Сүүлийн үед бөө удган олноороо төрж байгаа нь зарим хүмүүст сайн муу элдэв хардлага бий болоод байгаа. Үүнтэй холбоотойгоор “Дагшинтэнгэр” бөө мөргөлийн төвийн тэргүүн Ард түмний гавьяат, доктор, академич Ц.Отгонсүрэнтэй ярилцлаа.

-Та анх хэдэн настайдаа бөөгийн онгодоо буулгасан бэ?
-Би 14 настай байхдаа 1991 онд уг гарвалаа барьж удган болсон. Би Дорнод аймгийн Дашбалбар суманд төрсөн, буриад хүн л дээ. Монголын анхны удгануудын нэг гэж хэлж болно. Шүтээн маань дээд тэнгэрийн буулт их болдог Байгаль далайн ойролцоо байдаг. Удган болоод 20 гаруй жилийн нүүр үзэж байна. Энэ хугацаандаа байгаль дэлхийг сэргээх, хүнийг өвчин зовлонгоос нь ангижруулах өөрийнхөө сурсан эрдмийг шавь нартаа өвлүүлж үлдээх гээд хичээж л явна. Үүнээс гадна ОХУ-ын Улаан-Үдэд олон шавьтай. Өнгөрөгч есдүгээр сарын 22-нд манай Дагшин тэнгэр бөө мөргөлийн төв 20 жилийн ойгоо тэмдэглэсэн. Манай бөө мөргөлийн төв Монголдоо төдийгүй гадны хэд хэдэн оронд шавь нартай байдаг. Ер нь Монголын бөөгийн шашны талаас дэлхийн олон улсад хүрч үйлчилж байгаа цорын ганц төв гэж хэлж болно.
-Бөөгийн шашныг сайн муу янз бүрээр ярих болж. Энэ талаар таны бодол?

-Өнөө үеийн бөө мөргөл сайн муугаар хэлэгддэг ч гэсэн удган болоод 20 жил болж буй хүний хувьд бөөгийн шашны сэргэн мандаж байгаа үе шат гэж хэлэх байна. Ямарваа нэгэн зүйлд цаг хугацаа гэж бий. Хэрэв хугацаа нь болбол хүссэн хүсээгүй ард түмэн мэдэрч, хүлээж авдаг. Онгон шүтээн сэргэж байгаа өнөө үед монголчуудын харсан тэнгэр нь ивээж дээд тэнгэрээс ивээгдсэн хүмүүс бөө, удган, зайран болж байгаа юм. Үүнийг бидний өвгийн өвөг ч гэсэн хүлээн зөвшөөрсөөр ирсэн. Оргүй зүйл биш гэдгийг энэ цаг үе бидэнд хэлж, харуулж байх шиг байна. Мэдээж бөө, удган дээр “Би жаргалтай байна. Би өвчингүй эрүүл саруул явна” гэсэн хүн ирэхгүй шүү дээ. Тиймээс өөрт нь итгээд өвчнөө илааршуулах гээд ирж байгаа хүнийг бид эрүүл саруул болгох л үүрэгтэй. Ямар ч өвчтэй хүн ирж болно. Харин тэр хүнийг яаж эдгээх вэ гэдгээ л бид сайн мэдэж байх хэрэгтэй. Ер нь бөөлөөд онгод ороод ирэхээр ямар ч хүнийг эдгээх боломж байдаг. Тэгээд ч манай анагаах ухаан арай л түргэдэж эрүүл болох хүнийг шууд үхэл уруу түлхээд байна. Учир нь та эмчилгээгүй болчихсон хоёр сарын настай гээд л хөөгөөд гаргачихдаг болсон байгаа юм. Гэтэл тэр хүмүүс нь сэтгэлээр уначихсан өвчнөөсөө түрүүлээд сэтгэлээр үхчихсэн ирдэг. Тэгэхээр гэнэт хорт хавдраар өвчлөгсдийн тоо нэмэгдээд байна гэдгийг бас бодож үзэх хэрэгтэй. Энэ нь уул усны хорлол буюу биднийхээр хараал юм. Тийм хараал хүний биед ямар ч эмчилгээгүй өвчин болж ирдэг. Өөрөөр хэлбэл ХДХВ/ДОХ гэх өвчин чинь хараал шүү дээ. Үүнийг тэнгэрийн хараал гэж бид үздэг. Онгодууд ч тэгж хэлдэг.

