Сайн байна уу? Бид Санкт-Петербургт ирсэндээ үнэхээр их баяртай байна. Тантай уулзаж байгаагийнх мэдээж хэдхэн сарын дараа болох гэж буй ерөнхийлөгчийн сонгуулийн талаар асуухгүй өнгөрч болохгүй. Тиймээс эхний асуултаа түгээмэл сэдвээр биш харин дэлхий нийтээрээ сонирхож байгаа чухал асуудлаар тавих гэж байна. Ирэх жил та Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөх үү? Энэ асуултын хариуг хүн бүр чих тавин сонсч байгаа.

-Тэгэлгүй яахав энэ мэдээж түгээмэл асуулт биш байна. Тиймээс би заавал хариулах хэрэгтэй байх. Энэ аль хэдийн тоглоомын нэг төрөл болчихсон байгаа. Хүн бүр энэ асуултыг асуух бүрдээ ямар хариулт ирэхийг нь түрүүлээд мэдчихсэн байдаг. Тиймээс миний хариулт мэдээжийн байгаа байх. Би өөрт чинь нэг зүйлийг хэлэхийг хүсч байна. Юу гэхээр, олонхи удирдагч хүссэн, хүсээгүй дахин сонгуульд өрсөлдөх ёстой байдаг. Яагаад гэвэл тэдэнд хийх ёстой олон чухал ажлууд байсаар л байдаг. Бас олонхи хүн Та ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөх эсэхээ шийдсэн үү гэж асуудаг. Харин энэ асуулт зөвхөн миний бодлыг асууж байгаа юм шиг санагддаг. Тэгэхээр би зөвхөн өөрийнхөө хариултыг хэлнэ гэсэн үг шүү дээ. Энэ тухайд бид хүмүүст тэвчээртэй хүлээчих. Тэр хүртэл энэ хариулт нууц, сонирхолтой хэвээр байх болно.

-Гэхдээ та улиран сонгогдож, өөрийнхөө санаачилсан хөтөлбөрүүдээ гүйцээх хэрэгтэй шүү дээ. Зөв зүйтэй хөтөлбөрүүдээ та өөрөө дуусгасан нь дээр байх гэдэгтэй олон нийт ч санал нэг байгаа байх?

-Миний ажлуудыг өндрөөр үнэлсэнд их баярлалаа. Сайхан магтаал байна. Гэхдээ одоогийн төсөл хөтөлбөрүүд дахин сонгогдсоны дараа хийх ажил биш. Харин ард түмэнд нэг л хариулт өгөх ёстой. Тэд надаас, улс төрч хүнийх нь хувьд юу харахыг хүсч байна, бас надаас юуг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна гэдгээ тодорхойлох хэрэгтэй. Түүний дараа би өөрийнхөө шийдвэрийг гаргаж, шийдвэртээ хөтлөгдөх болно. Миний бодлоор хүмүүс тэгтлээ удаан хүлээхгүй болов уу. Би өөрийнхөө зүгээс болон, холбооны аль алиных нь шийдвэрийг харгалзан үзэж, эцсийн шийдвэрээ гаргана.

-Та улсынхаа хөрөнгө оруулалтын орчны талаар бодож үзсэн үү. Саяхан танай орны хөрөнгийн урсгал гол төлөв гадагшаа чиглэсэн байгаа нь судалгаагаар харагдлаа шүү дээ?

Үнэхээр зөв асуулт. Би бодохдоо, Ерөнхийлөгч, Засгийн газар, парламентийн аль аль нь энэ асуудалд онцгой анхаарах шаардлагатай. Хамгийн гол нь хөгжиж буй эдийн засаг, шинээр төрөн гарч буй эдийн засаг хоёрын хооронд ямар ялгаа байгааг олж харах нь чухал. Манай орны эдийн засгийн орчин үүсч бий болж байгаа, эхэн үеийнх. Тиймээс энэ хүчийг хэн жолоодох вэ, хэн удирдах вэ, бас хэн шийдвэр гаргах вэ гэдэг нь өдөр, шөнө шиг ялгаатай асуудал. Их Британий ерөнхий сайд нь хэн байх нь чухалд тооцогддог бол, АНУ-д ерөнхийлөгч нь хэн бэ гэдэг нь ард түмэнд чухал байдаг. Энэ хоёрын хооронд ч бас асар их ялгаа бий. Тэдгээр орны хөрөнгө оруулалтын орчин тэдний мөнгөний гүйлгээнээс хамаардаг. Тиймээс тэдгээр улсын ард түмний хувьд Консервативчууд ялалт байгуулах, эсвэл Лебераличууд засгийн эр х барих, бүр цаашилбал Бүгд Найрамдахчууд, Ардчилсан хүчний аль аль нь байх нь үнэндээ тийм ч чухал биш. Харин хэн тэднийг удирдаж, хэн тухайн улсын эдийн засаг, хөрөнгө оруулалтын нөхцлийн сайжруулж чадах вэ гэдэг нь чухал байдаг.

