ирсэн Ц.Нямдорж хоёрын хэрүүл нь хов живэнд дуртай, хийх ажилгүй монголчуудад зугаатай, харин ажилдаа дарагдаж суудаг хүмүүст бол яршигтай ядаргаатай, нэг ёсондоо Монголын нийгэм ёс зүйн ямар их доройтолд орсны амьд гэрч болон үргэлжилж байна.

Төрийн толгойд ажиллаж байсан болон байгааг нь хүндлээд тэднийг бүтэн алдар цолоор нь дуудмаар санагдавч нэгдүгээрт, хүндлэх мэдрэмж маань гээгдсэн, хоёрдугаарт цаас их орохыг бодож тэр хоёрыг зүгээр л Экс, Нямдорж гэж нэрлэе. Хэрүүлийг ажиглаад байхад Экс маань хэрүүлдээ улайраад чухам л дүрэмгүй зодоонд оролцож байгаа мэт улаан гараараа үзэж байна. Харин Нямдорж болохоор өөрийн мэдлийн албатуудаа ажиллуулаад байгаа юм уу даа гэж харагдана. Хүүхэд байхад хоорондоо муудаж хэрэлдээд хэлэх үгээ олохгүй мухардахаараа “хуц”, “хуц” гээд л салдагсан. Мань хоёр болохоор баавгай шиг хэн нэгнийхээ дагзны арьсыг хуулж, хамрынх нь үзүүр дээр авч ирэхээр улайран үзэлцэж байна. Эрх мэдэл, шийдье гэснээ шийдчих боломжийг монголчууд тэдний хэн хэнд нь олгосон. Хийсэн гэж хэлэх юм ч бий. Харин хүүхдээ усанд оруулаад угаадастайгаа хамт цацдагийн үлгэрээр бие биеийнхээ мууг дуудалцах явцдаа хийсэн бүтээсэн бүгдийнхээ үнэ цэнийг “эрзээндэв” бололтой.
Нямдорж “Лидерээ дагаж ялна” гэсэн уриа барьчихаад Эксийг дагаад гүйж байснаа мартсанаараа ой санамж нь илүү муудсан юм уу гэмээр.

“Бүгд л миний бөгсийг долоож байсан хүмүүс” гэж журмын нөхдөө доош хийснээрээ ер нь Экс шиг жудаггүй хүн байдаг юм уу гэж уулга алдмаар. Эксийн энэ үг өөрийг нь өмөөрөх аястай байсан олон хүнийг цааш түлхсэн байх аа. Эксийн парламентын спикер, Ерөнхий сайдаар ажиллаж байхдаа хийсэн гавьяаг хуваалцах, гайг үүрэлцэх хүмүүсийн нэг нь Нямдорж.

Тэр хоёрын нийлж байгаад Үндсэн хуулийг өөрчилсний гай барцад их гэдгийг жирийн ард бид ч мэднэ. Харин одоо тэд бие биеэ огт танихгүй, хэзээ ч нөхөрлөж яваагүй, тэгсэн мөртлөө бие биеийнхээ бүх муу муухайг л бүртгээд суусан юм шиг сонин дүр зураг харагдана. Бидний итгэж, сонгож, хүндэлж явсан хүмүүс ингэж шалдаа бууж, шавхайтай хутгалдахаар хэндээ итгэж амьдрах вэ гэдэг асуудал аяндаа босч ирэх юм. Нямдорж Увсдаа очоод Эксийн гэгддэг TV9-ийг битгий үз гэж хэлжээ. Төрийн сайд, гавьяат хуульч хүн ингэтлээ жижгэрч таарамгүй.
Монголчууд “Төрийн минь сүлд өршөөг” гэж залбирдаг. Залбирахдаа зүгээр л саарал ч юм уу, шаргал ч юм уу байшинг бодож сүсэлдэггүй. “Богд минь өршөө” гэдэг шигээ хэн нэгнийг дотроо заавал боддог. Ер нь ингэж гэдсэндээ хөлөө жийлцээд байвал чухам хэндээ залбирч амьдрах болж байна аа. Эксийн нөгөөх Богд шиг гэгээн дүр бурхны шашны нигүүлсэх үзэл нь хааччихав.

