компани руу чихчихдэг хэсэг хүмүүсийг “нинжа” хэмээн нэрлэх болсоор бид нэлээд хэдэн жилийг ардаа хийж байна. Алт гэхээр нүдээ ухаад өгөхөөс буцахаа больсон нинжа нар бичил бүлэглэл үүсгэж байгаль орчин, олон түмний эрүүл мэндэд нөхөж баршгүй хохирол учруулсан. Одоо харин улсаас тогтоосон хууль дүрмийн дагуу бага боловч зохион байгуулалтад орж байгаа бололтой мэдээ дуулдах болжээ. Гэтэл алтны “нинжа” нартай зэрэгцэн үнэт чулуу эрж хайж, мөн л оготно зурам шиг газар шороо сэндийлдэг бүлэг хүмүүс бий болоод байна. Тухайлбал Өвөрхангай, Өмнөговь, Дорноговийн нут гаас мана, гартаам, чүн - чигноров, Хөвсгөлийн хойд хэсгээр ногоон, цагаан хаш хайгчид бөөн бөөнөөрөө сүрэглэн, байгаль орчныг сүйтгэх болсонд одоохондоо тэгтэл анхаарал хандуулж, арга хэмжээ авч чадахгүй байна.

Тиймээс байсхийгээд л үнэт чулуу хилээр гаргах гэж байгаад баригдлаа гэсэн мэдээлэл чих дэлсэх болжээ. Хууль бусаар үнэт чулуу олборлогчид энэ зуур Монгол орноор хөндлөн гулд тэнэж, нэг захаас нөгөө зах, нэг хязгаараас нөгөө хязгаар хүртэл ногоон гэрэл, цагаан шугамаар хориотой наймаагаа хийсээр л байна. Хаа холын Хөвсгөлийн тайгаас ухаж төнхөж авсан үнэт чулуугаа урд хилээр гаргах гэж байгаад баригдсан баримт жишээ он, сар, нэр устайгаа зохих байгууллагын хар дансанд тэмдэглээстэй байх юм. Жишээ татъя. ...Өмнөговь аймаг дахь Гашуунсухайтын авто замын шалган нэвтрүүлэх боомтоор энэ оны арваннэгдүгээр сарын 8-нд Баянхонгор аймгийн харьяат С.Буянжаргал, Өмнө- говь аймгийн харьяат Ц.Цогтням нар 500 кг мана чулуу нууцаар хил нэвтрүүлэх гэж байгаад саатуулагдлаа... ...Хөвсгөл аймаг дахь хилийн 0257 дугаар ангийн хариуцсан хэсэг, улсын хилийн шугамаас 25 км-т байх Жүгнэгийн гол гэх газраас Хөвсг өл аймгийн Цагааннуур, Ренчинлх үмбэ сумын 18 иргэн цагаан хаш чулуу хууль бусаар олборлож байсныг Цагааннуур сумын хилчид илрүүлэн саа туулжээ. Тэдгээр иргэн эрхэл сэн тодорхой ажилгүй, улсын тусгай хамгаалалттай газарт дур мэдэн гар аргаар үнэт чулуу олборлож байсан нь тогтоогдсон... Иймэрхүү жишээ хөвөрсөөр, нэлээд урт жагсаалт болжээ. Он гарснаас хойш Монгол Улсын хилээр нийт 4373 кг цагаан, ногоон хаш, үзмэн мана, чулуужсан мод зэргийг гаргахаар завдсан гэсэн тоо баримт ХХЕГ-ын Хилийн шалган нэвтрүүлэх албаны хэлтэст бүртгэгдээд байгаа гэнэ.

