онд хагас зуун жилийн ойн баяраа амжилтаар дүүрэн угтаж байгаа билээ. 2011 оны Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн /ДАШТ/-ээс хоёр мөнгө, нэг хүрэл медаль хүртэж, эмэгтэй баг тамирчид багаараа ДАШТ-ий гуравдугаар байрт шалгарсан нь Монголын чөлөөт бөхийн түүхэнд өмнө нь гаргаж байгаагүй хосгүй амжилт байв. Мөн чөлөөт бөхөөр өсвөрийн олимпийн аварга энэ төрж, Азийн XVI спортын их наадмаас хоёр алт, мөнгө, хүрэл медаль тус бүр хоёрыг хүртсэн гээд нийт зургаан медаль авч, түүхт их ойдоо гойд өндөр амжилтаар чөлөөт бөхийн хамт олон үнэтэй, нэр хүндтэй бэлэг барьсан билээ.

Өнөөдөр энэхүү түүхт ойн өдрийг тохиолдуулан чөлөөт бөхийн бүх үеийнхэн нэгэн дор цуглаж, амжилт ололтоо тэмдэглэх юм. Мөн 50 жилийн ойг тохиолдуулан Монголын чөлөөт бөхийн холбоо /МЧБХ/-ноос "Монголын чөлөөт бөх 50 жил" гэрэл зургийг цомгийг гаргаж байгаа юм. Энэхүү цомогт Монголын чөлөөт бөхийн хагас зуун жилийн түүхийг гэрэл зургаар харуулж урьд нь олны хүртээл болоогүй хувь хүмүүсийн архивт байсан олон түүх өгүүлсэн ховор гэрэл зургийг үзэгч олондоо толилуулж байна. Тус цомгоос анхны шигшээ багийн тамирчид, анхны олон улсын тэмцээнээс эхлээд Монголын чөлөөт бөхийн бүх үеийн бөхчүүд, дасгалжуулагч, шүүгч нарын идэр залуу нас, бэлтгэл сургуулилт, оролцож байсан дэлхий, тив, олон улсын болон дотоодын тэмцээн, нэрт бөхчүүдийн од гийсэн агшны гэрэл зургуудыг харах боломжтой юм. Монгол Улс 15 жилийн турш шургуу хөөцөлдсөний эцэст 1961 онд тусгаар тогтносон бүрэн эрхт Монгол Улсыг НҮБ-ын гишүүн орноор албан ёсоор элсүүлж байсан билээ. Монгол Улсын иргэн бүрт хамааралтай энэхүү түүхэн тэмдэглэлт үйл явдлаас хойш өдгөө хагас зуун жил өнгөрчээ. Тэгвэл НҮБ-ын гишүүн болж дэлхий дахинд Монгол Улсыг хүлээн зөвшөөрсөн 1961 онд Монгол бөхийн орон гэдгийг олон улсын спортын тавцанд мэдрүүлж, хамгийн анхдагч амжилтуудыг тогтоосон Монголын чөлөөт бөхийн спорт үүсэн байгуулагдсан билээ.

Монгол Улсад хөгжиж байгаа спортын төрлүүдээс олимпийн наадмын анхны медалиудыг авчирсан гэдгээрээ Монголын спортын түүхэнд алтан үсгээр бичигдсэн нь чөлөөт бөхийн спорт гэдгийг монгол хүн бүхэн мэднэ. Тиймээ, манай оронд хөгжиж байгаа спортын төрлүүдээс амжилтаараа чөлөөт бөх ямагт тэргүүлсээр ирсэн түүхтэй. Өнгөрсөн 50 жилд Монгол Улсын баг тамирчдаас олимпийн наадмаас 19 медаль хүртсэний наймыг нь, ДАШТ-ээс нийт 54 медаль хүртсэнээс 38-ыг чөлөөт бөхийн баг тамирчид хүртсэн нь яах аргагүй Монголын тэргүүлэгч, манлайлагч спорт гэдгийг баталж байгаа юм. Монгол Улсаас дэлхийн аварга найман тамирчин байдгаас дөрөв нь чөлөөт бөх /Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар З.Ойдов Дэлхийн хошой аварга /1974, 1975 он/, Хөдөлмөрийн баатар, Дархан аварга, Дэлхийн аварга Х.Баянмөнх /1975 он/,С.Батцэцэг /2010он/-ийн спортоор авсан юм. Чөлөөт бөхийн тамирчдаас дөрвөн бөх /Ж.Мөнхбат, Х.Баянмөнх, З.Ойдов, Д.Цэрэнтогтох/ Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар хэмээх эрхэм хүндтэй цол хүртсэн бол Ардын багш /С.Магсар, Ч.Дамдиншарав, Д.Сэрээтэр/ гурав, гавьяат дасгалжуулагч найман хүн төрж гарсан гэдгээрээ бас л бусад спортын төрлүүдийг тэргүүлдэг. Харин чөлөөт бөхийн тамирчдаас Монгол Улсын гавьяат тамирчин цолыг хүртсэн 31 хүн байдаг бол ХХ зууны манлай дасгалжуулагчаар Ардын багш Солийн Магсар, зууны манлай тамирчнаар Зэвэгийн Ойдов, зууны манлай шүүгчээр Адуучийн Басхүү нар тодорсон гэхээр үнэхээр Монголдоо тэргүүлэгч спорт гэдгийг батлан харуулж байна.