Хэнд сүслэх вэ, тэгээд. Ном хуулж, цэцэн үгийн цуглуулга хийж “Титэм үг” тэрлэж, бас намдаа шахаж борлуулан гэмгүй царайлж суугаа Н.Багабандид уу. Тэр тийм ухаантай хүн юм бол Ерөнхийлөгч байхдаа юу ч хийхгүй юунд биеэ цэнээд зүгээр суусан юм бэ.
Уран илтгэж, ард түмэндээ үйлчлэхээ гайхаж гарч ирсэн Ц.Элбэгдоржид уу. Тэр одоо юу бүтээж байгаа юм бэ. Гадагш тэнэж, сайхан ярьсаар гурван жилийн нүүр үзлээ. Н.Багабандийн анх 2000 онд суулгасан хэрүүлийн алимын модноос хортой жимс цэцэглүүлсэн С.Баярт уу. Хууль зассан хэргээр спикерээс огцорсон Ц.Нямдоржид уу. Ингээд бодохоор Монголын төр тун эмгэнэлтэй. Чухамдаа эмгэнэлийн туйл нь Экс, Нямдорж хоёрын хэрүүл. Энэ хэрүүл өөрсдөд нь таатай сайхан байгаагүй нь мэдээж.

Тэгвэл Монголын нийгэмд ямар уршигтай вэ. Төрдөө итгэх ард түмний итгэлийг алдруулах нь ойлгомжтойг би дээр дурдсан. Хуулийг хэрэгжүүлэх шуурхай байдал ямар байгаа юм бэ гэсэн бодол давхар төрнө. Экс бол авлигын загалмайлсан эцэг гэнэ. Тэгвэл одоо тогтоох цаг нь болсон юм биш үү. Боломж нь Нямдоржид байгаа. Харин Нямдоржийн үед архидалт гаарч, эрүүгийн нөхцөл хүндэрч, бүлэглэсэн, зэвсэгт гэмт хэрэг, хүйс тэмтрэлт нэмэгдэж, янхандалт, хүний наймаа, мөрийтэй тоглоом цэцэглэж, хүний амь үнэгүй болж, бүр өөрийнх нь хариуцдаг хилийн цэрэгт буун дуу тасрахгүй байгаа талаар бүгд шуугиж байна. Нямдоржийг огцруулахыг шаардаж байгаагийн цаана Экс байгаа нь ч тодорхой. Тэгэхээр хуулийн дагуу шалгаад, шийдээд явж болмоор энэ хэрүүлийг хуулийн байгууллагууд юунд нурамлуулаад байгаа юм бэ. Экс, Нямдорж хоёр өөрсдийгөө, бас Монголын нийгмийг бодохоо больё гэж үзье. Харин удахгүй хоорондоо өрсөлдөх гэж байгаа нэг гарвалтай хоёр намынхаа хувь заяаг бодох учиртай баймаар.

1996 онд МАХН навс ялагдаад эргэн хөл дээрээ босоход энэ хоёр нэг тэрэгний хоёр дугуй шиг явсныг мэдэхгүй хэн байх билээ. 25-уулаа мөртлөө АН-ын хэд хэдэн Засгийн газрыг огцруулах ажлыг энэ хоёр л голлон найруулсныг хүмүүс мартаагүй. МАХН нэртэй байх үед энэ намыг дээдэлдэг олон нийтийн итгэл үнэмшлийн хүчинд тэд чухамдаа тэнгэрийн умдаг атгасан хүмүүс.

Тэдний хэрүүлийг ажиглахад их л бяралхуу, аархсан янзтай харагдана. Нямдорж нь “Чи муу МАХН-д үлдээд юу болдог юм бэ” гэж басахад Экс нь “Сонгууль дөхөөд биднийг гуравдагч хүчинтэй нэгдээд ирэхийн цагт та нар надтай уулзахгүй байхыг чинь харъя л даа” гэсэн ойлгомжтой бичиглэл зурайж харагдана. Монголчууд бүүрэлхэж боорлуулсан хэн нэгнийг өмөөрдөг зантай. Өөрийнх нь гэгддэг телевиз, сониноос бусад нь бүгд л Эксийг өдөр шөнөгүй гөвшиж, Нямдоржийг долдойдож байна. Тэд хоёулаа хэвлэл мэдээллийнхнийг нэг нүдээр үздэггүйг сэтгүүлч бид мэднэ.
2000 онд энэ хоёр нийлж, сонин хэвлэлийг бүгдийг нь цохож, хаах гэж оролдсон. Гэтэл өнөөдөр нөгөө хэдэн шар хэвлэлээрээ бие биеэ гүтгэж эхэллээ. Ингэлээ гээд Нямдорж хэвлэлийнхэнд хайртай болно гэж гонжийнжоо. Харин Эксийг өмөөрөх сэтгэлгээ нь МАХН гэгчийг улам том болгож харагдуулаад, хар багаасаа энэ намд дасч, батлахыг нь өвөртөлсөн өвгөд эмгэд тийшээ ганц нэгээрээ цувахаар болгож байгаа бус уу. Ямартай ч МАХН өнөөдөр бодитой оршиж байж хэрэлдэх тусам МАН-д халгаатай гэдгийг ухаарахгүй байгаа нь харамсалтай.

