тэдгээр улс гүрний иргэд алхам тутамдаа "Уучлаарай, Өршөөгөөрэй та минь" гэсэн хувь хүний хүмүүжил, соёлын шалгуурыг илэрхийлсэн үгсийн сэтгэл харамгүй хэлдэгсэн. Зарим үед бол жаахан даруухан, бүрэгдүү монгол хүмүүст бүүр яршигтай ч юм шиг санагдах нь бий. Дорнын зан араншин, ёс зүй, амьдралын удам, угшил, гарвал, соёл, үйл давамгайлсан манай эх орны хүмүүс тэгж амь зуулгын алхам тутамдаа "Уучлаарай", "Өршөөгөөрэй" гээд бөхөлзөөд, нум шиг нугарч, нугас шиг нахилзаад намбалзаад байдаггүй нь үйлийн үргүй үнэн. Тэгээд ч зарим орны хүмүүс шиг манж араншин эсгэж, үнэн чин сэтгэлээсээ биш хуурамч соёлтой хүний дүр төрхийг үүсгэн илтгэж байх нь монгол хүмүүний хувьд илүүц байдаг биз ээ. Хүмүүс бид гэм буруутай хэн нэгнийгээ уучилж, өршөөхөд хүнээс их гүн ухаан, асар тэсвэр, тэвчээр, харилцааны болоод соёлын эв дүй, уучлах уу эс өршөөх үү хэмээн удаан бодож эрэгцүүлэх шаардлага гардаг байна. Хэн нэгэн хүнээс уучлал, өршөөл эрэх нь цаад хүндээ бол ямар ч алдар цол, гавьяа шагналаас үнэ цэнтэй зүйл болж, тэр хүнийхээ сэтгэл зүрхэнд өглөөний дулаан наран мандуулж, өөртөө бол гэм буруугаа цайруулж цагаатгаж байгаа эрхэм чухал үйл явдал болдог байна. Баримт түшиж эрэгцүүлбэл яасан юм бэ? Нэгэн хүний их эмч, энэрэнгүй үйлстэнд том гай тохиож, үйлийн үртэй зовнил болжээ.

Түүний дунд хүүг 2008 онд гол замаар ногоон гэрлээр гарч явах үед нь шал согтуу жолооч Зо гэгч нь час улаан гэрлээр галзуурсан мэт маш хурдтай давхиж өнгөрөхдөө мөргөж, ухаан санаа алдуулж, үсэргэн унагаад, цааш нь унасан биен дээгүүр нь машинаараа давхин гарч, аарцаг, цээжний бүх ясыг үйрүүлэн, хос бөөр зүрхийг нь няц, бяц дайрснаас хөөрхий тэр хүний их эмчийн дунд хүү газар дээрээ алтан амь, залуу насаа дэндүү харамсалтайгаар алджээ. Согтуу жолооч Зо гэгч нь машин дотроо олуулаа, цөмөөрөө хэтэрхий согтуу байсан болоод хүн дайрч амь насыг нь егүүтгэснээ юман чинээнд ч тоохгүй, эмгэнэлт ослын замаас нүүр буруулан зугатсаныг замын цагдаагийнхан хөөж баривчилжээ. Гэтэл Замын цагдаагийн автын мөрдөн байцаагч А гэгч нь согтуугаар төмөр хүлэг жолоодож яваад хүн дайрсан гэм буруутай этгээдүүдтэй үгсэн, /бодвол гарыг нь нэлээд их хэмжээний мөнгө зоосоор хүндрүүлсэн байж болзошгүй/ амь насаараа хохирогчийн эцэг, эх, ар гэрийнхэн, төрөл садангуудад хэлэлгүй нуун дарагдуулж, уг ноцтой гэмт хэргийг эзэн холбогдогчгүй болгон хэрэгсэхгүй болгохоор завдаж, муу арга ухаанаа уралдуулж байхад нь мөнөөх сэргэлэн энэрэнгүй үйлстэн өөрийн мэргэн зөн совингоороо 14 хоног эрэн сурвалжлан байж, олоод оршуулгын буяны ажлыг нь хийсэн аж. Хэрэв тэр хохирогчийн ээж гэм буруутанг зөн совингоороо олоогүй бол тэрбээр бүх насаараа сэтгэлийн зовлон, шаналан эдлэх байжээ.

