацсан юм аятай болж хоцорсон байв. Гэлээ гээд тэр юм хэлсэнгүй.

Үе үе сэвэлзэх салхинд модод сэрчигнэнэ. Амьсгаа овоо дарагдаж, халуун кофены үнэр хамар цоргино. Намрын налгар шар нар бүүвэйлэх мэт цаанаа нэг таатай төөнөнө.

- Бүр нэг унтчихмаар болж байх чинь вээ гэж Дүйнгэрийн хэлэхэд

- Чи чинь одоо юм л бол унтах хэвтэх юм яриад юу болчихоов гэж нэг л сонин харахад

- Үгүй ээ би тэгж бодсон юм бишээ гэж сандрав.

- Бид хоёрын ингэж алхдаг маань хэрэг болдог болов уу?

- Бололгүй дээ. Хөдөлгөөнтэй байсны буруу гэж юу байхав. Ер нь хөгширч биш хөшиж үхдэг гээ биз дээ гэж ухаалаг үг хэлэхэд түүнийг харж суусан эхнэр нь аядуухан өнгөөр

- Миний өвгөн наад үсээ нэг засуулах болжээ.

- Тийм байна уу? Манай өрөөний охидууд бас тэгээд байсан юм. Тэгэхээр нь намайг сонирхоод байгаа юм байх гэж бодоод гээд марсайтал инээхэд

- Одоо чамайг надаас өөр хүн сонирхохгүй ээ. Чи зүгээр л над шиг эхнэр олдсонд баярлаж яв.

- За тийм дээ тийм гээд аягатайгаа уухдаа нүднийхээ булангаар ямар нэгэн юм олж харав. Ахиулан харвал тэртээх модны ёроолын цасан дунд нэгэн самрын борогцой цухуйж байв. Дүйнгэр босож очоод түүнийг авбал цаана нь нэг, хажууд нь бас нэг гээд нилээн хэдийг олоодохлоо.

- Юу вэ? гэж эхнэр нь түүний гар дахийг харж

- Самар уу?

- Харин тийм. Энд зөндөө байна гэхэд эхнэр нь хэд алхаад дуу алдлаа.

- Пөөх! Энд бас байна. Ингэж олноороо газар хэвтэж байдаг юм уу гэж хашгирна. Нэг мэдсэн чинь тэд нилээн олныг түүлээ. Саяхан орсон цасыг тэртээ тэргүй унах болчихсон борогцой даалгүй унасан нь тэр юм байжээ. Эхнэр нь учир зүггүй цөмж эхлэв. Дүйнгэр ч гэсэн хиймэл шүднээсээ зөрүүлэн байж цөмнө. Амттай гэж жигтэйхэн. Араанд тос ч гэмээр юм уу нэг тийм шим амтагдана. Самар ийм амттай байдгийг, тэгээд өөрийн гараар түүж идэх хичнээн сайхан байдгийг тэд сая л мэдрэх шиг болов. Тэд бие биенээ нэг харснаа ойлголцов бололтой уут саваа ухлаа. Дүйнгэр үүргэвчээ суллахад цаана нь хоёр ч гялгар тор байв. Түүж гарлаа. Хоёр тийш дуу алдсаар тонголзоно.

- Пээ! энийг хараа . . . Пөөх! тэрийг хараа . . .

- За чи юун сүртэй юм дээ

- Сүр юу байхав дээ. Зөндөө байгаа нь л үнэн юм чинь. Тэдний үүргэвч юу юугүй дүүрлээ. Бас нэг гялгар тор, нөгөөх нь бас ээлж дараалан дүүрэв. Тэгээд одоо яах вэ гэсэн шиг бие биенээ харав. Дүйнгэр нүдээ гялтгануулан

- Өөр тор байсан бол гэж харамсангуй хэлэхэд

- Одоо болно доо. Овоо ч юм түүчихлээ. Хэрвээ ийм самар авах юм бол бараг дөчин мянга болно ш дээ

- Хөөх! Тийм үү? Тэгвэл бүр баяжиж гүйцдэг золигнууд юм гэх нь самарчдыг хэлж байгаа бололтой. Хөөрхөн, хөөрхөн хөхөлбөр боргоцойнууд цасан доороос бултайх нь хорхой хүрмээр. Хичнээн хорхойсовч өөр тор сав байхгүй тэд яаж ч чадсангүй. Хий дэмий л тэдгээр борогцойг хараагүй дүр үзүүлэн өөрийгөө хуурна. Дүйнгэр үүргэвчтэйг үүрч, нэг тортойг, харин эхнэр нь нөгөө тортойг бас сав суулганы хамт авлаа.

