хууль хяналтын байгууллагууд шалгаж шүүхэд шилжүүлсний дагуу анхан шатны шүүхээс зарим нэгд нь ял оноосон. Тухайлбал, Онцгой байдлын ерөнхий газрын дарга, Онцгой байдлын сайд асан хүмүүсийг гэм буруутай гэдгийг анхан шатны шүүх тогтоон, хорих ял оноогоод явуулсан.
Үүний хариуд экс дарга нар “Би ямар ч хэрэг хийгээгүй байхад захиалгаар шалгаж, хорьж, хэлмэгдүүлж байна” хэмээн давж заалдсан. Гэвч шүүх ажиллагааны дараа, дараачийн шатанд шүүгч эсвэл өмгөөлөгч нь хуралдаа ирээгүй гэсэн шалтгаанаар шүүх хурлыг хойшлуулахаас эхлээд элдэв арга саам хийж хэргийг шийдвэрлэх явцыг удаашруулсаар байгаад гэмгүй болдог. Бүр хэрэг хийсэн байсан ч төрийн хайр ивээл, өршөөлд хамруулах нь энгийн үзэгдэл болчихож. Дээрээс нь шүүх тухайн хэргийг болж өгвөл нэмэлт мөрдөн байцаалтад буцаачих сонирхолтой байдаг. Магадгүй энэ нь хэрэгт холбогдогчдод зориудаар хугацаа хожих боломж гаргаж байна гэх хардлагыг тухайн үед иргэдэд төрүүлж байлаа. Ер нь ингэж хардах хангалттай олон үндэслэл бий. Тухайлбал, О.Чулуунбат, С.Отгонбаяр, П.Даш нарын олон хүнийг гэм буруутай болохыг нь анхан шатны шүүх тогтоосон.
Бүр зарим нэгнийх нь хэргийг давж заалдах шатны шүүхээс баталгаажуулсан нь ч бодит үнэн. Гэтэл шүүхийн хяналтын шат руу явах тусам тэд гэмгүй, хэлмэгдсэн хүмүүс болж хувирдаг нь хачирхалтай. Үнэндээ авлигын хэргийн дээрх холбогдогчид давж заалдах болон шүүх хэргийг нэмэлт мөрдөн байцаалтад буцаах гэсэн хоёр аргаар хэргийг замхруулж байгаа нь нууц биш.
Ер нь нийгмийн бухимдал, маргаан, талцаан, замбараагүй байдал бүхэн шударга бус тогтолцооноос үүдэлтэй. Батлагдаж, мөрдөгдөж буй хууль тогтоомжийг мөрдөхгүйгээр аливаа асуудлыг танил талаараа дамжуулан заавал авлига өгч шийдүүлээд дадчихжээ, манайхан. Тухайлбал, “Нарантрейд”-ийн захирал С.Болдхэтийн кетчуп нэрээр их хэмжээний архи, виски, дарс оруулж ирсэн хэрэг нэг жишээ. Шүүх хурал нь болохгүй удаж, эцэстээ Татварын өршөөлийн хууль гээчийг УИХ-ын гишүүд санаачилж, татвараас зайлсхийсэн С.Болдхэтээс гадна Ш.Сайхансамбуу, Д.Бат-Эрдэнэ зэрэг олон хүнийг аварсныг учир мэдэх хүмүүс нь хэлдэг юм билээ.

Онцгой байдлын сайд асан С.Отгонбаярын хэрэг хэрэгсэхгүй болов
С.Отгонбаяр нь Онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн сайдаар ажиллаж байхдаа ОБЕГ-ын дарга П.Дашийг эзгүй үед буюу 2006 оны долдугаар сарын 6-нд орлогч дарга А.Даваасүрэнд даргын эрх олгох тушаал гаргасан байдаг. Улмаар улсын нөөцийн шатахууныг сэлгэн шинэчлэхдээ УИХ-ын гишүүн Ц.Батаагийн гуйлтаар түүний эхнэр Б.Сэлэнгээгийн “Химийн шингэн” компанитай 2000 тонн шатахуун сэлгэх гэрээ хийж, шатахуун олгох үүргийг А.Даваасүрэнд амаар өгчээ.
