байдаггүй нь нийгэмд тулгамдаж буй томоохон асуудлын нэг яах аргагүй мөн билээ. Жил ирэх тусам сэтгэцийн өвчтэй, оюун ухааны сааталтай хүн хэдэн арваараа нэмэгдэж байгааг салбарын сайд нь мэдэж байгаа болов уу. “1х3=5 буюу Орцон дахь гэр бүл” төслийн багийнхан энэ удаа төрөлхийн оюуны хомсдолтой болоод сэтгэцийн өвчтэй хүмүүст зориулсан халамжийн газар, эмнэлэг зайлшгүй байгуулах шаардлагатай байгааг сурвалжлагын явцад олж харлаа. Ингээд Чингэлтэй дүүргийн нэгэн орон сууцны үүдэнд 2х2 хэмжээтэй шавар путикт амьдарч, жижүүр хийдэг Б.Бүтэдтэй уулзаж, төрөлхийн оюуны хомсдолтой хүүгийнх нь талаар ярилцахаар зорилоо.

Биднийг гэрт нь очиход Б.Бүтэд хүү Б.Зоригтбаатарынхаа эмийг авахаар Шархадны эмнэлэг рүү явсан байлаа. 2х2 хэмжээтэй шавар путик хоёр жижиг цонхтой ч нарны гэрэл эс үздэг бололтой. Хана дагуулж зассан нааран дээр Б.Зоригтбаатар унтаж байв. Биднийг ирсэн чимээнээр орноосоо өндийх түүний нүүр хавагнажээ. Өмд, оймс, гутлаа заан дүүгээрээ өмсүүлээд үл мэдэг инээмсэглэн суух энэ хархүү одоо 23 настай. Гэвч түүний оюун ухаан насныхаа дайтай сэтгэж чадахгүй, бас ярихгүй. Тэрбээр “Намайг Зоригоо гэдэг. Би гадаа тоглох дуртай. Хүмүүс яваад гоё харагддаг юм” гэлээ. Хэсэг чимээгүй сууснаа “Надад найз байхгүй” хэмээн санааширсан байдалтай биднийг ширтэв. Б.Зоригтбаатар эхээс төрөхд өө л оюуны хомсдолтой мэндэлсэн аж. Түүнийг СЭМҮТ-д хэд хэдэн удаа хэвтүүлж, эмчл үүлсэн ч үр дүнгээ өгөөгүй тухай дүү Б.Хурцбаатар нь ярьсан юм.

Ахынхаа босох, суух гээд хөдөлгөөн бүрийг нь ажиглаж, тусалдаг тэрбээр ШУТИС-ийн Барилга инженер, архитектурын сургуулийн III ангид сурдаг. Гэхдээ сургалтын төлб өрийн асуудлаас болж, энэ жил чөлөө авч магадг үй болоод байгаагаа дурдсан юм. Түүнчлэн манай гэр жижиг ч бид гуравт бол болоод л байгаа юм. Үнэнийг хэлэхэд ичээд найзуудтайгаа гэрийнхээ зүгт явдаггүй. Аль болох өөр тийшээ чиглэх нь сэтгэл тайван, амар байдаг юм. Багадаа нэг их юм боддогг үй байсан. Харин ахлах ангид ороод, их сургуульд элсээд ирэхээр өөрийн эрхгүй гэрээсээ ичээд байдаг юм байна.

Өглөө маш эрт гэрээсээ гарч, орой харанхуйд орж ирдэг. Ингэж ярихыг минь ээж сонсвол гомдох л байх. Гэхдээ би удахгүй сургуулиа төгсөж, ажилд ороод өөр тийшээ нүүнэ гэж боддог. Т ом болсон болоод ч тэр үү, гэртээ хичээлээ хийгээд, багынх шигээ зурагт үзээд тухтай хэвтэж чадахаа больсон байна лээ. Миний амьдралын ихэнх цаг сургууль дээр өнгөрдөг дөө” хэмээн ярих Б.Хурцбаатар удахгүй 21 нас хүрнэ. Нас биед хүрч яваа залуу хүү амьдралын жамаар удахгүй гэр бүлтэй болно. Гэхдээ тэр хайртай бүсгүйгээ гэртээ авчрах болов уу. Тэднийх гал түлэх боломжгүй учраас халуунаар үлээдэг сэнс ажиллуулж, гэрээ дулаацуулдаг гэсэн. “Жижигхэн болохоор хоол, цай хийх зуур л гэр маань дулаацчихдаг юм. Гэхдээ дүн өвлийн цагт өглөө босоход данхтай цай, аягатай ус тас хөлдчихсөн байдаг” хэмээн ярив.

