-Энэ жил урьд жилүүдээс илүү өргөн дэлгэр баярууд үргэлжилж байна. Хэзээ ч ярьдаггүй байсан Хүннү гүрний 2220 жилээс эхлээд дөрвөн сүрдмээр ойг түүхчид гаргаж ирлээ. Энэ хүрээнд нь өмнө нь улсын наадмын хэмжээнд болдог байсан баярыг аймгууд нь хийж,улс нь бараг дэлхийд байхгүй үрэлгэн наадам зохион байгуулж, хэзээ дуусах нь тодорхойгүйгээр үргэлжилсээр байна. Аливаа нэг улсад баярлах, хүмүүсээ амраах, ажлын алжаалыг тайлах гоц баяр байлгүй яах вэ. Гэхдээ манайхан үүнийг арай дэндүү хэтрүүлээд байна. Үүн дээрээ нэмээд жил бүр 1-2 овоо тахина гэнэ. Ийм юм зохион байгуулж байгаа төрийнхнийг баахан дагалдан баясагчид дагалдан явж, хог новш тарьж, архидан согтуурах ажиллагаа зохион байгуулдаг. Энэ үеэр нь өнөөх монгол хүний үнэгүй болсон амины асуудал хөндөгдөнө.

Наадам нэрийн дор ингэж баярлаж, цэнгэдэг асуудлыг болих хэрэгтэй байна.

Баяр наадмын өмнө хэвлэл, мэдээллийнхэн над дээр ирээд хэрхэн баярлах гэж байна, шинэ дээл хийлгэж байгаа юу энэ тэр гээд л асуугаад байсан. Би баяр наадмын үйл ажиллагаа сонирхдог хүн биш. Аливаа улс орон баяр наадмынхаа тоог нэмэгдүүлснээр хөгждөг бол манай улсыг хөгжил дээд төвшинд хүрсэн байх байсан. "Хоосон хүн хоолонд дуртай. Цагаан тэмээ цайдамд дуртай" гэдэг үг байдаг. Энэ үгээр л манай улс яваад байх шиг санагддаг. Үүнийг үнэ хүндгүй болсон шагналууд дагаж байна. Энэ жил бараг 3000 хүн шагнагдсан. Хүн амын тоондоо энэ үзүүлэлтийг харьцуулбал замбараагаа алдсан зүйл гэдэг нь тодорхой харагдана. Ингэж баярлахдаа олон зуун хүнийхээ амиар туг тахиж байна. Аваар осол гарч, хурдан мориноос хүүхдүүд унаж амиа алдаж байна. Мориноос хүүхэд унаж амиа алдаж байгаа асуудлыг сүүлийн үед нуудаг болжээ. Үүнийг төр анхаарахгүй бол үнэхээр хэцүү болсон байна.

-Бай шагналын хувьд ч энэ жил их өндөр байлаа?

-Тэр үгээр хэлэхийн аргагүй болсон. Бөхчүүд найм давсан л бол бараг дэлхийн баячуудын унадаг үнэтэй цайтай машин авдаг болсон. Хэчнээн ядуу хүний амьдралыг өөд нь татах мөнгөөр нэг наадам байлж байна шүү дээ. Мөн морь, малын үнэ тэнгэрт хадаж байна. Хурдан морины үнэ 500-600 ам.долларт хүрсэн. Хэнд баярхаад цамаан загнаад байгаа юм бэ. Энэ мөнгөө хаанаас олсон гэдгийг АТГ шалгаж баймаар юм. Үнэхээр тэр компанийн орлого мөн юм уу. Улсад хэчнээн хэмжээний татвар төлсөн бэ гэдгийг шалгадаг баймаар байна. Ийм асуудал дээр АТГ ажиллах хэрэгтэй. Зүгээр мөрөөрөө бизнес хийж байгаа хүмүүсийг хууль хяналт, татваргүй нийлж байгаад хавчина,торгоно,болохгүй бол шоронд хийнэ. Шударгаар явж байгаа хүмүүсийг хуулийн нэр барьж тарчлаагаад өөрсдөө дээрээс нь хахууль авч зовоож байна.

Энэ жилийн начны найраа гэдэг зүйл хэрээс хэтэрч 200 сая хүрлээ.

Монголын ард түмэн төрийн бүх удирдлагуудтайгаа нийлээд Төв цэнгэлдэхэд тэр бүх хахуулийг дэмжээд үзээд сууж байна. Яасан санаа зовдоггүй юм бэ. Би ичиж үхэх гээд сууж байна. Энэ бүхнийг хэлэхээс өөр арга алга. Шударга Монголын ард түмэн надтай санал нийлж байгаа.

