Христ лал, буддизм, хинди гээд шашин, шүтлэгийн эрх чөлөөт манай нийгэмд эдгээр шашины урсгал чөлөөтэй нэвтэрдэг. Гэхдээ тэдний сайн ба муу талыг төдийлөн сөхдөггүй. Тиймдээ ч гудамжны орон гэргүйчүүд тэдгээр сүм, хийдэд ихэвчлэн орж, гарч байдаг.

Мэдээж ядуу буурай орны иргэдэд дэмжлэг үзүүлэхүйц сайн тал нь энэ байж болох юм. Эсрэгээрээ нийгмийн үзэлд асар сөрөг үзэгдэл дагуулдаг тухай Их Британийн нэгэн хэвлэлд онцлон бичжээ. Ингэхдээ манай улсаас жишээ авсан байх юм.
Тухайлбал, номлогчдын клуб гэгддэг нормоны үзэлтнүүдийн тухай дэлгэрүүлэн бичжээ. Нормон гэдэг нь үндсэндээ христийн цэвэр шүтлэг биш аж. Учир нь нормоны үзэл нь Есүсийг амьд байсан онолд дулднйдвал, түүнийг дагагчдын нэгийг шүтэх үзэл гэнэ.

Юу гэхээр, Есүс христийн цэвэр номлолоор даган дууриагч үзлээ хэрэгжүүлдэггүй гэгддэг аж. Христийг нэг дагалдагчийг хэт шүтсэн буюу түүнээс үлгэрлэн дууриах үзлийн хамгийн том жишээ аж. “Сандэй Миррор”-т онцолсноор бол Азид нормоны үзэл дэлгэрэх хандлага өндөр байдаг аж.

Японд сүүлийн 30 гаруй жил нормоны үзлээр амьсгалагсад баян, тансаг амьдардаг гэх судалгаа бий. Харамсаптай нь учир битүүлэг үхэл, ер бусын нэг хэв загварын амиа хорлолтын дараа тус улсын хуулийнхан энэ шашныг мөрдөж эхэлжээ. Гэтэл нормоны урсгалд хэт итгэгсэд шинээр элсэгчиддээ маш их урамшуулал олгосны дараа тэдний амь насаар шан харамжаа буцаан авдаг байжээ.

Үүнийг Японы прокурорын байгууллага баримттай дэлгэж, уг шашны удирдагчдыг хуулийн хариуцлагад татсан байдаг.

Үүнээс хойш Токио, Саппоро зэрэг томоохон хотуудад нормоны үзлээс татгалзахыг уриалсан хууль баталжээ. Дэлхийн ихэнх улсад аливаа шашныг шахан гадуурхах үзэл байдаггүй учраас нэг мөсөн хориглох шийдвэр тэр бүр гардаггүй. Харин мусульманы хэт даврагсад болон лал, хиндичүүд энэ байдлыг тэвчдэггүй.

Өөрөөр хэлбэл, Арабын орнуудад лалаас өөр шашин давамгайлсан он цагийн хэлхээс аль 5000 жилийн өмнөөс л байгаагүй. Үүнээс үзэхэд Их Британийн сонинд өгүүлснээр манай улсад нормоны чимээгүй дайралт нүүрлэхэд хэт ойртсон байгаа юм.
Энэ нь нийгэмд шууд механик үйлдлээр тодрохгүй ч оюун санааны тахлаар илэрдэг гэдгийг шашин судлаачид баталжээ. Тиймээс нормоны шашин Монголын нийгэмд аюултай гэдэгт эргэлзэх хэрэггүй аж.

ЭНД ТЭНДГҮЙ СҮМ, ШАШНЫ БАРИЛГУУД СҮНДЭРЛЭХ БОЛОВ
Улаанбаатарт олон зовлон бий. Түүний нэг газрын маргаан. Захиргааны хэргийн шүүхэд энэ төрлийн гомдлын мөр хөөсөн шүүх хуралдаан өдөр бүр л болж байдаг.

Үүний үрээр газар олгогчид болон шийдвэр гаргагчдын луйвраар томчууд бүгд хөлжиж амжсан. Гэтэл “Чоно борооноор” гэдгийн үлгэрээр нийслэлийн “А” зэрэглэлд байршилтай хэд, хэдэн шашны тодотголтой барилга байдаг. Дээр, дооргүй үнэ, мөнгө ил тод хаяад ч хотын төвийн “А” зэрэглэлийн бүст газар олж авна гэдэг хэцүү.

Харин шашныхан бол чадаад байна. Тэд сайн үйлс, хүмүүнлэгийн зорилгоор олон тооны байршил сайтай обеькт нийслэлийн энд, тэндгүй бариад авчихсан. Харин тэднийг яг зорилгынхоо шугамаар үйл ажиллагаагаа явуулдаг талаар мэргэжлийн байгууллагууд хяналт, шалгалт хийж байсан удаагүй.