Сайдын өгсөн үүргийн дагуу А.Даваасүрэн “Химийн шингэн” компанитай гэрээг хийж батлан, 2000 тонн шатахууныг олгожээ. Ингэж олгохдоо А.Даваасүрэн Засгийн газрын тогтоолыг үндэслэн ОБЕГ-ын даргын тушаалыг зөрчин нэг газраас буюу Дархан дахь салбараас сэлгэж шинэчлэх хэмжээнээс илүү шатахуун гарган өгчээ. Улмаар “Химийн шингэн” компаниас 400 тонныг “Зивал” компанийн нэрээр “Оюуны ундраа” компанийн гүйцэтгэх захирал Н.Адъяабат авч ашиглаж байгаад ОБЕГ-т буцаан төлсөн байна. Одоо “химийн шингэн” компани хоёр тэрбум орчим төгрөгийн үнэ бүхий шатахууныг ОБЕГ-т буцаан төлөөгүй гэнэ. Мөн улсын нөөцийн шатахууныг бүрдүүлэхдээ өөрийн танил “Оюуны ундраа” компанийн хуулийн зөвлөх гэгдэх Ж.Эрдэнэбаатарын “Энрико сервис” компаниас шатахуун худалдан авах талаар А.Даваасүрэнд амаар үүрэг өгч, улмаар ОБЕГ “Энрико сервис” компанитай гэрээ хийжээ. Үүний дараа зах зээл дээр шатахууны үнэ өссөнтэй холбогдуулан тус компаниас шатахууны үнийг нэмэх санал тавьж, улмаар 227 сая гаруй төгрөгийн илүү үнээр улсын нөөцөд шатахуун худалдан авсан хэрэгт холбогдсон юм.
Үүнээс гадна хэд хэдэн компанитай нийлж улсыг их хэмжээний мөнгөөр хохироосныг холбогдох байгууллагаас тогтоож байсан ч С.Отгонбаярын хэрэг удтал яригдсаны эцэст Өршөөлийн хуульд хамрагдсан юм. Үүний дараа Нийслэлийн прокурорын хууль цаазын итгэмжит зөвлөх Б.Бат-Орших хэргийг хянаж үзээд ЭБШХ-ийн 24 дүгээр зүйлийн 24.1.1-д зааснаар гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнгүй хэмээн үзэж С.Отгонбаярт холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон байна.

П.Даш дарга дахин давж заалдана
Харин П.Дашийн хувьд төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр худалдан авах бараа, ажил үйлчилгээний гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах журмын хуулийг зөрчин, ОБЕГ-ын барилгын их засварын ажлыг тендергүйгээр, ТӨХ-ны зөвшөөрөлгүйгээр хийж гүйцэтгүүлэн, 141.2 сая төгрөгийн хохирол учруулсан. Мөн 2004-2007 онд тендергүйгээр авто машин худалдан авч байгууллагад 44 сая гаруй төгрөгийн хохирол учруулсан. ”Алтай богд таван хайрхан” компанитай үрийн будаа худалдан авах гэрээг байгуулж, 199 сая гаруй төгрөгийн авлага үүсгэн, зах зээлийн үнээс өндөр үнэтэй худалдан авч 335 сая гаруй төгрөгийн хохирол учруулсныг холбогдох хуулийн байгууллагаас тогтоосон байдаг.