-Та тэгэхээр оточийн үүрэг гүйцэтгэдэг байх нь?
-Би оточ биш шүү дээ. Гэхдээ хорт хавдар бол эмчлэгддэг. Аливаа хорт хавдар элэг, ходоод, тархиных ч бай илааршихаа хүрвэл дорхноо л эдгэнэ. Ер нь бол дотор эрхтэн,нуруу, тархины гээд олон хүнийг өвчнөөс нь салгасан. Энэ бүхэн дээд тэнгэрийн хүч, гэрэл гэгээг л бие мах бодод нь шингээж байгаа хэрэг. Хүний өнгөрсөн цаг нь ирээдүйг нь бараг хэлээд өгчихдөг юм.
-Тэгэхээр лус савдаг таны нүдэнд харагддаг юм уу. Ер нь ямар төрхтэй вэ?

-Би Солонгосын Тежоны их далайд очиж буяны их тахилга хийсэн. Тэгж явахад байгаль дэлхий, далай тэнгис эзэнтэй байдаг нь тодорч гарч ирсэн. Намайг 15 минут бөөлөхөд л далайн эздүүд маш хурдан дөрөв таван минутад орж ирээд надад учрыг хэлээд зогсохгүй шинжлэх ухааны үндэслэлтэй хүн төрөлхтөний мэдэхгүй олон зүйлийг хэлж байсан. Ер нь лус савдгаар оролдож байгаа хүний эрүүл мэнд хийгээд амьдрал тийм их тэгш явдаггүй.Тэгэхээр зөвхөн хувь хүн гэдэг утгаараа бус энэ дэлхийд амьдарч байгаагийн хувьд байгалийн ургамал, амьтан болгон амьсгалах агаар нэгтэй. Тийм болохоор үүнд бөө удган хүний оролцоо маш их. Бөөгийн шашныг хөндлөнгөөс харахад зөвхөн бөө мөргөл үйлдэж байгаа л харагддаг. Харин онгод тэнгэрийг авч байгаа удган зайран өөрөө маш том үүрэг гүйцэтгэж байдаг гэдгийг хэн ч мэддэггүй.
-Бөө нар хүний төлөө өөрсдийгөө зольдог гэж сонссон. Гэтэл одоо мөнгөний хойноос тэмцээд л. Мунхаруулаад л...?
-Дэлхийн эрчим буюу энергийн их сувгаар хүн амьдардаг. Ауро гэрлэн бүрхүүл гэж ярьдаг даа. Тэр гэрлийн энерги удган хүний биед шингээд хүний өнгөрсөн, одоо, ирээдүй цагийг хэлдэг. Гэхдээ бүх бөө удганууд адилгүй, өөр өөрийн арга барил, сахиус тэнгэртэй байдаг. Сүүлийн үед албан бөө, чөтгөрийн бөө гэдэг ч юм уу ангилалтай бөө удганууд олноор гараад байна. Хуурамч бөө, жинхэнэ бөө гэж яригдаад байгаа. Ер нь бөө болсон хүн өөрийгөө хуурамч гэж мэдэхгүй. Харин засал хийлгэсний дараа биелэл нь ямар байгаагаас шалтгаалж танигдана. Хэрвээ хэн нэгэнд засал хийгээд тэр хүнээ аварч чадахгүй бол бөө гэх нэрийг хэрэглэхгүй байсан нь дээр.
-Сүүлийн үед хүмүүс олноороо бөө болдог болж. Ямар нэгэн өвчинд ээрэгдэж бөө дээр яваад очиход “Чи бөө юм байна. Сахиус ирэх гээд өвдөөд байна” гэж хэлдэг тухай та ч бас мэдэх байлгүй?
-Одоо үед бөөгийн тухай их ярьж байна. Бөө гэгдээд байгаа хүмүүст онгод сахиус нь бууж ирэхгүйгээс хүний хэрэг бүтээж чаддаггүй. Тэгээд бүтээж өгдөг багш нараасаа харьцаагаа таслаад энэ чинь хэрэггүй юм байна гэж ойлгоод хувцас хэрэглэлээ уул овоонд тавьчихдаг. Тэгэхээр тэр хувцас нь чөтгөрийн бөө гэдэг шиг аль ч тэнгэрийн бөө буулгаад ирсэн байх магадлалтай. Төрлөө олоогүй сүнснүүд хувцсыг нь өмсөөд хүн амьтанд өвчин болоод тарах байдал их гарч байна. Хэрвээ танд бөө удган болох ямар нэгэн сэжүүр гарвал сайн бөөгөөс асуугаад уг удамдаа шүтэгдэх буюу ах дүүстээ хүлээн зөвшөөрөгдөж чадвал жинхэнэ удган гэсэн үг. Ер нь бөө удган нарыг ангилах хэд хэдэн зарчим бий.

