байгалиас заяасан зайлшгүй үйлдэл бөгөөд ертөнц дахинд нэгэн шинжтэй ч Монголчуудын хувьд өвөрмөц зан үйл, нарийн дэг журамтай явж иржээ. Энэ нь дэлхийн улс орон бүрийн нийгмийн байгуулал, үндэсний зан заншил, байгаль, цаг уурын байдлаас шалтгаалж эхлэх насны байдал, нөхцөл хандлага нь ялгаатай байдагтай холбоотой.

    Нүүдэлчин монголд урьд нүүдлийнхээ ахуй нөхцөлд нөлөөлөгдөн хүүхэд, залуучуудын бэлгийн бойжилт, бэлгийн харьцаанд арай эртэвтэр эхэлж заримдаа задгай шинжтэй. Гэхдээ Монголчуудын энгэр зөрүүлэх ёс нь хэдийнээс нарийн журамтай ариун нандин зүйл байсан. Нэлээд түрүү үед бидний өвөг дээдсийн бие өсгөлүүн байх үед 15 наснаас эхлэн энгэр зөрүүлдэг байснаа 16 наснаас болж сүүлдээ 18 нас хүрч гэрлэх тухай хуульчилсан. Энэ талаар монголчуудын хамгийн их эрхэмлэн баримталдаг ёс бол энгэр зөрүүлэх эсэх асуудлыг эмэгтэй хүн зөвшөөрөөгүй цагт эр хүн шахаж албадаж, хүч түрэмгийлж болохгүй, бага насны хүүхэдтэй энэ талаар ойртохыг цээрлэж, жигшиж ирсэн уламжлалтай.

    Эмэгтэй хүн айлын бэр болохоосоо өмнө эр дагаж айлд очиж хонох, эцэг эхийн дэргэд эр хүнтэй өвөрт нь орж унтахыг цээрлэдэг байжээ. Одоо хот төв газрын зарим охид хүүхнүүдэд энэ бол юу ч биш. Жинхэнэ журамт монгол бүсгүй амьдралынхаа ханьтай болтлоо бусадтай энгэр зөрүүлэхийг тэвчдэг ёстой. Улмаар хүний эхнэр нөхөр болсноос хойш өдрийн од шиг хааяа бусдад хормой сөхөхийг хүний л ёс юм гэж үздэг ч ер нь завхайрахыг жигшдэг. Монголчууд XII-XIX зууны үед хүчирхэг байсны нэг үндэс маш чанга нарийн дэг ёс, өндөр сахилгатай байсных. Тэр үед эхнэртэй эр хүн өөр хүнтэй ойртвол сайн сүүтэй үнээгээр торгодог, энэ явдал давтагдвал уг нутгаас нь хөөн цөлдөг. Хэрэв цэрэг дайнд явсан хүний эхнэртэй ойртсон байвал цаазаар авдаг байсан гэдэг. Ер нь энгэр зөрүүлэх ёсны тухайд монголчууд шиг тийм нарийн ёстой ард түмэн цөөн байдаг. Эр, эмийн цэвэр ариун ёс нь хүн хүнээ хайрлах, хүндэтгэх хүн ёсны ухаан юм. Монголын нэгдсэн тулгар төрийн "Их засаг" хуулинд эр эмийн зүй бус үйлдлийг гэмт хэрэгтэнтэй адил жигшин цээрлэл үзүүлдэг байжээ.

    Жишээ нь: Хэн бусадтай самууран явалдваас эхнэртэй эсэхийг ялгаварлахгүйгээр цаазлах.

1540-1586 онд зохиогдсон Алтан ханы цаазад :

-эхнэр хүнийг татваас, хувцсыг нь урваас морь, үхэр ав;

-ор дэвсгэрээс нь татваас ёсоор торго;

-цэвэр бага охиныг гутааж, эцэг эх нь хүргэнд барьж өгвөөс цаазтай гэжээ.

Бэлгийн харьцаанд орохыг хориглосон үе цаг, нөхцөл:

    Энгэр зөрүүлж, үр тогтооход хориглох үе, өдөр,жил.

-          хүчтэй салхи, аадар бороо, газар хөдлөлтийн үе,

-          хурц гэрэл, сэтгэлийн хэт хөөрөл, саатал (уурлах, баярлах, айх, цочих, гашуудах гэх.мэт)

-          мэнгэ голлох,

-          жил орох,

-          час өдөр, од гариг болон улаан, улаагчин өдрүүд,

-          жилийн дөрвөн улирлын эхний хоног,

-          өвлийн нар буцсаны дараахь улаан хулгана, улаагчин үхэр өдөр,

-          зуны нар буцсаны дараахь цагаан бич, цагаагчин тахиа өдөр,

-          нууцын харш жилтнүүд (хулгана туулайтай, үхэр бартай, луу могойтой, нохой гахайтай, морь тахиатай, бич хоньтой нууцын харш байдаг),