-Ирэх сонгуулийн пиараа энэ жилийн наадмаар хүмүүс хийгээд байгаа юм биш үү?

-Тэгж байна. Сая би Архангай, Өвөрхангай, Баянхонгор аймгаар явсан. Ингэж явахдаа гишүүдийг тойрогтоо мөнгө яаж тарааж байгааг ажиглалаа. Гэтэл гишүүд ЖДҮ-ийн хөрөнгийг өөрийн сурталчилгаа, сонгуульд ажилладаг хүмүүст зээл хэлбэрээр тарааж өгсөн байна. 5-52 сая төгрөгийг ийм байдлаар тараажээ. "Хүний хувь заяа" киноны Соколов талх, гахайн өөх хоёрыг яаж хуваадаг билээ. Яг түүн шиг жигнэж өгсөн байна. Энэ мөнгийг нь авсан хүн мөнгө тараасан хүнээ ихээр магтан дуулах туг нь болоод явж байна. Мөн нөгөө гишүүдийн тэрбумыг ирэх жил олгохоор болсон. Зарим газарт хоёр нам нийлж байгаад тэрбум төгрөг тараасан байна лээ. Бие биедээ хяналт тавьдаг байдал орон нутагт үндсэндээ устсан байна. Энэ бүхнээ дандаа хувиасаа өгч байгаа юм шиг хүмүүст ойлгуулаад байх юм.

-Та энэ хэл ам дагуулсан тэрбум төгрөгийг юу гэж боддог вэ?

-Би энэ тэрбумыг сонирхдоггүй юм. Нэг их оролцдоггүй. Саналаа өг гэж л байдаг юм. Би өгдөггүй. Сумын нэг жаахан бизнесмэн, сумандаа жаахан нэр хүндтэй өөрийнх нь сурталчилгаанд явах хүмүүст л энэ тэрбум төгрөгөө тараагаад өгсөн байна лээ. Энэ бол байж болшгүй зүйл.

-Улс төр, бизнесийнхнийг тэр наадмыг төдөн төгрөгөөр байллаа гэж сонсож байсан. Гэтэл энэ жил зарим аймагт гишүүд өөрсдийнхөө нэрэмжит наадам зохион байгуулсан гэх юм?

-Сонсолгүй яах вэ. Ийм зүйл олон байна. Өөрийн нэрэмжит наадам зохион байгуулах, аав, ээждээ суварга босгох, баян тарган хүн болж харагдах, нутаг усандаа нэр хүнд олж авах гэсэн юм монгол орон даяар хавтгайрчээ. Уул суганы аманд суваргагүй газар алга. Одоо бүр төрсөн газартаа, өвөлжөөндөө өөртөө зориулаад суварга босгочихсон хүн байна. Энэ нэг л биш байгаагийн шинж.

-Энэ жилийн наадам урьд жилүүдийнхээс илүү их бэлжүү байна. УИХ-ын дарга нь хүртэл наадмын өдрүүдэд зөвхөн тойрогтоо ажиллаж яваад, үүн дээр нь залуу шинэ улстөрчид нь баруун солгойгүй тойрог хэсээд явж байна. Энэ бүх улайрал, мөнгөнөөс нь ард түмэн бараг айж байна?

-Тэгэхгүй яах вэ. Уг нь зуны энэ дэлгэр цагт УИХ-ын гишүүд орон нутгаар яваад байх шаардлагагүй. Засгийн газар бол яах вэ энэ сарын 15-наас ирэх сарын 1-нийг хүртэл албан ёсоор амарч байна. Энэ бол аль ч Засгийн газарт байсан болохоор зүй ёсны асуудал. Гэтэл УИХ бол өдийд ингээд үйл ажиллагаагаа зогсоох институт биш. Өөрөө ч гэсэн хэлж байна. Д.Дэмбэрэл дарга өдийд Байнгын хороодын дарга нараа цуглуулаад гишүүдтэйгээ нягт харилцаатай байх ёстой байсан. Өнөөдөр бид ээлжит бус чуулганаа хэзээ зарлах вэ гэдгээ ярьж байх ёстой байсан.

Бид Тавантолгой, 2012 оны үндсэн чиглэл, Төсвөө, төсвийн тодотголоо яримаар байна.