МАН саяхан бага хурлаа хийж, эвтэй найртай байж ирэх сонгуульд заавал ялна гэж ярьсан гэсэн. Эв найрыг нь сөрөг хүчин биш, нөгөө Бавуугийн Лхагвасүрэнгийн хэлдгээр “үр могой” нь самраад дуусгах гэж байгаа юм биш үү. Эксийн нам сонгуульд нэг их шальтай үр дүнд хүрдэггүй юм аа гэхэд МАН-тай зууралдаж, хөрөнгө булаалдаж, гурав дахь хүчин гэгчийг ашиглаж, нэр дэвшигчдийг оролдож, шуугиан дэгдээж, элдэв жагсаал цуглаан болж сонгуулийн наана тун ч зүгээр байлгахгүй дүр зураг тодорч байгаа юм биш үү. Хэрүүлээ зогсоох санаачилга Эксийн талаас гарахгүй нь мэдээж. Экс, Нямдорж хоёрын амыг барьдаггүй юм аа гэхэд хэвлэлийнхэнтэйгээ ойлголцох боломж МАН-д баймаарсан. Ингэж гэмээнэ нийгэм бүхэлдээ хэрүүлээс залхаж байхад МАН том “коко” авахсан. Хэрэв чадахгүй удвал хэрүүлийн галд тос нэмж, МАН-аа бүр хүч тарамдуулж, тамирдуулж ирэх сонгуульд ялагдуулах гэсэн зөндөө олон “үр могой” нам дотор нь байгаа юм уу даа гэсэн эргэлзээ төрүүлж магадгүй байна.

Том асуудал шийдвэрлэхэд бага юм гэж байдаггүй. Чин үнэнийг хэлэхэд МАХН-ыг 1996 онд уначихаад байхад нь татаж босгосон Н.Энхбаяр бол сайн, муу аль ч зүйлийг хийж чадах хүн гэдгийг дутуу үнэлж бас ч тун болохгүй баймаар. Тэгэхээр МАН сонгуульд ялна гэж тооцоолж байгаа бол энэ хэрүүлийг намдаах санаачилгыг гартаа авах нь чухал баймаар юм.

Экс, Нямдорж хоёрын хэрүүлийн жүжиг хамгийн эмгэнэлтэй хэсэг рүүгээ орж байна. Гэхдээ энэ хоёр хэрүүлээсээ юу ч хожихгүй. Аливаа хэрүүл шившигтэйгээр төгсдөг гэж монголчууд үздэг. Ээж аав хоёр муудахад хүүхэд нь хохирдог шиг, томчуудын хэрүүлийн эцсийн горыг гэмгүй хүмүүс амсдаг. Энэ хэрүүл нийгмийг залхааж, МАН-ыг хорлож, МАХН гэгчийг газар авахуулж байгаа нь туйлын үнэн. Хэрэлдэж, зодолдсон хоёрын “Буруутайг нь хоёр алгад, буруугүйг нь нэг алгад” гэсэн сургаал байдагсан.
Эцсийн эцэст энэ хэрүүл бол 2000 онд Н.Багабанди, Н.Энхбаяр хоёрын үүсгэсэн хагарлын үргэлжлэл. Цавтай шаазан хагарч төгсдөгийн үлгэр юм. Тэр хагарал явж явж зүв зүгээр байсан ууган намыг ийнхүү хоёр хагалж, эксүүд төрөлх намынхаа ачийг нь бачаар хариулав бололтой.
Энэ бач нь намыг хагалахаас гадна эх орноо хагалах аюулд хүргэх хортой юм.
Өглөөний сонин

Хэрэлдэж, зодолдсон хоёрын “Буруутайг нь хоёр, буруугүйг нь нэг алгад”
Tweet
Bolod.mn