Түүний хүүгийн алтан амийг хөнөөгч Зо гэгчийн ард нь хүүхэдтэй эхнэр, бас 70 гаруй настай ээж, аав нь байжээ. Тэр өршөөнгүй үзэлтэн, хүний их эмч "Би гомдолтой гэж нулимс шингээсэн өрөгдөл гаргаж, согтуугаар машин жолоодож яваад хүүгийнх нь амь насыг егүүтгэсэн ноцтой гэмт хэрэгтнийг арав, хорин жилийн шоронд хатаах юм уу? адаглаж овоо хэмжээний мөнгө зоос нэхсэн ч болох байвч хүү минь надад эргээд босоод ирэх биш дээ...Тэгээд ч гэмт хэрэгтний 70 гаруй настай эцэг, эх, үр хүүхэдтэй хань ижил нь шоронд орсон хүүгийнхээ хойноос мөн сэтгэл нь бэтгэрч, санаа нь шархиран зовно. Эхнэр хүүхэд нь бас зовлонгийн тамд унана гэж таван өдөр таван шөнө цурам хийх нойргүй бодож, бодож эцэст нь "Би гомдолгүй" гэсэн бичиг хийж өгч, гэм буруутай ноцтой гэмт хэрэгтнийг сүүн цагаан сэтгэлийн гүнээс уучилсан ажээ. Харин түүний хариуд согтуу жолоочийн ар гэрийнхний хэнээс ч баярласан, талархсан ямар нэгэн үг сонсоогүй байна.

Хэрэв дунд хүүгээ хамгийн гашуун эмгэнэлтэйгээр алдсан эх хүний оронд хэн ч байсан ухаан санаагаа самууртал архи хөнтөрч, нийслэлийн гол замаар галзуурсан мэт согтуугаар төмөр хүлэг эзэмшиж яваад ямар ч гэм буруугүй сайхан залууг дайрч амь насыг нь хөнөөсөн ноцтой гэмт хэрэгтэнг өгөөмөр сэтгэлийн үүднээс уучлан, өршөөж, хэлтрүүлэхгүй байсан биз ээ. Би л лав уучлахгүй. Миний бодлоор бол ноцтой гэмт этгээдийг өршөөнө гэдэг өөрөө гэмт үйлдэл рүү хальтран орж байна гэсэн үг мөн. Уучилж болмоор гэм буруутай хэрэг, гэм зэмтэн гэж байна. Хэзээ ч уучилж, өршөөж болохооргүй гэм буруутан байх юм. Намайг хүмүүс жаахан хатуу сэтгэлтэй гэх нь цөөнгүй. Зөөлөн зөнгүүр сэтгэл, зүрхтэй байлаа гээд насанд хүрээгүй охидыг хүчиндсэн, хүний амь насыг санаатай болоод санамсаргүйгээр хөнөөсөн, гэр орон байр сав ухаж хулгайлсан, араатнаас долоон дор авирласан, мунхаг, мулгуу гэмтэн нүгэлтнүүдийг бол хэзээ ч уучлан, өршөөж, хэлтрүүлж болохгүй. Энэ бол шударга ёсонд үл нийцнэ. Хүний алтан амь насыг санаатайгаар хөнөөсөн хэнд ч болов чиг төрийн төмөр нүүрийг үзүүлж, ард түмний нүдэн дээр цаазаар толгойг нь авах хэрэгтэй, Хүний амь насыг хохироосон этгээд амьд явах эрхгүй билээ.

Энэ утгаар авч үзэнх юм бол аль нэгэн баяр ёслол, тэгш дүүрэн ойн босгон дээр олон арван гэмт хэрэгтнүүдийг Монгол Улсыг Ерөнхийлөгчийн зарлигаар өршөөл үзүүлж, эрх чөлөө эдлүүлдэг нь амьдралд дүйж тохирохгүй байна. Урьд нь эрдэнэт хүний амь насыг бүрэлгэсэн этгээд өргөст торны цаанаас өршөөлөөр суллагдчихаад дахиад л хэдэн сарын дараа бас л хүн амины хэрэгт холбогдож байгаа нь нууц биш Тийм болохоор уучилж өргөөхөл утга учир бий. Хэнийг уучлах вэ? чухам ямар үйлдлийг өргөөн хэлтрүүлэх вэ? гэдэг нь хүний бүрийн бодож эрэгцүүлэн зөв, ухаалгаар шийдэх асуудал болоодп байна.
Ч.Содномдорж
SHUDARGA