Мөн АНУ-ын эдийн засаг дампуурлын ирмэгт тулж дэлхий нийтээрээ сандарч, асуудал үүсэж байна. Монгол Улсад бензин тос хомсдоод хамаг зам нь хаалттай, хөрөнгө мөнгө суучихлаа. Энэ мэт асар их аж ахуйн ажил байхад наадам хэсээд дээлээ өмсөөд яваад байна. Наймдугаар сарын 10-ны өдөр гэхэд Төрийн ордон хов хоосон байх юм. Нэг авууштай зүйл нь Тэргүүн шадар сайд Н.Алтанхуяг ажиллаж байна. УИХ замаа засаж,- өвлийн бэлтгэлээ хангачихаад өвөл амарч болно шүү дээ. Яг ард түмний өмнө бэрхшээл тулдаг үеэр гишүүдийг орон нутгаар явдаг цагийг тохируулж, сунгаж өгч болно доо.

-Х.Батгулга сайдтай та санал нэг байх шиг байна. Хөгжлийн банк л байгуулчихвал хамаг ажил болно гэсээр сүр дуулиантай байгуулсан. Гэтэл өнөөдөр Хөгжлийн банкнаас нэг ч ажил хийгээгүйгээс болж олон бүгээн байгуулалтын ажил дээр цаг хугацаа алдаж байна?

-Хөгжлийн банкны захирал ч өнөөдөр томилогдоогүй байна. Байшин нь хаана байгаа юм бүү мэд. Уг нь энэ Хөгжлийн банкыг их хойшлоод 2009 онд байгуулчихаар байсан. Гэтэл арай гэж өнгөрсөн хавар байгуулсан. Цаг үеэ олоогүй болохоор баяр наадам гээд алга болж, хамаг ажил нь дампуурч байна. Х.Баттулгын хэлдэг зөв. Хамаг ажлаа бэлтгэчихээд байж байхад санхүүжилт нь орж ирэхгүй болохоор бухимдахаас өөр яах юм бэ.

-Өдийд тойргууд дээр идэвхтэй ажиллаж байгаа хүмүүсийг ирэх сонгуулиар сонгогдох магадлал багатай хүмүүс тойрогт мөнгө хаяж байна гэж харж байгаа. Та үүнтэй санал нийлэх үү?

-Өөрийн тань хэлж байгаа зүйл бүх аймагт болж байна. Өмнө нь арай гэж сонгогдож гарсан хүмүүс, тэднийг мөргөж унагаах 4, 5, 6 дугаарын хүмүүс бүгд л очсон байна. Бүгд зурагтаар мэлтийтэл гарч байна. Ийм орчныг нь бүрдүүлж өгөх ёсгүй. Говь шанх, Хангайн бүсийн хурд гээд л зохион байгуулаад байх юм. Нэрийг нь ч тогтоож амжихгүй юм. Ийм байдалтай байгаа хүмүүсийн талаар "Парламентын суудал зүүдэлсэн шилдэг улстөрчид" гэдэг прогноз хэвлэлд нийтлэгджээ. Хаанаас зохион байгуулсан нь мэдэгдэхгүй энэ судалгаанд тэргүүлж байгаа хүмүүсийн зураг хөргийг харж байхад Монгол Улсын хөгжлийг хойш нь татсан, хөмөрсөн, дампууруулсан улиг болсон дуракууд инээмсэглээд байж байна. Мөн огт юм мэддэггүй хүмүүс ч байна. Ийм судалгааг мөнгөөр хийдэг болсон гэдгийг ил тод жишээ нь энэ. Өнгөрсөн хугацаанд дампууруулсан, Ирээдүйд дампууруулах улстөрчдийг шилдэг гээд нийтэлсэн байна. Ийм хүмүүс 90 жилийн ойг хүнд зүүж өгөх гэж булаацалдаад, шившиг болоод зурагтаар гарч байна.

-Ирэх сонгуулиар залуу улстөрчид орж ирнэ. Эдгээр залуусыг та юу гэж харж байна?