-Мэдээж хөрөнгө оруулагчид ч мөн чухал байх?

-Тэгэлгүй яах вэ. Энэ асуудал бидэнд үнэхээр чухал.

- Та нэгэн цагт одоогийн Ерөнхий сайд Владимир Путинтэй өрсөлдөж байсан. Энэ тухайд?

Миний бодлоор тэр үе их хэцүү байдалтай байсан санагддаг юм. Яагаад гэхээр Владимир Путин бид хоёр хуучний андууд. Бас тэр миний хамтран зүтгэгч хүн. Бас бид хоёул нэг зүйлийн төлөө хүчин зүтгэдэг. Гэхдээ бид зорилгодоо хүрэхийн тулд хоорондоо өрсөлдөж эхэлсэн. Харин энэ өрсөлдөөн бидэнд тийм ч ашигтай тусаагүй. Гэвч сүүлийн хэдэн жил бид өмнөх шигээ нэг зүйлийн төлөө биш тус тусынхаа зорилгын араас явах болсон. Миний бодлоор энэ зам манай улсын ирээдүйд тийм ч сайн замыг нээхгүй.

-Та энэ нээлттэй өрсөлдөөнийг Орос дахь ардчиллын хөгжлийн эсрэг тусгал гэж бодохгүй байна уу?

-Нээлттэй, ил тод өрсөлдөөн үргэлж сайн байдаг.

-Тэгвэл яагаад Ерөнхийлөгчийн албан үүргийн төлөөх өрсөлдөөнд үгүй гэж?

- Би түрүүхэн хэлсэн. Сонгуульд оролцох, нэр дэвшихийн гол зорилго нь чөлөөт өрсөлдөөнийг хөгжүүлэхэд туслах биш. Харин ялах нь гол зорилго.

-Та Владимир Путинтэй их удаан хугацаанд хамтран ажилласан байна. Миний санахад хорин жил байхаа. Өмнө нь та түүний тушаалыг биелүүлдэг байсан бол одоо байдал өөрчлөгдсөн. Энэ хугацаанд та нарын харилцаанд хэр өөрчлөлт гарсан бэ?

- Нэг талаас харахад бидний харилцаа тэр чигээрээ өөрчлөгдчихөөгүй. Яагаад гэвэл бид бие биенээ их эртнээс мэднэ. Зан зангаа ч мэддэг. Бид нэг нь босс, нөгөө нь ажилтан байх үеэс бидний харилцаа эхлээгүй. Түүнээс ч өмнө эхэлсэн. Бид хамтдаа, тэнцүү хэрэлсэн. Бид хоёулаа Санкт-Петербургийн зөвлөхөөс удирдагч хүртэл ажилласан. Дараа нь Ленинградын хууль тогтоох ассамблейд хамтдаа орсон. Тэгээд би В.Путины оффист ажилладаг байлаа. Нэг үгээр түүний Засгийн газар, түүний удирдлага дор үүрэг гүйцэтгэж байсан. Харин одоо тэр Засгийн газрын тэргүүнээр ажиллаж байна. Түүнийг би Ерөнхий сайдын албан тушаалд нэрийг нь дэвшүүлж, парламентад танилцуулсан. Тиймээс өмнөхөөс өөрчлөндсөн зүйл нэгээхэн ч байхгүй. Гэхдээ нөгөө талаас авч үзвэл зарим талаараа бид өөрчлөгдсөн. Би үүнийг чамаас нуугаад яах билээ. Удирдагчийн албан тушаал хувь хүний зан чанарт шууд нөлөөлдөг. Ялангуяа ерөнхийлөгчийн албан тушаал амьдралын үзэл, ухамсрыг ихээр өөрчилдөг юм. Нөгөөтэйгүүр мэдээж, бидний харилцааны зарим нэг өнгө аяс ганхсан л байгаа. Гэхдээ л хэвийн.

-Таны амьдралыг үзэх үзэл, хувийн ухамсар тань хэр өөрчлөгдсөн бэ?