Мөн шашны барилга, байгууламжтай холбоотой шүүх хурлын сураг ойрын хэдэн жилдээ л дуулдаагүй. Үүнээс үзэхэд харийн шашин дэлгэрүүлэгсэд нутаг дэвсгэрийн төлөө “дайтдаг” улаанбаатарчуудаас хол байдаг аж. Үнэхээр тэднийг шалгаад үзэхэд буруудахгүй болов уу.

Христийн цуглаан, хиндичүүдийн мөргөл, лалын залбирал гээд үндэстний буддист соёлоо хольж хутгасаар буй монголчуудад шашны үзэл хэт зөөлдөөд байдаг нь оргүй зүйл биш мэт. Түүнчлэн, Монгол Улсын төр, сүм, хийдийн харилцааны
тухай хуулийн хоёрдугаар бүлгийн дөрөвдүгээр зүйлийн 8-д зааснаар “Лам санваартан нарын үнэмлэхүй тоо, сүм хийдийн байршлыг төрөөс хянан зохицуулна” гэжээ.

Харин тоо, тоймгүй баригдаж, толгой дараалан нэмэгдэж буй сүм хийд, лам санваартныг нарийн хянах хэрэгтэй мэт.

СҮМИЙН ХАНДИВ НЭРЭЭР ОРЛОГО ОЛОГСОД
Нийслэлд үйл ажиллагаа явуулдаг ямар ч христийн сүмд хандив цуглуулдаг гэвэл хилсдэхгүй. Долоо хоног бүр цуглаан зохион байгуулсны дараа хандивын “сав” аялуулж үүндээ хүссэн мөнгөө хийхийг санал болгодог.

Гэхдээ шинэ гишүүдээс л “мөнгө хураадаг”. Долоо хоногт болж байгаа цуглаан бүрийн дараа хандивын “сав” аялсаар байдаг. Харин олсон мөнгөөр сүмийн санхүүжилт, бусад асуудлаа шийддэг аж. Гэтэл эдгээр шашны байгууллагууд манайхаас албан ёсны зөвшөөрөл авахдаа иймэрхүү мөнгө хураах болон хандив зэрэг асуудлаар ярилцдаг болов уу.

МОНГОЛД ШАШИН ТҮРГЭН ДЭЛГЭРЧЭЭ
Манай улс 2010 оны хүн ам, улсын тооллогод шашин шүтлэгийн асуулт нэмж оруулсан нь монголчуудын шашин шүтлэгтэй иргэдийн тоог нарийн гаргах боломж гарч ирсэн байдаг. Монголын нийт хүн амын шашин шүтлэгийн төлөв байдлын талаар хийсэн тоотой хэдхэн судалгаа байдаг аж.

Одоогоос 30 гаруй жилийн өмнө буюу 1970-1980-аад онд Шинжлэх ухааны академиас хөдөлмөрчдийн шашин, шашингүйн үзэл, хүмүүжлийн асуудлаар социологийн судалгааг тодорхой үе шаттайгаар тогтмол явуулж ирсэн аж.

Харин улс орны хөгжлийн чиг баримжаа үндсээрээ өөрчлөгдөн, хүн амын шашин шүтлэгийн байдалд гэнэтийн эрс өөрчлөлтүүд гарах болсон шинэ нөхцөлд буюу 1994 онд Монгол Улсын хүн амын шашин шүтлэгийн төлөв байдлыг тодруулах зорилгоор Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн тамгын газар, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн захиалгаар 1600 хүнийг хамруулан социологийн судалгааг анх хийжээ.

Уг судалгааны асуултыг шинэчлэгдсэн нөхцөл байдалтай уялдуулан нэмэлт зарим асуулттайгаар 2003 онд Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн Ажлын албаны захиалгаар “XXI зууны эхний Монгол дахь шашин шүтлэг ба үндэсний аюулгүй байдал” сэдвээр дахин судалгаа явуулсан нь одоогоор энэ чиглэлд хийгдсэн сүүлчийн дорвитой судалгаа болж байгаа юм.

Хэдийгээр Хүн ам, орон сууцны тооллогод шашины талаар ганцхан асуулт оруулсан боловч өмнөх хоёр судалгааны дүн мэдээтэй харьцуулах боломжийг бидэнд олгож байгаа аж. 2003 оны байдлаар шашин шүтдэггүй иргэд 77.8, харин шүтлэгтэй иргэд 22.9 хувийг бүрдүүлж байжээ.

Тэгвэл 2010 оны сүүлчээр хийсэн судалгаанд шашин шүтэгчид 38.6 хувиар нэмэгдсэн байна. Энэ нь тоон үүднээс авч үзвэл харьцангуй бага тоо мэт боловч, нийгмийн хамааралд эрчимтэй өсч буй шашин, шүтлэгийн “масс”-ыг олж харж болно. Харин шашин хүчтэй дэлгэрч буй уг байдалд болгоомжтой хийгээд бодлоготой алхам барих нь нийгмийн оюун санааны “мөргөлдөөн”-өөс сэргийлдэг аж.

Т.Батсугар
Эх сурвалж: “Нийгмийн толь”