МҮОХ-ны Ерөнхийлөгч Д.Загдсүрэн өнгөрсөн есдүгээр сард Туркийн Анталья хотод болсон чөлөөт бөхийн ДАШТ -д амжилттай оролцож, медаль, олимпийн эрх авсан тамирчдыг хүлээн авч уулзсан юм. Чөлөөт бөхийн ДАШТ-ээс манай эмэгтэйчүүдийн 63 кг-д О.Насанбурмаа хүрэл медаль, эрэгтэйчүүдийн 120 кг-ийн Ж.Чулуунбат шагналт байранд орж олимпийн эрхээ авсан, харин Д.Отгонцэцэг, Б.Оюунсүрэн нар мөнгөн медаль хүртсэн. МҮОХ-ны Ерөнхийлөгч Д.Загдсүрэн чөлөөт бөхийн баг тамирчдад баяр хүргээд, ирэх олимпийн наадмын бэлтгэлээ чамбай базааж, яг ийм амжилттайгаар Лондоны олимпийн дараа уулзах ерөөл дэвшүүлсэн юм. Тиймээ, чөлөөт бөхийн бүсгүйчүүд Монголын спортын түүхэнд байгаагүй амжилт гаргаж холбооныхоо 50 жилийн ойд том бэлэг барьсан гэдгийг чөлөөт бөхийн спортод хайртай бүх монголчууд ихэд сэтгэл хангалуун байгаа билээ. Үнэхээр амагтай чалаат бөхийн тамирчид дэлхийд данслагдсан гэдгийг нотолж манай эмэгтэйчүүдийн шигшээ багтай Канад, ОХУ, Хятад, Японы шигшээ багууд хамтарсан бэлтгэл хийх урилгаа ирүүлээд байгааг МЧБХ-ноос мэдээлсэн юм. Энэхүү 2011 оны ДАШТ-ий үеэр ирэх 2012 оны нэгдүгээр сард Улаанбаатарт болох чөлөөт бөхийн "Mongolian open" тэмцээний урилгыг МЧБХ-ноос шилдэг бөхчүүдтэй 40 гаруй орны багт гардуулан өгсөн байна. "Женко" групп Туркийн Истанбулд болсон ДАШТ-ээс алтан медаль хүртсэн бүх тамирчдын зардлыг зохион байгуулагч болох Монголын тал даахаар болсноо энэ үеэр мэдэгдсэн. Ийм боломжийг олгосноор дэлхийн шилдэг тамирчид Монголын дэвжээнд хүчээ сорих сайхан завшаан тохиож байна.

Монголын чөлөөт бөхийн холбоо үүсч байгуулагдсаны 50 жилийн ойн баярт FILA-гийн ерөнхийлөгч болон шүүгчдийн зөвлөлийн дарга тэргүүтэй чөлөөт бөхийн спортын нэр хүндтэй хүмүүс ирж оролцож байгаа нь Монголын чөлөөт бөхийн тамирчид өнгөрсөн 50 жилд чамгүй амжилт гаргасан, цаашдаа ч энэ амжилтаа ахиулна гэдэгт итгэж байгаагийн илэрхийлэл гэж болно . Мөн ОХУ-ын шигшээ багийн дасгалжуулагч Миндиашвили болон алдарт бөх Сайтиев тэргүүтэй дэлхийн олон орны шилдэг бөхчүүд Монгол оронд хүрэлцэн ирэхээ амалсан юм. Өчигдөр "Монгол ньюс" компанийн мэдээллийн төвд Монголд Чөлөөт бөхийн спорт үүсч хөгжсөний 50 жилийн ойд зориулсан хэвлэлийн бага хурал зохион байгуулсан юм. Энэ үеэр Монгол Улсын гавьяат тамирчин, ДАШТ-ий мөнгө, хүрэл медальт, чөлөөт бөхийн алтан үеийн шилдэг тамирчдын нэг Ц.Нацагдоржтой уулзаж сэтгэгдлийг нь авсан юм.