Хил хамгаалах байгууллагынхны өгүүлснээр бол сүүлийн үед хаш чулуу гаргах оролдлого ихсэх хандлагатай байгаа аж. Хаш хэмээх энэхүү эрдэнийн чулуу Хөвсгөл аймгийн Улаан-Уул сумын нутагт орших Бяран хэмээх ууланд нэлээд их байдаг гэнэ. Гэхдээ үхрийн аргал шиг ил хэвтэж байдаггүй учир хүмүүс түүнийг ухаж төнхөж авсаар эдүгээ тэндхийн байгаль нүд халтирмаар болж байгаа тухай орон нутгийнхан ярьдаг. Угаасаа энэ уул тэр аяараа хашаас бүтсэн гэлцэх тул тун удахгүй Бяран уул алга боллоо гэхэд гайхах хэрэггүй болох нь. Нэлээд хэдэн жилийн өмнө Дорноговийн Хатанбулаг сумын алттай гэх уулыг манай нинжа нар газартай тэгшлээд хаячихсан гашуун түүх бий. Уг нь Бяран ууланд хэр баргийн хүн хүрэх боломжгүй. Техник ч очиж чаддаггүй. Бартаа саад ихтэй, тэр аяараа тайга учраас тэр. Тиймээс хилчид л тэдэнтэй зууралддаг гэсэн. Харамсалтай нь тэднийг нинжа нар огтхон ч тоодоггүй гэнэ.

“УИХ-ын гиш үүн ух гэсэн юм аа” гээд хүрзээ бариад дайрдаг тухай хилийнхэн, нутгийнхан ярьж байна. 1990-ээд онд манайхан нисдэг тэргээр очиж томоохон хэмжээний ногоон хаш авчраад, түүгээрээ тө- рийн хүндэтгэлийн ширээ хий сэн тухай манай нэг ахмад сэтгүүлч өгүүлж байсан. Өдгөө ширээний чинээ, сайн чанарын хаш нэлээд хэдэн оронтой тоо гоор илэрхийлэгдэх мөнгө бол дог тул нинжа нар түүний араас улайрдаг байна. Хулгайн журмаар олж авсан хашийг нь худалдан авдаг, нөөцөлдөг, хураадаг, тээвэрлэдэг, дамжуулан өнгөрүүлдэг гээд Хөвсг өлөөс Замын-Үүд хүртэл нэлээд нарийн сүлжээ тогтсон байдаг гэнэ. Тэрхүү сүлжээнд улс, аймгийн хэмжээний өндөр албан тушаалтай эрхмүүд ч оролцдог аж. Худалдан авагчид нь хятадууд. Манай дарга нар тэдний гар хөл, ханган нийл үү лэгч болоод явж байдаг нь нууц биш. Харин нутгийн иргэд бол хөлсний эт гээдүүд. Мөнгө хараад юу ч хийхээс буцахаа байсан байгаль сүйтгэгчид. Хятадууд худалдаж авсан хаш чулуугаа БНХАУ руу гаргахаар завдаад баригддаг тухай дээр жишээ тат сан. Гэхдээ өнгөрсөн хуга цаанд ил далдаар хэдэн тонныг ч гаргасныг хэн ч үл мэднэ. Тэр ч бүү хэл цахилгаан бутлуур, хөдөлгүүр зэргээр зэвсэглэсэн хятадууд хүртэл Хөвс гөлийн тайгад яваад оччихсон, газар ухаад сууж бай даг тухай нутгийнхан ярилцдаг юм билээ. Хаш үнэтэй. Ялангуяа Хятадад. Тэд маш хямдханаар манай нинжа нараас авч, нө- гөөхөөрөө хэд гурван ширхэг хөөрөг, гаанс хийгээд эргээд бид нийхээ халаасыг сэгсэрнэ. Ер нь хятадууд хаш чулуун эд зүйл хийхдээ сурамгай.

