үйлчилгээнд явдаг байвал хэрэгцээгээ хангаж чадах юм гэсэн. Гэтэл Нийтийн тээврийн газрынхны өнгөрсөн жил гаргасан судалгаагаар Улаанбаатарт 19 аж ахуйн нэгжийн 551 такси үйлчилгээнд явдаг байна. Дээр нь хаяг, дугаараа өөрчилчихсөн хувь, хувьсгал нь мэдэгдэхгүй нөхөд мэр сэр бий гэнэ. Гэсэн ч олон улсын жишгээс бараг тав дахин бага гэхээр өглөө, оройд ажил, гэр рүүгээ явах гэж такси хайн, ундууцдаг нь бидний түмэн зөв байгаа биз. Гараа өргөсөн хүмүүс нэгнээсээ өрсөн такси барьчих санаатай урд, хойноо орон “муур хулгана” болж тоглохыг нийслэлийн хаанаас ч харж болно.

Сүүлийн үед бүр амар, такси дуудлагын утаснууд зогсоо чөлөөгүй яриад, хааяа нэг утсаа авахаараа оператор нь “Түгжрэлтэй учраас наад газар руу чинь очих боломжгүй” гэсэн хариу өгчихнө. Нийслэлийн замын түгжрэл гэгч “шүдний өвчин”-д хамаг цагаа зарцуулдаг учраас хүмүүс оготнын нүхээр ч ороод гарах сүйхээтэй таксиныхны эрэлд хатдаг. Аргаа барахдаа иргэд хувийн машинд сууж, мөнгө төгрөг болоод сэтгэл санааны гүн хямралд ордог. Зорчигчоо очих газарт нь хүргэж, өгсөн 20 мянгыг нь задлахаар авснаа буухаар зэхэж хаалга онгойлгонгуут нь түлхчихээд, мөнгийг нь аваад талийдаг хүний үнэргүй зан тэднээс л гарна. “Бөмбөгөр” худалдааны төв орчмоос III, IV хорооллын чиглэлд ганц автобус явдгийг далимдуулж, хувийн машинууд тэндээс чилийтэл хүлээлгэж байж тав таваар нь хүн тээж, тус бүрээс нь 2000 төгрөг шуухаа “Чадаж байгаа юманд арга алга” гэж онгирно. Энэ мэтээр хувиараа халтуур хийгчид ёстой л “халтуур” нэрэндээ таарсан үйлчилгээ үзүүлдэг.

Мэдээжийн газарт явчихаад илүү мөнгө нэхнэ, өгөхгүй бол хорвоогийн хамаг муу үгээр хэлнэ. Дээрээс нь унааных нь орчин нөхцөл гэж авах юмгүй. Тоос шороо, хир тортог, түлш шатахуун сэнгэнүүлээд л. Олигтойхон хувцастай бол машинд нь суух нь битгий хэл холуур өнгөрмөөр. Даанч таксигүйн зовлонгоор тэднийг царай алдахад хүрдэг. Гэтэл хувиараа халтуур хийж, таксиныхны орон зайг булааж байгаа хувь хүмүүсийг зогсоох эрх нийтийн тээврийн байцаагч нарт байхгүй, хууль эрх зүйн орчин бүрдээгүй учраас яаж ч чаддаггүй гэсэн өрөвдөлтэй хариу сонсох бас л таагүй. Эцэст нь явж явж энэ бүхэн зорчигч бидний хэрэглээний боловсрол дутсанаас болсон гэх хачин тайлбар ч сонсов. НТГ-ын ажилтны хэлснээр бол Бид өөрсдөө хувийн машиныг “сонгож” суугаад байгаа учраас байдал энэ хүртэл туйлширсан юм байх. Уг нь бол такси нь байгаад түүгээр үйлчлүүлэхэд даатгалтай учраас наад зах нь амь нас, эрүүл мэндээрээ хохирохгүй гэдгийг хүмүүс мэднэ шүү дээ. Гагцхүү дуудлагын тусгай дугаар руу залгахаас нааш морилж ирдэггүй такси гээч унаа нүдний гэм болчихоод байхад бид яах билээ.

Нийтийн тээврийн газрынхан энэ сарын 24-нөөс дээрх 19 аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагаанд хяналт тавьж, такси үйлчилгээний стандартыг мөрдөж байгаа эсэхийг шалгаж эхэлжээ. Таксинуудын бүхээг дээрх нэр хаягийг байршуулах, тоолууржуулахаас эхлээд жолооч нарын хувцас хэрэглэлийг шалгах ажил нөгөөдөр дуусах юм байна. Тус газрын Диспетчерийн албаны гэрээний мэргэжилтэн З.Цэвээндорж “Шаардлага хангасан компаниудтай ирэх даваа гаригаас шинэчилсэн гэрээгээ байгуулж, саяхан шинээр байгуулсан 10 зогсоол дээрээ таксинуудыг нь хуваарилна. Тэнцээгүй газруудын оронд “Улаанбаатар такси тээвэр үйлчилгээ” компанийн таксинуудыг нөхөж үйлчилгээнд гаргах төлөвлөгөө бий. Ямар ч гэсэн нийслэлд такси үйлчилгээний хүртээмжийг нэмэгдүүлэх шаардлага их байгааг бид мэдэж байгаа. Тиймээс шаардлагатай арга хэмжээнүүдийг шат дараалан авна. Гэхдээ энэ бол цаг хугацаа шаардах ажил” гэв. Түүнчлэн такси дуудлагын үйлчилгээг үнэгүй болгох, эсвэл аль болох хямд тарифтай утас ажиллуулах талаар аж ахуйн нэгжүүдтэй ярилцаж байгаа, “Номгон санчир” авто сургуульд зөвхөн таксины жолооч нарыг мэргэшүүлэх сургалтад суулгах тухай ч тэрбээр хэлсэн. Энэ сайхан мэдээ тийм ч хурдан хэрэгжихгүй тул “Болно доо” гэсэн итгэл тээн, хүлээхээс. Улаанбаатарт таксины хүрэлцээ хангалтгүй байгаагийн гол шалтгаан жолооч олдохгүй байгаатай холбоотой.