-Юуны өмнө танд Монголд чөлөөт бөхийн спорт үүсч хөгжсөний 50 жилийн ойн баярын мэнд хүргэе?
-Баярлалаа.

-Та хэдэн оноос чөлөөт бөхөөр хичээллэсэн, хэчнээн ДАШТ, олимпийн наадамд оролцож хүчээ сорьж байв?
-Би 1967 оноос л чөлөөт бөхийн спортоор хичээллэж эхэлсэн. Дэлхийн аваргад зургаан удаа оролцсон, нэг мөнгө, нэг хүрэлтэй. Бусдад нь шагналт байрт шалгарч байлаа. Олимпийн наадам гэвэл гурван олимпийн дэвжээнд хүч үзсэн. Харин олимпийн дэвжээ надад нэг л эв нь таарахгүй, одгүй гэх юм уу даа, тийм л байсан даа.

-Та анх яаж яваад чөлөөт бөхийн тамирчин болсон юм бол?
-Цэргийн албанд очоод л гайгүй бариллдаг байсан юм болов уу, шигшээгийн дасгалжуулагч Д.Лодой багш агсан /Булган аймгийн Сайхан сумын уугуул/ намайг тоож чөлөөт бөхөд оруулж хөлийг минь дөрөөнд хүргэсэн юм. Энэ багшаараа би үргэлж бахархаж хүндэтгэн дурсаж явдаг хүн дээ. Би чинь 21 насандаа л бөхийн спортоор хичээллэсэн. Одооны тамирчид бараг зодог тайлах үе шүү дээ. Тэгэхээр тэр үеийнхэн яс сайтай, байгалиас харамгүй өгсөн эрч хүч байсан юм болов уу...

-Та бас ахмадын дэлхийн хошой аварга цол хүртсэн байхаа?
-Би 1995 онд 55 настай байхдаа чөлөөт бөхийн ахмадын Дэлхийн аварга болж байлаа. Тэгээд дараа жил нь Дэлхийн хошой аварга цол хүртсэн. харин 1997 онд 57 настайдаа ахмадын ДАШТ-ий мөнгөн медаль хүртсэн. Энэ амжилтаараа би өөрөө төдийгүй миний үр хүүхэд, найз нөхөд, чөлөөт бөхийн хамт олон маань бахархаж байдагт үнэхээр баярлаж явдаг юм. Чөлөөт бөхийн үе үеийн тамирчид, дасгалжуулагчид, шүүгчид, холбооны удирдах нөхдүүд, чөлөөт бөхийг дэмжигч монголын ард түмэндээ чин сэтгэлийн халуун баяр хүргэж, аз жаргал, эрүүл энх, спортын өндөр амжилтыг хүсэн ерөөж байна. Өнөөдөр МЧБХ-ны ерөнхийлөгчөөр Л.Чинбат, хүндэт ерөнхийлөгчөөр Монгол Улсын гавьяат тамирчин, Японы мэргэжлийн сүмо бөхийн Их аварга Д.Дагвадорж, тэргүүн дэд ерөнхийлөгчөөр Монгол Улсын аварга Д.Сумъяабазар, Удирдах зөвлөлийн гишүүдээр Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар Х.Баянмөнх, З.Ойдов, Б.Болд нарын нэр хүндтэй, хариуцлагатай хүмүүсээр удирдуулсан тус холбооны эн тэргүүний зорилт нь 2012 оны Лондонгийн олимп билээ. Монголын чөлөөт бөхийн тамирчдын хувьд энэ жил амжилтын хаалга нь нээгдчихээд байгаа гэж болно. Сайн үйлс бүхэн дэлгэрэх болтугай.

Д.Өлзийсайхан