Мөсөн гялаан дээрх цас нарны бүлээнд хайлмагтжээ. Уруудах нь өгсөхөөсөө ч төвөгтэй болчихож. Хээвнэгхэн алхчих санаатай байсан Дүйнгэр нэг хальтиргаанд эгээтэй л савчихсангүй. Нэг их гэдэс гээд ууттай самраа даялан байж тогтлоо. Хойно нь явж байсан эхнэр нь бас л муухай хашгирав. Гэхдээ арай унасангүй. Үүнээс цааш тэд унахгүй гэсэндээ бээцийж эхлэв. Хамаг биеэ хураасан Дүйнгэрийн хөлс бас л цутгаж эхэллээ. Их мэрийж явахаар сүүлдээ хөлийн эрээн булчингаар өвдөх нь тэсэхүйеэ бэрх. Газар яагаа ч үгүй байдаг. Шуналдаа болоод тороо пиг дүүргэсэн тул цагаан торных нь бариул атганд нь багтахгүй.

Хоёр хуруугаараа торгоох тул хуруунууд нь эхний үеэрээ тасарчих шахна. Нүүр рүүгээ урсах хөлсөө бас шударна. Гэсэн хэдий ч самраасаа цөөлсөн нь үгүй. Нэг төрлийн шунал л юм даа. Хүнд байгаа цорын ганц амьтнаас ялгах чанар юм чинь одоо яахав. Шүд зуун гүрийсээр явна. Шүд зуухдаа бас учиртай. Яг л хувийн хэдээ хооронд нь тааруулахгүй бол засгийн (хиймэл) хэдтэй хавсарвал буйл нь голд ортол өвтгөнө. Бас зүгээргүй эхнэр рүүгээ хялам хялам хийнэ. Амьхандаа унчихвий гэж бодоод байгаа ухаантай. Үгүй, тэгээд унаад өгвөл яах ч юм байгаа юм. Ууттай самраа цацчихгүй царайтай. Зүгээр л хий хоосон сүрхий хүн болж

- Болгоомжтой яваарай хө гээд хашгиртал урагшаа гишгэсэн хөл нь мөсөн дээр таарч гулсах нь тэр. Унахгүй гэсэндээ тэр үү эсвэл угаасаа хойно гишгэсэн хөл нь хөдөлж өгсөнгүй юу ямартай ч гэсэн хоёр хөл нь хоёр тийш болсоор байв. Мөдхөн нөгөө шпагат суух гэдэг нь болох нь ээ. Сандарч эхэллээ. Үгүй ээ, тэгсэн хэдий ч тортойгоо тавилгүй зуурсаар. Хөлөө огцомхон татах гэсэн чинь хойно гишгэсэн хөл хойшоо гулсаад тэр чигтээ нэг муухай хашгираад суучих нь тэр. Салтаа нь задарчих шиг янгинана. Даравгар амаа жигтэйхэн яажийлгаж ирэв. Онигор нүдээ тас аньчихсан тэрээр орилъёо орилж болдоггүй, байяа байж болдоггүй хэсэг гийнаж сууснаа урагш сунасан хөлөө зөөлөн татлаа. Болж байнаа. Өрөөсөн нүдээ нээж, хөлнөөсөө урдаар тортой самраа харлаа.

Ашгүй бүтэн байна шүү. Эргэн тойрноо харлаа. Ууланд юм чинь хэн л байв гэж. Хойшоо тахиралдаад эвгүй нугарчихсан хөлөө татлаа. Жаахан хөндүүрлэвч болж байна. Чухам хаагуур өвдөж байгаагаа мэдсэнгүй. Хүүхэд юм бол хошуугаа унжуулаад хэн нэгнийг иртэл хэсэг суухсан. Даанч одоо тэгж суултай биш. Эхнэрээсээ ичмэглэсэн юм болов уу хэд хэд оцогнон байж арай гэж босов. Тор нь урагдаагүйд бас ч гэж урамтай. Муу засаг шүд нь завжийг нь хэгзэлсэн бололтой аманд нь цус амтагдана. Хоёр хөлөө нэг нэгээр нь болгоомжтой зөөлөө. Яахав ээ, нэг юм явчих шинжтэй. Салтаа нь л нэг эвгүй. Сүүжээрээ салчихаа болов уу гэсэн гайгүй бололтой. Санаа дагаад тэр үү нойт оргих шиг. Арай ч үгүй байлгүй гэж санан харвал нойтон биш сэрүү татсан юм байж. Нөгөө муу ногоон өмд нь задраад дотуур өмд нь харин нэг юм бүтэн шүү үлдэж. Эхнэр нь мөн л уначих гээд бээцийсэн юм ирээд

- Яасан бэ? Явж байхгүй.

- Аан! Чамайг жаахан хүлээгээд гэж заллаа.