Өнгөрсөн жил “Улаанбаатар такси тээвэр үйлчилгээ” компанийнхан будаг нь ханхалсан 800 таксигаа их жанжны талбайд хүлээн авах ёслол сүр дуулиантайхан болж байсан. Өдгөө тэдгээрээс ердөө 205 нь үйлчилгээнд явдаг ч энэ нь хаанаа ч хүрэлцдэггүйг учирлав. Бусад нь эзнээ хүлээгээд, уяан дээрээ дүүхэлзэж байгаа аж. Авто тээврийн газрын Хяналт шалгалтын хэлтсийн дарга С.Батболд саяхан нэг хэвлэлийн хурал дээр “Хамгийн багадаа так сины 200 жолооч ойрын үед хэ рэгтэй байна. Гэтэл таксигаар үйлчилгээ эрхэлдэг аж ахуйн нэгжүүдэд ажилд орохоор ирсэн жолооч нар шаардлага хангахгүй байна гэсэн гомдол байнга ирдэг. Тийм учраас жолооч нарыг мэргэшүүлэх сургалтад үнэгүй хамруулаад, ажлын байраар хангах талаар шат дараатай ажлууд зохион байгуулах шаардлагатай байна” хэмээсэн. Техник мэдэхгүй жолооч нарын балгаар цоо шинэ цагаан алаг “Элентра”- нуудаас эвдрэх нь эвдэрч, зарим нь шатаад хэдхэн сарын дотор гурав нь хэрэглээнээс гарах дээрээ тулсныг ч тэрбээр энэ үеэр хэлсэн юм.

Дээрээс нь замаа мэдэхгүй хөдөөгийн жолооч нараас болоод иргэд цаг, мөнгөө дэмий үрж, баахан бухимддаг. Уг нь бол таксины жолоочид наад зах нь англи хэлний анхан шатны мэдлэгтэй байх, нийслэлийн газар зүйн байршлыг тодорхой илэрхийлсэн товхимлыг биедээ авч явах шаардлага тавьдаг. “Улаанбаатар такси тээвэр үйлчилгээ” компанийнхан хэн дуртайд нь 21 сая төгрөгийн үнэтэй машинаа өгөөд явуулчих хэцүү гэдэг нь үнэний ортой дог. Уг нь шаардлагад нь тэнцээд, тус компанид ажилд орсон жолооч сарын 140.400 төгрөгийн цалинтай юм байна. Өдөрт 25 мянган төгрөг байгууллагадаа төлөөд, илүүг нь өөрсдөө цалин дээрээ нэмж авна. Сайн ажиллаж чадвал сарын 400 мянган төгрөг, түүнээс ч илүү цалин авах боломж бий гэдгийг маркетингийн албаныхан нь хэлсэн. “Бид аль болох 800 таксигаа бүгдийг нь үйлчилгээнд гаргахаар үе шаттай арга хэмжээ зохиож, баазаа өргөтгөхөөр хичээж байгаа. Түүнчлэн одоо үйлчилгээнд явж байгаа таксинуудаа боломжоороо нийслэлийн хүн амын төвлөрөл ихтэй газруудад тарааж байршуулахыг зорьдог” хэмээв. Гэхдээ л энэ үг амьдрал дээр тэс өөр.

“Улаанбаатар” их дэлгүүр, “Чингис хаан” олон улсын нисэх буудал, Үндэсний соёл амралтын хүрээлэн, томоохон зочид буудлуудын үүдэнд л зогсдог ганган “амьтдыг” эдлэх хувь бүх нийслэлийнхэнд адил тэгш биш байна. Манайдаа энэ чиглэлийн үйл ажиллагаа явуулдаг газруудаас арай дөнгүүр нь болох тус компанийн таксигаар үйлчлүүлэхийн тулд заавал утсаар дуудлага өгнө. Дуудлагын такси явсан замаасаа гадна дуудлагын хөлс болох 1000 төгрөг нэмж авдгийг бид мэднэ. Дээрээс нь эднийх эхлэлийн мөнгө буюу эхний 1-2 км-ийг 1000 төгрөгөөр тооцдог. Энэ бол дэлхийн жишиг учраас үүнийг цаашид шинэчилсэн гэрээ байгуулах бүх компанид хэрэгжүүлнэ гэдгийг Нийтийн тээврийнхэн хэлсэн. “Эрүүл мэнд, амь насаараа дэнчин тавьж байгаа учраас мөнгө төгрөг нь яахав, гол нь соёлтой, боловсон, найдвартай таксинуудаар үйлчлүүлэх юмсан” гэсэн хүсэлтэй иргэн нийслэлд олон бий. Хэрэгцээ байгаа учраас л хувийн машинууд таксинд яваад, халтуур хийгээд байна шүү дээ. Угтаа бол Улаанбаатар таксигүй биш, байна. Гэтэл жолооч алга. Уг нь одоо цагт хүн болгон шахам жолооны үнэмлэхтэй. Гагцхүү тэднээс даруйхан мэргэшүүлээд таксины жолооч нарыг нэмэгдүүлмээр байна.

Л.ГАНЧИМЭГ