төржимтгий манай орны иргэд надаар хэлүүлэлтгүй мэдэх биз ээ. Дэлхий даяараа Лондоны олимп уруу хараа, чихээ аль хэдийнээ тавьчихаад байхад л дээлтэй монголчууд түүнийг умартан, дэнж, довын үнэр ханхалсан сонгуулиа тэчьяадан хүлээж сууна. Арга ч үгүй биз ээ, амьдрал нь зөвхөн түүнээс шалтгаалдаг юм чинь. Манайх шиг баг, сум, хороо, дүүрэг, хот, улсынхаа дарга нарыг нутаг ус, гарал үүсэл, овог нэр ,эхнэр хүүхэд, эд хөрөнгөтэй нь бүртгэн тоолж чаддаг үзмэрч, мэргэч лүгээ ид шидтэй ард түмэн өөр хаана ч үгүй болов уу.

Энэ талаар лавлах сөхөж, утас цохихын ч хэрэг алга. Захын нэг хазгар өвгөн, майжгар чавганцаас асуухад л загатнасан газар нь маажсан юм шиг, завтай нь аргагүй хэлээд өгнө. Мэндэлсэн биш гай болов гэгчээр, асуусандаа харуусан, амаа хамхин хоёр яс салахын түүс болно доо. Ингэтлээ мэдэмхийрч, тэгтлээ солиорсон ард түмнийг ёстой яалтай. Энэ ч дүүрчээ.

Уг нь монголчууд уламжлалт сонгуулиас энэ удаа арай өөрийг хүлээж буй. Тэгэх ч ёстой.
Тэгэхдээ л алдана даа гэхээс яс хавталзах юм. Тэгмээр ч янзтай болоод явчихлаа. Улсын наадамд завсаргүй тав түрүүллээ гэдэг шиг УИХ-д өнжилгүй тав сонгогдсон нөхдийг яах вэ? Бид сонгож, тэд сонгогдож ханахгүй нь ээ. Хэлэх, бичих болохоороо хэл, амаа билүүдэх нь хачин ч сонгуулийн санал тоолохоор солиотой дүн гарсан байхыг нь яана.

Увсад Ц. Нямдорж, Хөвсгөлд Л. Гүндалай хоёроос өөр өөдтэйхэн аавын хүү, ээжийн охин байдаггүй юм болов уу гэмээр бодогдоно. Энэ хоёр аймгаас өөр газар бол баг, сумаас ч гарахгүй болтлоо тараа таниулсан хүмүүс. Ийм нөхөд тэр хоёроор тогтохгүй олон бийг уншигчид андахгүй гэдэгт найднам. Нэрийг нь жагсаавал цаас, бэхийн гарз болно. Цаг ч алдана.

Түүний оронд тайвуухан тамхилсан нь дээр. Тэгэхдээ л цусны өвчин буцлаад болдоггүй. Ирэх сонгууль холимог тогтолцоогоор явагдах нь тодорхой болох янзтай. Үр дүнг нь ёстой л тэр үеийн тэнгэр мэдэг гэдэг шиг тухайн цагт нь харахаас… Улс төрд улс төрчид л хэрэгтэйг ойлгохгүй унхиагүй ард түмэн бид юм. Бараг улс орноороо хамаатан садан, ахан дүүс шахуу учраас тэр юм уу яадаг юм, бараа зүсийг нь анддаггүй нэгнээ л улируулан сонгоод байх юм. Эрдэм боловсрол хүч чадал энд ёстой падгүй дэг ээ.

Тиймээс тэндэхийн бус ч телевизээр арай олон харагдсаныг нь сонгох магадлал өндөр болох нь мэдээж багаад эзэд нь мэдээж урлаг, спортынхон. Сонгогдох магадлал туйлын ихийг түрүүчийн сонгууль ч харуулсан. Телевизийн З. Алтай, “Форум” нэвтрүүлгийн хөтлөгч Д. Энхбат тэгж л сонгогдсон. Сүмоч, Кёкүшюзан Д. Батбаяр, сумаас шахуу гарсан, Багахангай дүүргийн гэгдэх Ц.Батбаяр бүгд иймэрхүү хувь заяатай улс ажгуу.