-          нэр хиртэж байх үе,

-          сар хиртэх үе,

-          тэнгэрийн дуу, аянга цахилгааны үе,

-          солонго татсан үе

-          тэргэл сартай ба битүүн, шинийн нэгний өдрүүд,

-          шөнө дундын үе,

-          яарсан зэрэг. ("Хүмүүс" сонины 2000 оны 3 дугаараас)

    Эр, эм хоёрын харьцаж үр тогтоохыг хориглосон үе, цаг, мөчлөгийг зөрчих нь гарах хүүхдийн оюун ухаан, бие эрхтэн, өрх бүлийн аз жаргал, заяа хийморь доройтох нөлөөтэй гэж үзэж ирсэн уламжлалтай.
    Эрүүл саруул үр хүүхэд олох хамгийн зохистой үе нь өмнө дурдсан тохиолдлуудаас бусад нөхцөлд эрэгтэй, эмэгтэйн бие эрүүл чийрэг, сэтгэл санаа тайван, чөлөөтэй нөхцөлд тухайлбал: шөнө дундаас хойш тэгэхдээ үүр цайхаас өмнөх хугацааг гэдэг.

   Хөгшчүүл үр олох гэж буй үедээ эр, эм хоёулан "тэр шиг, ах шиг сайхан хүүхэдтэй болох юмсан гэсэн нэгэн үзүүрт сэтгэлээр хандвал чухал гэдгийг шууд биш ч гэсэн сургамжилсаар иржээ.

Энэ цээрийг зөрчвөл...

    Шөнө дунд олдсон хүүхэд харах, сонсох, хэл ярианы согогтой,
    Айж сандарч, ядарсан үед олдсон хүүхэд аймхай, дорой, уцаар зантай,
    Нууцын харш жилтнүүдийн дундаас гарсан хүүхэд өвдөж бэртэх, богино наслах гэмтэй болдог зэргийг сургамжилсаар иржээ. Анхаарах л хэрэгтэй дээ.

Тулгар эх - энэрэх ёсноос

Жирэмсэн болсноо мэдснээс хойш хамгийн гол нь уур уцааргүй, тайван байх ёстой. Энэ үед:

    Малын шинэ махны шөл ууж, чанасан мах барьж хий хуйгаа тарааж байх;
    Хүнд хүчир юм өргөж болохгүй;
    Хэт гашуун юм идэхийг цээрлэнэ;
    Хүүхдийн 3 сартайгаас нь морь унахаа багасгадаг. Учир нь ураг бүрэлдэж эхлэж байдаг онцлогтой;
    Эх болох гэж буй (эх хүн) доошоо харж унтаж болохгүй, дээшээ харж унтвал илүүтэй сайн;
    Дээлийн бүс (орчин цагт тэлээ)-ийг чанга биш, сулхан бүслэх;
    Тэмээний болон тарваганы мах идэхийг хатуу цээрлэдэг;
    Дулаан хувцаслах;
    Цагаан идээ голчлон идэхийг эрмэлзэх, тостой зүйл бага идэж байвал сайн.

Эмэгтэй хүн бие тулгар болсон үед нөхөр (эр хүн) хамгийн гол үүрэгтэй. Тодруулбал:

    Эхнэрээ тогоо, шанага барьж чадахгүй бол нөхөр нь түүнийг орлон хийх;
    Эхнэрээ уурлуулахгүй, цочоохгүй байх;
    Аль болох архи, тамхи хэрэглэхгүй;
    Эхнэрийнхээ хажууд байж, түшиг болж сэтгэл санаагий нь ариун, тайван, баяр баясгалантай байлгахын төлөө хичээх.

Эхийн хэвлий дэх хүүхэд 3 сартай байх үедээ биеийнх нь эрхтэн нь бүрэлдэж, 5 сартайгаасаа хөдөлж эхэлдэг. Энэ үед эх хүн аль болох байнгын хөдөлгөөнтэй байх хэрэгтэй байдаг.

Эх хүн хүүхэдтэй болсон мөчөөсөө хөдөлгөөн ихтэй байвал хэвлий дэх хүүхэд эрүүл бойжих ба зүрх судас нь хэвийн үйл ажиллагаатай, ой сайтай сэргэлэн хүүхэд гарна гэдэг. Ер нь ч тийм дээ.

   Хүүхдээ 4 сартайгаас нь хойш нөхөр хүн эхнэрээсээ тусдаа унтах хэрэгтэй гэдэг. 8 сартай хүүхэд эхийнхээ үйлдлийг бүрэн мэдэрдэг болдог. Энэ үед нөхөр (эр хүн) нь эхнэрээ илүүтэй анхаарч асарч, тайван, уур уцааргүй, үргэлж баяр баясгалантай, тайван байлгах нь чухал гэж үздэг.