- Намайг ямар юмандаа хүлээдэг юм. Явж бай, явж бай

- Яаж байгаа нь тэр вэ?

- Өөдөөс ирж яваа хүмүүс биднийг самранд яваа улс байна гэж бодно шүү дээ. Цувж явбал арай дээр гэхэд Дүйнгэрт өнөө мартагнаж байсан мэдрэмж орж ирэв. Хичнээн нэрэлхэвч зүв зүгээр олдсон ийм сайхан самрыг хаячихалтай биш. Цагаан тортойгоо хоёр талдаа сэлгэсээр цааш явлаа. Араас нь

- Чиний наад өмд чинь яачихваа?

- Сая урагдчихлаа гэж хэрэндээ ичээгүй царайлж, хэнэггүйхэн хэллээ. Тэгэхгүй гээд одоо ямар бүтэн болчих биш.

- Арай ч дээ. Ямар том урагдаа вэ?

- Аа, яадгийн ууланд яваа юм чинь гэж бувтнаад хэсэг овоо явлаа. Газрын баримжаа ч дөхөж байв. Өөдөөс нь хэсэг хүн өгсөж явна. Дүйнгэр яавал тэдний хажуугаар хэнэггүйхэн гарахаа бодно. Ядахад тааруухан хувцастай, өмд нь задарчихсан. Бас болоогүй ээ баахан самар барьчихсан, үс нь өрвийчихсөн, хөлс нь цутгачихсан. Яаж ч харсан самарчин харагдана. Зөрж буй хүмүүстэй хурдхан шиг л

- Сайн байна уу? Сайн явцгаана уу? За цаана чинь юу л байна, самар л байна даа гэж хөгжилтэйхэн хэлж зөрөв. Уг санаа нь өөрийн эрхгүй л авчихлаа. Түүнээс би самарчин биш гэсэн аялгатай. Энэ нь түүнд арай дээр байлаа. Хүмүүс

- Өө, тийм үү? Зөндөө юу?

- Зөндөө, зөндөө

- Хаагуур байна? гэхэд Дүйнхэрт гэнэтхэн хармын сэтгэл төрөх нь сонин. Заагаад өгчихвөл тэд түүгээд барчих юм шиг бодогдсон уу, яасан

- Зүгээр л, газраар нэг байна гэв. Хүмүүс ч түүний хэлсэнд итгэж байгаа бололтой

- Газраар нэг байна гэнээ гэж хоорондоо ярилцсаар явж одов.

Уулнаас доошлох тусам улам олон хүн зөрнө. Тэд Дүйнгэрийг хараад ч байх шиг эсвэл харсан хэрнээ хараагүй хүн болоод байгаа юм уу бүү мэд. Тэр нөгөө л газраар нэг гэдгээ хэлсээр зөрнө. Гэтэл нэг гайтай бутанд торныхоо ёроолыг урчихав. Анхаарлаа торондоо биш зөрж өнгөрч буй хүмүүст хандуулсны гай л даа. Хэд гурван унасан боргоцойг авч дээр нь хийгээд торныхоо ёроолыг нэг гараараа таглан урдаа тэвэрлээ. Урд аль нэг сул гараараа тэнцвэр авч байсан бол одоо тиймгүй болоод бүр хэцүү болов. Улам л бээцэгнэнэ. Гэтэл түүний ард эрэгтэй хүмүүсийн эрч хүчтэй гишгэлт болоод дүнгэр дүнгэр ярилцах нь сонсогдсоор зэрэгцэн ирсэн нь өглөөхөн өгсөж явсан жинхэнэ самарчид байлаа. Бүгд, хоёр шуудайны амыг уяагаар холбоод шилэн хүзүүндээ тохсон нь нэн эвтэйхэн харагдана. Тэд Дүйнгэрийг нэг сүрхий харснаа

- Ахаа та баруун энгэрээс нь түүсэн үү? гэхэд Дүйнгэрийн дургүй нь хүрч дотор нь арзганавч

- Тэгсээн тэгсэн гэж янзгүйхэн хариулахад

- Зүүн энгэрээр нь бүр их байна лээ шүү ахаа гээд явж одов. “Үгүй ерөө эд одоо намайг өөрсөд шигээ гэж бодоод байгаа юм байх даа” гэж бодон дургүйцнэ. Гэвч тэглээ гээд яахав. Уг нь болдогсон бол би самарчин бишээ. Зүгээр л замд таарахаар нь авсан юм гэж хэлмээр. Даанч хэн түүнд итгэхэв дээ. Эхнэрээ харвал тэр ч гэсэн түүнийг ойлгож байгаа бололтой юм хэлсэнгүй. Тэд цааш дуу шуу ч үгүй явцгаалаа. Чухам юу гээчийн цалам тэднийг ороогоод байгааг хэн нь ч үл ойлгоно.