-Бэлтгэгдээгүй байна лээ. МАН, АН, бусад намын залуус ч түүхийгээрээ байна. Хэдийгээр хуулийн хугацаа нь 18 гэж байгаа боловч амьдралын дадлага туршлага, практик юу ч байхгүй, өөрийгөө сайн бэлтгээгүй хүмүүс орж ирэх гээд байна.Тэдэн дундаа гадаадад сурч, халтар хултар англиар ярьдаг хэд нь өөрсдийгөө их өндөр боловсролтой гэж яриад байна. Тийм биш л дээ. Монгол орны нөхцөл байдал гэдэг гадны өндөр хөгжилтэй орноос өөр. Тэрэнд өөрийгөө бэлтгээд явж байгаа царай нь тэр юм байлгүй. Ирэх жилийн сонгуульд чадахгүй гэхэд 2016 онд дахиад дөрвөн насаар нэмэгдээд ирнэ биз. Өөрсдийгөө сайн бэлтгээд, нас сүүдрээ, юу хийж бүтээсэн бэ гэдгээ бодох хэрэгтэй. Түүнээс шувт жагсаал цуглаан хийсээр байгаад гишүүн болох гээд яриад байдаг хүн байна.

-Гишүүн болсон хүн байгаа юм биш үү?

-Байна. Тэдний үеийг залгамжлах гээд яваад байгаа хүмүүс ч байгаа. Уг нь ид хийж бүтээх 20-25 насандаа улс төрөөс бусад салбарт хүчээ үзээд, практик туршлага хуримтлуулаад дараа нь улс төрд орж ир. 22 настай хүүхэд улс төрд орж ирээд монголын ард түмний өмнөөс хууль санаачлаад, гаргана гэдэг юу л бол.

-Та хэдэн настайдаа улс төрд оролцож эхэлсэн бэ?

-Би улс төрд 49 настайдаа орсон. Болоогүй гээд л хойш нь тавиад байсан. Ингэж орлоо гээд хохирсон зүйл алга. Харин хуримтлуулсан туршлага дээрээ тулгуурлан хэлэх үгээ хэлж, сонсох юм аа сонсох тэвчээртэй болсон. Үндсэн хуульд ч энэ зүйлийг шигтгэж өгөх хэрэгтэй байх. Мөн Төрийн тэргүүнийг 45 настай хүн гээд заасан. 55 наснаас дээш настай хүнийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч болгож баймаар юм байна. Яагаа ч үгүй 40 гаруй насандаа Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөр сонгогдож, 50 хүрэхтэйгээ зэрэг улс төрөөс гарчхаар янз бүрийн зүйл яриад элдэв юм зохион байгуулаад яваад байна. Нас нь залуу учраас дахиад эхнээс нь явах гээд байна. Гадны улсад ийм балай юм гарч байсан гэж би лав дуулаагүй.

-Сүүлийн үед хүмүүс намаас нэр дэвших мандатаа хүүдээ өгнө гэж ярьдаг болсон байна. Та үүнийг юу гэж харж байна вэ?

-Хүүдээ өгнө өө. /инээв/ Гэхдээ ийм зүйл дэлхий дахинд байдаг зүйл. Жишээ татахад АНУ-ын Ерөнхийлөгч байсан хүний эхнэр өнөөдөр бараг Ерөнхийлөгчийн ажлыг хийгээд явж байна. Тэнд орны сэтгэхүй, хүн амын тоо, хүчин чадал гээд харьцуулахад өөр. Бид 20 жил ардчиллын зарчмаар явж байгаа учраас тухайн үеийн улс төрд явж байсан хүний хүүхдүүд гадна дотно сураад ирсэн байна. Эдгээрийг хязгаарлах боломжгүй. Социализмын үед хамгийн сайн сургуульд сайд, дарга нарын хүүхдүүд л явж байсан. Үүнтэй л адил зүйл болж байна. Үндсэн хуулиараа хүн бүрт сонгох, сонгогдох эрх нь байгаа. Аав нь боль гээд байхад хүүхэд нь заавал улстөрч болно гээд зүтгээд байвал яах билээ.

-Танай хүүхдүүдийн хувьд яахаар байна. Улстөрчид залгамж халаагаа бэлтгэдэг нь бараг ёс болсон байна?

-Миний том охин одоо 30, хүү маань 25 нас хүрч байна. Хүү маань Германд бага сургуульд сурсан. Бага боловсролоо тэнд эзэмшээд цааш нь үргэлжлүүлж Германд сурахгүй гээд эх орондоо ирээд одоо "Отгон тэнгэр" их сургуульд Герман хэлний багш, орчуулагч, МУИС-д хуулийн ангийг төгсөж байна. Орон нутагт томилогдоод хуваариа аваад явсан. Хөдөө ажиллах сайхан байна гээд явсан. Дадлага хөдөө хийсэн юм. Тэр нь таалагдсан гээд эхнэр, хүүхдээ аваад орон нутаг руу явчихлаа. Би ч энэ сонголтон дээр нь элдэв зүйл ярьсангүй.