Мөн ОБЕГ-ын нөөц бүрдүүлэлтийн газрын даргаар ажиллаж байсан Л.Алтангэрэлтэй бүлэглэн түүний эхнэр Г.Оюунчимэгийн нэр дээр байдаг “АО Жаргалант” компанитай шатахуун нийлүүлэх гэрээ удаа дараа байгуулж, зах зээлийн үнээс өндөр үнээр шатахуун худалдан авч, 205 сая 420 мянган төгрөгийн хохирол учруулсан аж. Түүнтэй ОБЕГ-ын нөөц бүрдүүлэлтийн дарга асан Л.Алтангэрэл хамтран албан тушаалаа урвуулан ашигласан гэсэн үндэслэлээр холбогдогчоор татсан. Уг хэргийн анхан шатны шүүх хурал Хан-Уул дүүргийн шүүхэд өнгөрсөн есдүгээр сард болж ял оноогоод, ялыг Өршөөлийн тухай хуульд хамруулсан. Гэхдээ П.Даш дарга шүүхийн энэхүү шийдвэрийг хуульд нийцэхгүй гэж үзсэн байна. Тиймээс өөрийн буруугүйг нотлохоор нийслэлийн давж заалдах шатны шүүхэд ханджээ. Түүнчлэн ОБЕГ-ын дарга асан, комиссар П.Даш Ерөнхийлөгчид хүсэлт илгээсэн байна. Захидалд “Улс төрийн шалтгаанаар үүсгэсэн зохиомол энэ хэргийг хэрэгсэхгүй болгон цагаатгуулж, зөрчигдсөн эрх, эрх чөлөө, нэр төрийг минь сэргээхэд тусална уу” гэсэн байжээ.

ИНЕГ-ын дарга С.Батмөнх улсад учруулсан хохирлоо төлөөгүй байна
Иргэний нисэхийн ерөнхий газрын дарга асан С.Батмөнхийн авлигын гэх тодотголтой хэрэгсэхгүй болсон хэрэг байна. Тэрбээр ИНЕГ-ын даргаар анхлан ажиллаж байхдаа хандив тусламжийн журмаар иргэд байгууллага, аж ахуйн нэгжид нийт 136.7 сая төгрөг тараан өгч, улсыг хохироосон байдаг. Уг хэргийг Авлигатай тэмцэх газрын мөрдөн шалгах хэлтэст шалгаж дуусаад прокурорт өнгөрсөн аравдугаар сард шилжүүлсэн. Тэрбээр хуучнаар МАХН-ын Ардчилсан социалист залуучуудын холбооны /НАМЗХ/ шинэ жилийн “Улаан сарнай” арга хэмжээг зохион байгуулах ажилд 30 сая, “Дондогдулам” киног бүтээхэд 15 сая, “Очирваань” шүтээн залахад нэг сая, долдугаар сарын 1-ний үймээний үеэр шатсан МАН-ын барилгыг сэргээн засварлах ажилд 30 сая төгрөг хандивласан гэх зэргээр 30 гаруй аж ахуй нэгж, байгууллага, иргэдэд улсын 136.7 сая төгрөгийг тараан өгсөн хэмээн холбогдох хууль хяналтын байгууллагаас тогтоосон юм. Гэсэн ч уг хэргийг Өршөөлийн хуульд хамруулж хэрэгсэхгүй болгон түүнийг ажилд нь буцаан томилох шийдвэрийг Засгийн газар cap гаруйн өмнө гаргасан. Дээрх шийдвэрийн дараа Монголын төр үнэхээр хүчгүй болчихож дээ, ИНЕГ-т С.Батмөнхөөс өөр дарга болчих хүн байхгүй байж дээ хэмээн ёжлох нэгэн байхад төр засаг боловсролтой залуусаа дэмжиж чадахгүйгээ харууллаа гэж бухимдсан хүн олон байлаа. Уг нь ИНЕГ дээрх хохирлыг нөхөн төлүүлэхээр шүүхэд нэхэмжлэл гарган, шийдвэрлүүлэх боломжтой ч яах нь тодорхойгүй бүрхэг хэвээр үлдсэн юм.