-Тэгвэл зарим хүмүүсийг хүчээр бөө болгож өргөл барьц авдаг тухай ч яриа байдаг шүү дээ?
- Хэн нэгэн хүний өвчнөөр далимдуулж өргөл барьц авах ёс бөө хүнд байхгүй. Үнэхээр онгод буух гээд бие нь өвдөж байгаа бол өөр хэрэг. Зарим бөө удгануудын алдаа багш нартай нь ч холбоотой. Өөрөөр хэлбэл ямар нэгэн сургалт семинар гэж байх биш. Тиймээс шинээр онгод нь унаж байгаа хүнд зөв сэтгэхүйг өвлүүлэх хэрэгтэй. Хэн нэгэн бөө дээр очоод л хувцас авч өмсөөд хэнгэрэг цан нүдээд л бөө болчихдог юм биш. Багш нь гээд байгаа хүн тухайн бөөгийн уг гарвалыг нь судлах хэрэгтэй байдаг. “Чи гурав хоногийн дотор бөө бол. Чадахгүй бол чамд хараал хийнэ. Танай удмынханд муугаар нөлөөлнө” гэх мэтээр шахаж шаардаж өргөл барьц авч амьтан хүний амьдрал үймүүлж байгаа хүн яаж бөө байх вэ дээ. Зүгээр л бөөгийн нэр хүндийг ашигласан шуналын үүр уурхай байгаа.
-Таны хувьд шавь тодруулахдаа ямар шалгуур тавьдаг бол?
-Би шавь тодруулахдаа гурван сар цаашлаад гурван жил хүлгээлгэх үе ч бий. Хэрвээ тухайн айлд хэн нэгэн нь удган болж шүтээн босгох ёстой гэвэл тэдний хүүхдүүдийн аль нь ухаантай, толгой сайтай байна гэдгийг шалгах ёстой. Хэн нь ах дүүстээ хүлээн зөвшөөрөгдсөн байна түүнийг л сонгоно. Тийм учраас манай Дагшинтэнгэр бөө мөргөлийн төвөөс 20 жил болоход чих халууцуулсан бөө төрөөгүй. Нэг жилд Монгол, Оросын нийлсэн цөөхөн хүн бөө болгодог.
-Ер нь танай холбоо ямар чиглэлийн ажил хийдэг юм бэ?
-Манай Дагшинтэнгэр төв бол уул овооны тахилга хийдэг. 80 орчим гишүүнтэй. Монголд 60 орчим, Орос 10 гаруй шавь бий. Ерөнхийдөө манай бөө мөргөлийн төв уул овоодыг хамгаалах, байгаль дэлхийгээ аргадах, тайх, лус савдгаа аргадах зан үйлийг улирал болгоны 22-нд хийж заншсан. Уул овоог тахиж байж л тухайн нутгийн мал сүрэг өсөж, ургамал ногооны гарц сайжирдаг гэж үздэг. Харин өвлийн улиралд хувь хүн, албан байгууллагуудын засал болон аргадсан, тайсан тахилгуудыг хийдэг. Хавар болоод ханш нээснээс хойш бол байгаль дэлхийтэйгээ харьцаад явчихдаг. Төр төвшин байлгахын тулд бид хар цагаан алаг сүлдний тахилгыг өөрсдийнхөө журмаар хийдэг.

Д.Булган

Ц.Отгонсүрэн: Бөөгийн нэрийг ашигласан шуналын үүр уурхай байсаар байна
Tweet
Bolod.mn