Газрын баримжаа бэл рүүгээ орж овоо бие тавирч байтал өөдөөс нь оюутнууд бололтой хэсэг залуус цувралдан зөрөхөд Дүйнгэр өнөөх хэлдгээ хэлэн өнгөртөл нэг нь

- Тийм үү? Тэгвэл ахаа нэгийг өгчих гээд тэврээтэй торноос нь нэгийг шүүрэв. Дахиад бас нэг нь авав. Тийм элбэг байна гээд хэлчихсэн хүн чинь харамлаад байж чадсангүй. Гэтэл ашгүй нэг охин

- Хүүе! Та нар болиоч, хүний юмнаас гэж хэлж байж болиулав. Уг нь бол тэр охинд баярлаад нэгийг өгмөөр. Гэтэл тэгсэнгүй худлаа мушилзаад цааш өнгөртөл нэг хэсэг өгөр мөсний гялаан дээр хальтиран хойшоо савлаа. Хойшоо савахаараа хоёр гар нь уутаа цуу татан

- Аа . . . аа . . . гээд тас гэдэргээ харан уналаа. Юу болсныг Дүйнгэр ухаарсангүй. Осолдохгүй л хоёр хөл нь агаарт байсныг санана. Ууттай самар нь тэрүүгээр нэг бөндийлдөн хэвтэнэ. Дүйнгэр дуугарч чаддсангүй. Зөрж өнгөрөгсөд тэсгэл алдан инээлдэнэ. Зарим нь гэдэгнэж годгононо. Түүний арзгар үстэй зантгар шар толгойноос нь уур савсана. Хиймэл шүд нь хөндөлдөөд зуугдчихаж, төмөр бэхэлгээтэй хоёр шүд амнаас нь цухуйна. Өрөөсөн хөл нь амьгүй юм шиг нугарчихаж. Нүдний шил нь өрсөөсөн чихэн дээрээ санжина. Залуусын хамгийн ард явсан хоёр тэдний хажуугаар өнгөрөхдөө

- Энэ самарчдын хувцас хунар, үнэр танар гэж ёстой заваан юмаа

- Энэ сүүлчийн хоёрынх нь байж байгааг, нэгэнт явж байгаа юм бол олигтойхон шуудай сав авчихад яанаа

- Харин тийм ээ. Үгүй тэр өмд хамдыг нь ээ гээд тас тас инээхэд

- Хаа газар заавал ийм хүмүүс байх юм даа

- Богд уулнаас самар түүхийг хориглосон биз дээ?

- Эдэнд бол хамаагүй биз гэлцсээр явж одлоо.

Дүйнгэрт хэлье гээд ч хэлэх үг олдсонгүй. Босъё гээд ч босох тэнхэлгүй болсон байлаа. Уг нь хэдхэн минут явахад л машин дээрээ очих байсансан. Яалтай ч билээ. Эхнэр нь ч гэсэн хэсэг чимээгүй байснаа

- Өвгөөн! Одоо босдоо. Ингэж хэвтээд яахав. Наадуулаа түүчих. Энэ хүртэл авч ирчихээд хаялтай биш. Би яваад машинаас нэг юм олоод ирье гээд явлаа. Магадгүй Дүйнгэрийн сэтгэлийн тарчлааныг эхнэр нь л ойлгож байж болох юм. Хүний хань гэдэг тийм л байдаг хойно доо.

Дүйнгэр эхнэрээ хажуудаа суулган жолоогоо барин юу ч юм бодон таг дуугүй явна. Урд хянах дээр нь түүний хиймэл шүд хэрэггүй мэт хэвтэнэ. Дүйнгэр гэнэтхэн өөрийнхөө хэрхэн унасныг бодон писхийтэл инээд алдав. Эхнэр нь ч гэсэн энэ мөчийг хүлээж байсан мэт дагаж хөхрөв. Сүүлдээ бүр хоёулаа суудал дээрээ гэдэлзэн нулимсаа гартал инээлдэв. Эхэр татан байж арай хийж инээхээ болихоор яаж унасан нь бодогдоод дахиад л инээнэ. Түүнийг шоолж буй эхнэр жаргалтай ч юм шиг, хөөрхөн ч юм шиг харагдана. Нулимсаа арчих зуураа Дүнгэр “Тэр охинд баярласандаа нэг самар өгсөн бол ингэж унаа ч уу, үгүй ч үү” хэмээн бодлоо. Тэдний хажуугаар нэгэн бандгар цагаан машин сигналаа муухай чарлуулан давхив. Гэвч тэдэнд түүнийг анхаарах сөхөө байсангүй ээ. . .

2011.11.03

Бичсэн БУМ-ЭРДЭНЭ