Тэрбээр “Зоригоог хүүхдүүд шоглох гээд байдаг юм. Ганцаараа явж байгаад энд тэнд татаад, ухаан алдаж унах тохиолдол бий. Тийм болохоор ээж, бид хоёр Зоригоог гэрээс гаргахгүй байхыг хичээдэг ч өөрөө гадаа байх дуртай. Бас шил, лааз цуглуулаад ирдэг юм. Тэгж явахад нь тэнэмэл хүмүүс өмд, гутлыг нь булаагаад, зодчихсон байдаг. Ахыгаа сайн эмчлүүлж эдгээхийг их хүсдэг. Ер нь сэтгэцийн өвчтэй, оюуны хомсдолтой хүн Улаанбаатарт маш олон бий. Тэднийг байлгах газар, асрах төв байдаггүй нь манайх шиг айлд, эсвэл хүн бүл цөөтэй өрхөд маш хүнд тусдагийг нуугаад яах вэ” хэмээн ярьсан юм.

Хоёр сайхан хүү төрүүлсэн ч ханийн өмөг түшиг амсаагүй өдий хүрсэн Б.Бүтэд эгчтэй цөөн хором ярилцлаа. Тэрбээр “Том хүүгийнхээ эцэгтэй найзалж эхлэхэд аав маань “Охин минь энэ чамд хань болох хүн биш. Эртхэн боль” гэдэг байсан юм. Үнэхээр л аавын хэлснээр хань болоогүй дээ. Хүүгээ төрөөд удаагүй байхад, нялх биетэй намайг орхиод явсан. Одоо Улаанбаатарт амьдардаг л гэсэн. Орхиж явснаасаа хойш нэг ч удаа эргэж ирээгүй. Харин бага хүүгийн маань аав хүүтэйгээ хааяа уулзаж, мөнгө төгрөг өгдөг юм. Ер нь хүн гэнэн залуу насандаа эцэг, эхийнхээ үгийг сонсоогүйнхээ горыг амсдаг л юм байна. Хүний ээж, аав ямагт үнэнийг хэлдэг гэдгийг яс махаараа ойлгож байна даа. Амьдралд гутаж, гомдоод байх юм надад алга.

Ажлаа хийгээд, хоёр хүүхэдтэйгээ амьдарч байхад бүх юм болж л байна. Гэхдээ надаас хойш энэ хоёр маань яах бол гэж бодох л хамгийн хэцүү байдаг. Тэр тусмаа том хүүгээ яаж амьдрах бол гэж бодох юм. Бүх юмаа хүнээр хийлгэдэг болохоор хэцүү. Асрамжийн газарт хүүгээ өгчихөөд сэтгэл амар үхэх юмсан гэж боддог ч манайд оюуны хомсдолтой хүнийг асардаг халамжийн газар байхгүй. Би хүүгээ эдгээсэй гэж сэтгэлдээ үргэлж залбирдаг. Одоо амьдарч байгаа гэрээ гурван жилийн өмнө байрныхаа оршин суугчид, хүүхдүүдтэйгээ нийлж барьсан. Жижигхэн ч гэлээ орцны шатан доорх өрөөнөөс хамааг үй тухтай санагддаг. Авч байгаа цалин минь хоол ундандаа арай гэж хүрдэг болохоор янзалж, додомдож чадахгүй юм. Бага хүүгээ сургуулийг нь төгсгөчих юмсан гэж бодож байна. Боловсрол, мэдлэгтэй болчихвол арай өөр амьдрах болов уу гэж найдах юм” хэмээн ярьсан юм.

Монголд сэтгэцийн өөрчлөлт, өвчтэй 60 гаруй мянган хүн Сэтгэцийн эрүүл мэндийн үндэсний төвийн хяналтад байдаг аж. Түүний 30 гаруй мянга нь оюуны хомсдолтой, архаг хэлбэрийн сэтгэцийн өвчтэй. Энэ бол зөвхөн бүртгэлд байгаа тоо. Үүний цаана хөдөө орон нутагт, аймаг, сумдаас алслагдсан газарт оюуны хомсдолтой, сэтгэцийн өвчтэй хэдэн хүн амьдарч байгааг таах аргагүй. Ийм төрлийн өвчтэй хүмүүс хамт амьдарч гэр бүлдээ сөрөг нөлөө үзүүлэхээс гадна байнгын асаргаа шаарддаг. Гэтэл Монголын хүн амын талаас илүү хувь нь амьжиргааны баталгаажих төвшнөөс доогуур орлоготой, ажилг үй, өрх толгойлсон зэрэг эмзэг асуудалтай. Амьдралын ийм шалтгаануудаас болж оюуны хомсдолтой, сэтгэцийн өвчтэй ах, дүү, аав, ээж, үр хүүхдээ гудамжинд хаях тохиолдол нэг биш удаа гардаг.

Уг нь ийм төрлийн өвчтэй хүмүүс эрүүл, тайван орчинд амьдарч, цэвэр тэжээллэг хүнс хэрэглэж, эмчийн хяналтад зөв амьдралын хэвшилд алхам алхмаар суралцсаны эцэст өвчин нь эдгэрэх боломжтой гэсэн. Гэтэл манайд ийм хүм үүст зориулсан асрамж, халамжийн газар СЭМҮТ-өөс өөр алга. Тус төв нь 400 ортой ч 200 гаруй байнгын өвчтөнтэй байдаг учраас оюуны хомсдолтой болон сэтгэцийн өвчлөлтэй хүмүүсийг тэр бүр хэвтүүлж, эмчлэх боломж байдаггүй аж.

Б.МАРТ

mongolnews