Тэд “Алт мөнгийг үнэлж болно, харин хаш чулууг үнэлэх аргагүй” гэлцдэг гэнэ. Нэгэнт зах зээл нь бэлэн тул хууль бус наймаачид газар нутгаа сэн дийчэн байж машин, машинаар үнэт чулуу олборлох болсны учиг сэжүүрийг товч сөхөхөд ийм. Тэд сүүлийн үед цахилгаан хөдөлгүүр, шатах тослох материал, бутлах зориулалтын ца хилгаан алх зэрэг байгалийн үнэт чулууг булгалан авах боломжтой бүхнээр зэвсэглэх болсон байна. Ялангуяа урин дулаан цагт тэдний хууль бус үйл ажиллагаа улам идэвхждэг ба Хөвсгөл аймагт л гэхэд ойролцоогоор үнэт чулууны 200 гаруй нинжа байгаа нь сэтгэл эмзэглүүлсэн тоо биш гэж үү. Тэд эх орны хойморт оршин тогтнолоо аль хэдийнэ зарлаад амжжээ. Үнэт чулуу газрын хөрс өн дээр ил байдаг бол байгаль орчинд учруулах хор хохирол нь харьцангуй бага байхсан. Гэвч даанч тиймгүй. Саяхан Хөвсгөл аймгийн Засаг даргын захирамжаар аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газар, Цагдаагийн хэлтэс, Хил хамгаалах албаны ажилтнууд Улаан-Уул сумын нутаг дэвсгэрт хууль бусаар алт олборлож буй иргэдийн байгаль орчинд учруулж буй хор хохирлын хэмжээг тогтоох судалгаа хийх явцдаа орон нутгийн удирдлагууд байгаль орчныг хамгаалах тал дээр ихээхэн хойрго ханддаг болохыг тогтоожээ. Нутгийн удирдлагууд урт нэртэй богино хуулийнхаа учир холбогдлыг дутуу дулимаг үнэлдэг бололтой.

Хайрлан хамгаалах ёстой хүмүүс нь нутгийн иргэд, удирдлагууд байх ёстой атал харин байдал газар дээрээ яг эсрэгээр гэнэ. Энэ мэтээр хилийн бүс зурваст нэвтрэн, гар аргаар үнэт чулуу олборлож буй этгээдүүдийг хилчид саатуулж, байгаль орчны байцаагч нар гар хоосон тэмцсээр байна. Гэсэн ч хил, гааль дээр үнэт чулуутай холбоотой хэргүүд бүртгэгдсээр л. Эх орныхоо байгалийн баялгийг зохион байгуулалттайгаар Хятад руу зөөж буй хууль бус сүлжээ нэгэнт бий болсон бөгөөд үүнд нь өндөр дээд эрх мэдэлтний оролцоо байгаа нь улам ил болсоор байна. Улсын дархан газарт оршин суух орон нутгийн ажилгүй иргэд “Миний юм, би мэднэ” хэмээн алх, сүх барин таахалзах болсон нь ч үүнтэй холбоотой. Шунал хүслийн энэхүү мөнхийн дажинд цэг тавихгүй бол Хөвсгөлийн үзэсгэлэнт тайга нэг л мэдэхэд Өвөрхангайн Уянга сум, Төв аймгийн Заамарын нутаг шиг болох вий. Эдүгээ Улаан-Уул сумын сургуулийн сурагчид нь хүртэл “нинжаддаг” болж, бүр есдүгээр сарын 1-нд хичээлдээ ирэхгүй байгаа нь байдал үнэхээр бишидсэний дохио мөн. Алдарт Улаан тайга ийн хүү алтны, үнэт чулууны эрэлчдийн хөлд гишгэгдэж, эрдэнэт хөрс шороо, уул ус, ургамал амьтан улаан нялга болсоор байгааг олны сонорт хүргэхийг хичээсэн минь энэ буюу.

АЛДАРТ УЛААН ТАЙГА УЛААН НЯЛГА БОЛОХ НЬ ЭЭ
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (1)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
ренчинлхүмбийн орлогч дарга өөрөө мана ачаад 4-5 тонныг ********руу байнга гаргадаг.ангийн мах их хэмжээгээр ачиж ирээд ******** вьетна********дад гахайн махаа шахдаг

2013-12-08 | 13:58:50 | 202.170.69.66 |

Мэдээ
Гадаад мэдээ
Видео