-Би үүнийг байгалийн зан төрхөө гээтлээ өөрчлөгдсөн гэж хэлээгүй. Хэрэв би ерөнхийлөгч бол асар өндөр хариуцлагатай байх хэрэгтэй болдог. Бас тогтмол хичээж ажиллах шаардлагатай. Магадгүй, би өөр салбарт ажиллаж байна гэж бодьё л доо. Энэ тохиолдолд би зарим үед, зарим тохиолдолд утсаа унтраагаад амарч, салхинд гарч, эсвэл спортоор хичээллэж болно. Гэхдээ би нэг зүйлийг ойлгосон. Юу гэхээр, хэрэв хүн өөрийгөө олж авч чадахгүй бол юуг ч бүтээж чадахгүй. Тиймээс ерөнхийлөгч хүн өөрийгөө олж авахын тулд бусдаас илүү их эрэл хайгуул хийх хэрэгтэй байдаг юм. Яагаад гэвэл өөрөөсөө гадна бүхэл бүтэн улс гүрнийг авч явах хүн учраас.

-В.Путин та хоёрын хооронд ялгаатай зүйл олон байдаг хэмээн хүмүүс дүгнэдэг. Энэ талаар ямар бодолтой явдаг ва?

- Ерөнхийлөгч хүнийхээ хувьд бид хоёр ямар ч ялгаа байхгүй гэж боддог. Би энэ тухай өмнө нь ч хэлж байсан. В.Владимирович бид хоёр угаасаа өөр хүмүүс гэж. Харин бидний боловсрол, мэдлэг л ижил. Бид хоёул Санкт-Петербургийн Их сургуулийн хуулийн сургууль төгссөн. Зарим талаалаа бидний үзэл бодол ижил. Гэхдээ бидний амьдралын зам угаас ялгаатай. Хүн бүр өөрийн гэсэн үзэл бодол, байр суурийг бий болгодог. Харин хүмүүсийн хэлээд байгаагаар бидний хооронд зорилгодоо яаж хүрэх вэ гэдэг арга зам нь өөр өөр байдаг. Гэхдээ ийм ялгаатай байна гэдэг сайн зүйл. Бас ашигтай. Хэрэв биднийг нэг л хүний нүдээр хараад байвал ямар ч шинэчлэлт, хөдөлгөөн байхгүй биз дээ. Аливаа шинэчлэлт, хөдөлгөөн нь ялалт, амжилт, бас зарим зөрчлийг араасаа дагуулж байдаг.

-Харин одоо танаас хэрвээ та улиран сонгогдвол улс орноо амжилттай өөрчилж шинэчилж чадна гэдэгтээ итгэлтэй байна уу гэж асуумаар байна?

- Хэрэв би хоёр дахь удаагаа Ерөнхийлөгчийн үүрэг гүйцэтгэвэл мэдээж зорилгодоо хүрэх бүхий л арга хэмжээг авах болно. Эдийн засгийн орчноо шинэчлэх, нийгмээ сэргээх, ялангуяа улс төрийн системийг дахин шинэчилнэ. Би өөрөө энэ зорилгоо бүрэн биелүүлж чадна гэдэгтээ бүрэн итгэлгүй байгаа ч ийм шинэчлэлт эх оронд минь ирнэ гэдэгт итгэлтэй байна. Би үүний төлөө л ажиллах болно.

-Арван жилийн дараахь Орос орныг та хэрхэн дүрслэх вэ?

-Мэдээж би дүрсэлж чадна. Ирэх арван жилд Орос орон хүчирхэг улс болсон байхыг би харж байна. Энд чинээлэг, баян хүмүүс амьдардаг газар болох болно. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэвэл ирэх арван жилд амьдралын түвшин одоогийнхоос асар их хэмжээгээр өссөн байна гэдэгт бүрэн итгэлтэй байна. Сүүлийн арван жил хэрхэн өөрчлөгдсөн билээ. Яг түүн шиг. Ерээд оны сүүлээр болж байсан үе рүү эргэн орох болно. Тэр үед амьдралын түвшин харьцангуй өндөр, цалин, тэтгэмжийн хэмжээ их, бүх зүйл сэтгэл хангалуун байсан. Харин одоогийн Орос хангалттай түвшинд хүрч чадахгүй байна. Тиймээс эн тэргүүнд ард түмний амьдралын түвшинг сайжруулахад гол анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй. Хоёр дахь асуудал бол Орос хүчтэй улс болох ёстой. Харин дараа нь Орос орон орчин үеийн жишиг улс болно. Энэ үг асар өргөн агуулагатай гэдгийг энд хэлэх хэрэгтэй.