Нийслэлийн Засаг дарга болж байж над мэттэй зурагтаар танилцаж асан “Жаал” нэг л мэдэхэд нийслэлийн хатуухан дүүргээс УИХ-ын эрхэм гишүүн болтлоо өссөн. Багахангайн засаг дарга байхад нь хээр тааралдвал “Бандиа хот орох зам аль вэ” хэмээн асуухаар нөхөр билээ, уг нь. Хүний хувь заяа, төөрөг тавилан гэж сонин юм даа. Ирэх сонгуульд иймэрхүү зүйл улам ихсэх бололтой.

Бөхчүүд гэхэд л аймаг, сумаараа аль хэдийнэ жагсчээ. Далай аварга А.Сүхбат, даян аварга Г. Өсөхбаяр, аварга Д.Сумъяабазар, улсын гарьд Ц. Цэрэнпунцаг, Б. Гантогтох, Асашёрюү Д. Дагвадорж гээд л үргэлжилнэ. Боксчин, Хөдөлмөрийн баатар, Бээжин олимпийн аварга Э. Бадар-Ууган, гавъяат тамирчин, Барселоны олимпийн хүрэл медальт Н. Баярсайхан хоёрын нэр ч цохиж явах шиг. Мөн Хөдөлмөрийн баатар Бээжингийн олимпийн аварга, жүдоч Н. түвшинбаяр ч зарим нам, хөдөлгөөнийнхний хараанд өртөж, зүүдэнд үзэгддэг болжээ.

Энэ хэд гарчихлаа гэвэл хуучин хоёртойгоо (Дархан аварга Б. Бат-Эрдэнэ, дэлхийн аварга Х. Баттулга) нийлээд арвуулаа Төрийн ордонд “суудалтай” болно гэсэн үг. Ард нь гавъяат дасгалжуулагч, БТСХ-ны дарга Н. Наранбаатар, Олимпийн хорооны Ерөнхийлөгч Д. Загдсүрэн гээд бэлэн зэхээстэй нөхөд ч цөөнгүй. Далан зургаан гишүүний 10 гаруй нь энэ салбараас сонгогдчихвол ёстой хачин юм болно доо. Бусад салбар нь нурж байхад биеийн тамир, спортынх цэцэглээд л ганган даа, ганган. Урьд нь урлагийн бригадад нь багтаж нэр дэвшигчийг дэмжиж явсан улсын гавъяат жүжигчин, дуучин Т. Ариунаа С. Жавхлан нар эвэр нь ургаад байгаа юм уу, яагаад байгаа юм учир нь олдохоо байлаа.

Энд тэнд хөдөлгөөн, цуглаанд оролцож үг хэлж, лекц уншаад “дэлгэц” бараадаад эхлэв. Дээрх хоёроор эгнээгээ өргөтгөн, чимэглэчихвэл, урлагийнхан гонгинохоо больж өнгө засаад ирэх вий. Эмэгтэйчүүд квотоо нэхсээр суудлаа нэмнэ, бизнесмэнүүд булхай, луйвраараа өснө үү гэхээс буурахгүй. Ингэсээр байгаад эрээвэр хураавар, эрээн мяраан парламенттай болж иргэдээ чирэгдүүлж, түмнээрээ тоглосон төр засагтай болох дог оо.

Мэргэжлийн улс төрчдийн орон зай хумигдсаар байгаа нь муугийн ёр болохоос Монголын ёс биш нь лавтай. Иймэрхүү этгээд, бүр гаж сонголтоосоо болоод их л юм үзнэ дээ, бид. Дараа жил нь Ерөнхийлөгчийн сонгууль давтагдаж “дайн” дахин өрнөнө. Халх Ерөнхийлөгчийн эрэлд хатсаар байгаад хамаг ард түмнээ хэдэн хэсэг болгон хэрэлдүүлж, зодолдуулна. Нэгэнт л цэвэр цусны монгол бидний дунд үгүй болсон тул нууж хайцаалсаар “боржигон” овгоор халхлан нэг хачин амьтныг тэргүүндээ залчихаад түр амсхийх байх даа, хөөрхийс.

Б.Батсайхан