-Хүүгийн тань талаар элдэв мэдээлэл гараад байдаг?

-Тийм зүйл байхгүй. Миний хүү тийм храктертай хүн биш.

-Охин тань Германд байдаг гэл үү?

-Нягтлан бодох бүртгэл, бизнесийн менежмент гэсэн хоёр мэргэжлээр сургууль төгссөн. Голомт" банканд мэргэжлээрээ ажиллаж байсан. Сая ГХЯ-нд ажиллаж байгаад эрүүл мэндийн шалтгаанаар чөлөө авсан. Одоо эмчилгээ хийлгэж байгаа. Миний хоёр хүүхдийн хувьд ийм л байна. Манай хүүхдүүд улс төр хийх сонирхол байхгүй. Би улс төр гэхээс илүү хувийн бизнесээ хийлгэмээр байна.

-Том охин таны энэ талын мэргэжлийг эзэмшээд, өвлөх гэж байгаа юм уу?

-Манай хоёр хүүхэд хоёулаа бизнес, улс төр сонирхдоггүй. Багаасаа биеэ даагаад явчхаар сүүлдээ хэцүү болох юм. Энэ ганц надад биш бусад гишүүдэд ч тулгарч байх шиг байна. Шинэ жил, Цагаан сараар л хүүхдүүдтэйгээ уулздаг боллоо. Янз бүрийн юм нэхээд, ингэмээр байна, тэгмээр байна гээд байхгүй нэг бодлын амар юм. "Уул усны ойр нь, ураг садангийн хол нь дээр" гэдэг үгээр л яваад байна. Надаар хэлүүлэлтгүй явчих юм шиг байна. Юм хийх гээд ирж байгаа залуучуудыг би дэмждэг. Даанч монголчууд хүн тус хүргэхээр буцаагаад баярлалаа гэхгүй юм.

Ш.Сайхансамбуу: Юм хийх залуучуудыг дэмждэг ч баярлалаа гэх хүн алга
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (3)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
Хариутсаж эрх мэдэл ни байгаа газартаа зохицүүлалт хийж чадаxгуй шалтаг тоочиж олон жилийн санал гомдол хуний ами эрсдээр бгаа асуудалийг шийдэж чадаxгуй байж улс орон ард тумний тулуу ажнллаж чадаx уу айн мэдxгүй л юм байна

2012-05-22 | 01:07:49 | 202.55.182.82 |

Зочин
юм хийя гэсэн залуучуудийг дэмждэг гээд л амаараа яриад байхийг ни олонтоо сонссон , Дэмжсэн бодит жишээ байдаг юмуу тэр ч сайхан худлаа шоу уг бxааа Байдаг бол хэлээд уз дээ Хамаатан аx дуу биш чин сэтгэлээсээ дэмжсэн ард иргэнд яж дэнжлэг узуулсэнээ дуридвал магад ганц байвал гайхамшиг болох бx даа

2012-05-22 | 01:05:43 | 202.55.182.82 |

Зочин
нарантуул нь монголыг муухай болгож байгаа газрын нэг тэнд харилцааны хэм хэмжээ ёс зүй гэж байхгүй газар сайхансамбуу гуай тэнд ажилладаг хүмүүсийг мал гэж арай боддоггүй байлтай Тэдэндээ сургалт зохион байгуулах спорт урлаг үзүүлэх гэх мэт арга хэмжээ хэзээнээс байхгүй Мөнгө мөнгө гэсэн хүмүүсийг үйлдвэрлэсэн Лангуу түрээслэгч нарт нь гэр бүл гэж байдаг гэдгийг ч боддоггүй шиг Нарантуулынхан сайхан сэтгэлийн хандив өгчээ гэж та лав 20 жилд сонсоогүй сонсох ч үгүй биз Нарантуулынхан орчноо бохирдуулжээ гэхээс орчноо сайхан болгожээ мод тарьжээ гэж сонсоогүй гэтэл хүүхдийн паркийг хар тэр бас л адил бизнесийн байгууллага шдээ Нарантуул архичдын эгнээг чимээгүй өргөтгөж байдаг Үдээс хойш даарсандаа архи бага багаар уудаг хүмүүс тэнд олон бий

2011-10-03 | 14:42:47 | 202.170.80.52 |

Мэдээ
Гадаад мэдээ
Видео