-Хоёулаа Ходорковскийн хэргийн талаар ярих хэрэгтэй байх. Өнгөрсөн тавдугаар сарын 18-ны хэвлэлийн хурлын үеэр та Ходорковскийг ямар ч аюулгүйгээр суллана гэж байсан?

-Тиймээ, тэгж хэлсэн.

-Тэгвэл ойрын хугацаанд түүнийг суллах боломжтой гэсэн үг үү?

-Би шүүх байгууллага, хуулийн агентлагаас илүү эрх мэдэлтэй ерөнхийлөгч. Ходорковский Гэмт хэргийн журмын кодын дагуу бүх эрхээ эдлэх эртэй. Ялангуяа хугацаанаасаа өмнө суллагдах эрхтэй. Бас түүнд Ерөнхийлөгчөөс өршөөл гуйх эрх ч байгаа.

-Та Ходорковсгийн шүүх ажиллагааг буруу гэж бодохгүй байна уу?

-Үгүй. Би тэгэж бодохгүй байна. Яагаад гэвэл би их сургуульд байхдаа шүүхийн шийдвэрийг хүндлэх хэрэгтэй гэж заалгасан, сурсан. Би хувийн үзэл бодлоор байр сууриа илэрхийлж болох ч энэ бол хууль, дүрмээр зохицуулагдах асуудал. Ерөнхийлөгч өршөөл үзүүлэхээс бусад тохиолдолд шүүхийн шийдвэрийг хүчингүй болгох эрхгүй. Тухайн оронд амьдарч байгаа л бол тэр улсын хууль дүрмийг чандлан биелүүлэх нь зайлшгүй үнэн.

-Гадаад бодлогын талаар асуух гэсэн юм.

-Цаг байвал.

-Та саяхан Хятадын ерөнхийлөгчтэй уулзсан. Хятадын эдийн засгийн өсөлтийг хэрхэн дүгнэж байгаа вэ?

-Хятад бол манай хамгийн том хөрш. Басхүү манай хамгийн том хэрэглэгчийн нэг. Ялангуяа эрчим хүчний салбарт манай бүтээгдэхүүний байнгын хэрэглэгч. Бид ч бас Хятадад үйлдвэрлэсэн олон төрлийн бүтээгдэхүүн хэрэглэдэг. Хоёр орон аль аль талдаа хүндэтгэлтэй ханддаг. Хятадын эдийн засгийн тухайд, тэдний хурдацтай өсөлт бидэнд тодорхой хэмжээгээр ашигтай байгаа. 2009 онд манай эдийн засаг унах үед эрчим хүчний нөөцөөрөө л арай гэж тогтож байсан. Бид Хятадаас сурах зүйл их. Бусад улсын адил тун ховор, өвөрмөц улс. Би түрүүн хэлсэнчлэн, Орос бол эдийн засаг, зэлхийн зах зээл, ардчиллын хөгжлөөрөө өөрийн гэсэн замаар явж байгаа. Гэхдээ бидэнд шийдвэрлэх ёстой хүндхэн асуудлууд тулгарч байна. Нөгөөтэйгүүр Орос том сорилтод дуудагдаж байгаа юм.

-Америкийн тухайд нэг асуулт байна. Та хоёр орны олон жилийн хүйтэн харилцааг сайжруулж чадна гэж боддог уу? Энэ бол стратегийн хэмжээнд яригдах харилцаа. Эсвэл хоёр талын хооронд харилцааны шинэ эрин ирээд байна уу?

- Энэ дэлхий дээр мөнхийн юм гэж үгүй. Түүний нэгэн адилаар бидний харилцаа үүрд хүйтэн байна гэдэг ойлгомжгүй асуудал. Бидний харилцаа сайжирч байгаа. Бидний бодлоор үүнд АНЦ-ын шинэ Засгийн газар, Ерөнхийлөгч Обамагийн ачаар хоёр улсын харилцаанд эерэг үр дүн гарч байгаа. Бидний хувьд ч сайн найзууд. Түүнтэй ажиллахад амар байдаг. Хэрэв АНУ-ын ерөнхийлөгч өөр хүн байсан бол магадгүй тэр хүн огт өөр бодлого баримтлах байсан байх. Бид өөрсдийгөө консервативчуудын даль жигүүр хэмээн дүгнэдэг. Би өөрийгөө их азтай хүн гэж боддог юм. Яагаад гэвэл миний хамтрагч Обама Америк төдийгүй бүх дэлхий даяар өөрчлөлт шинэчлэлтийг авчирч чадах орчин үеийн залуу.